Er Kosay Destanında Yardımcı Tipler

Özet: Eski Nogaylı devrinde yaşayan Er Bökşe’nin altı kardeşi,

Kalmaklardan Taktabolat ve Tasbolat adlı bahadırlar tarafından öldürülür. Kardeşlerin en küçüğü olan Er Bökşe, altmış yaşına geldiğinde Kosay adını verdiği bir oğlu olur. Er Bökşe, oğlu Kosay altı yaşına geldiğinde Nogaylılardan beş bin asker toplayıp altı ağabeyinin intikamını almak için savaşmaya karar verir. Kosay, babasının bu yaşında tek başına gitmesine razı olmayıp onun yerine gitmek istese de Er Bökşe, bunu kabul etmez; askerleriyle beraber yola koyulur. Er Bökşe, Kalmaklarla giriştiği birkaç

mücadelede başarılı olsa da en son vuruşmada beş bin askeri ona yardım etmez. Tek başına kalan Er Bökşe, düşmanlardan aldığı ok darbesi sonucunda ölür.

Er Bökşe’nin gidişinin üzerinden iki yıl geçtikten sonra beş bin askerinden yüz tanesi geri döner. Kosay, geri dönen askerlerden babasının öldüğünü öğrenir ve aldıkları haber üzerine Kosay ve annesi günlerce Er Bökşe’nin yasını tutar.

Annesi, Kosay’a Aksarıbay’ın kızı Alevkeş’i almak ister. Bunun için Kodar’ı Aksarıbay’a elçi olarak gönderir. Aksarıbay, “Yetime kız vermem.” diyerek Kodar’ı geri gönderir. Kodar, Kosay’ı atına bindirerek Alevkeş’in obasına götürür ve onların tanışmasını sağlar; fakat Kosay’ın aklı babasının intikamını almaktadır. Kodar’a isteğini söyleyip ondan kendisine bir at bulmasını ister. Bunun üzerine Kodar, Kosay’ı babası ve altı amcasının atlarının mesken tuttuğu Tasbolat’a getirir. Burada pusu kurup en iyi atı seçmeye karar verirler. Sonuçta Er Bökşe’nin atı Sarıat’ı seçerler. Kosay, Kodar’a geriye kalan altı attan birisini de kendisi için seçmesini söylese de Kodar bunu kabul etmez; ikisi de Sarıat’ın sırtına binip Taktabolat ile Tasbolat’ın yurduna doğru yola çıkarlar.

Kosay ve Kodar, Taktabolat ile Tasbolat’ı öldürüp savaştan galip çıkarak Kalmaktan aldıkları ganimetlerle yurtlarına geri dönerler. Kosay, Alevkeş’i görmek için obasına gider. Bu sırada Karamanın kalabalık askeri de Kosay’dan intikam almak için yola çıkmıştır. Düşman askerler Alevkeş’in obasına geldiklerinde Alevkeş, çadırda uyuyan Kosay’ı sürükleyerek çadırdan çıkarır; ırmak kıyısına götürerek üzerini otlarla örtüp onu saklar. Kodar da düşman askerlerine kendisinin Kosay olduğunu söyleyerek teslim olur. Kodar’ın kendisini korumak için düşmana teslim olduğunu işiten Kosay, hemen saklandığı yerden çıkıp Sarıat’la birlikte düşmanın üzerine gider. Kodarla birlikte düşmanla vuruşup tekrar düşmanı alt ederler.

Kalmuklardan babası Er Bökşe’nin intikamını alan Kosay, Alevkeşle nikâhlanıp Kodar’a da otuz iki güzeli alarak büyük bir toy yaparlar. Uzun yıllar mutlu bir şekilde yaşarlar.44

1. İnsan Yardımcı Tipler

a. Kodar:

1) Rolü – Özellikleri: Eski Nogaylı devrinde yaşayan Er Bökşe, altı ağabeyinin ölümüne sebep olan Taktabolat ve Tasbolat adlı bahadırlardan intikam almak üzere yola çıkıp yurduna geri dönmeyince Kosay, babasının ardından gitmeye karar verir. Kosay’ın hizmetkârı olan Kodar, tüm yolculuğu boyunca onunla beraber olacaktır.

2) Yardımları: Kodar, ilk olarak Alevkeş’i Kosay’a istemek üzere Aksarıbay’a gider. Aksarıbay, kızını yetim olduğu için Kosay’a vermek istemeyince Kosay’ı Aksarıbay’ın obasına götürerek Alevkeş ile karşılaşmalarını sağlar.

“- Sırtıma alsam Er Kosay, Attan hızlı koşturup gelirim, Özüm kâfir, özüm kul

Buna rağmen tutayım ayıbımı, Karnın acıkıp aç olursan

Denizdeki yayın balığını bırakmayın, İşte bu el senin kayınpederinin, Bu obada var senin gelinin, Bırakıp gittiğim yerimden Kaçıp gitme bahadırım.

Diyerek Koasy’ ı kuyunun başına bırakarak Kendisi şunun gibi bir yere varıp yatar.”

( Aça, 2002; 258)

Kosay’ın Taktabolat ve Tasbolat ile giriştiği mücadeleden galip çıkmasına yardımcı olur.

Kosay, babasının intikamını alıp Alevkeş’in yanına geri döndükten sonra Karaman’ın kalabalık askeri peşinden gelir. Her şeyden habersiz olan Kosay, çadırında uyurken olanları işiten Alevkeş, onu çadırdan çıkarıp ırmak kenarında saklar. Kodar ise kendisinin Kosay olduğunu söyleyerek Karaman’ın askerlerini Kosay’dan uzak tutmayı başarır.

“ Karaman’ ın kalabalık askeri Koadar’ a yetip varır,

Göğsüne çıkıp otururlar,

Göğsüne çıkıp oturduktan sonra, O bağırıp feryat eder.

Koday bahadır bağırdı,

Ben Kosay’ ım deyip haykırdı, Kosay burada dedikten sonra, Otağda yatan askerler,

Bu tarafa doğru toplandı.”

( Aça, 2002; 270)

b. Yiğitler:

1) Rolü – Özellikleri: Kosay’ın babasının intikamını almak için yurdundan ayrılmadan önce aşık oynadığı kırk bala var idi. Kosay, altı yaşına gelip de babasının ardına düştüğünde bu kırk bala da onunla yola düşer.

2) Yardımları: Kırk yiğit, Kosay’ı çıktığı yolda yalnız bırakmaz ona güç verirler.

“ Elkıssa: Orada yurdun hepsi kaçıp

Gittikten sonra Kosay’ ın aşık oynadığı kırk Bala kalmış imiş. Şimdi kendisinin kırk Yiğidiyle yola çıkayım der.

İki idi kırk oldu.

Kırk yiğidin yola koyulması Gürültülü yol oldu.

Er Kosay’ ın yanına Kırk yiğidi geldikten sonra, Kırk bin cihan bir doldu.”

( Aça, 2002; 262)

c. Alevkeş:

1) Rolü – Özellikleri: Aksarıbay’ın kızı olan Alevkeş’i, annesi Kosay’a almak isteyip Kodar’ı elçi olarak gönderir; fakat Aksarıay, “Yetime kız vermem.” diyerek Kodar’ı geri gönderir. Buna rağmen Kodar, Kosay’ı Alevkeş’in obasına götürür ve onların tanışmasını sağlar.

2) Yardımları: Taktabolat ile Tasbolat’ı öldürüp Kalmaktan aldıkları ganimetlerle yurduna geri dönen Kosay, Alevkeş’i görmek için Alevkeş’in obasına gider. Bu sırada Karamanın kalabalık askeri de Kosay’dan intikam almak için yola çıkmıştır. Düşman askerler Alevkeş’in obasına geldiklerinde Alevkeş, çadırda uyuyan Kosay’ı sürükleyerek çadırdan çıkarır; ırmak kıyısına götürerek üzerini otlarla örtüp onu saklar; ölümden kurtarır.

2. Hayvan Yardımcı Tipler a. Bahadırın Atı Sarı At:

1) Rolü – Özellikleri: Kosay, babasının intikamını almak için yola çıkmaya karar verdiğinde Kodar’dan kendisine bir at bulmasını ister. Kodar, Er Bökşe’nin ağabeylerinin atları arasından Nar Bökşe Er’in atı olan Sarı At’ı seçer. Sarı At, yedi at içerisinde en iyi olanıdır ve Kosay’ın atı olmayı kabul eder.

“ Nar Bökşe erin atı idim, İşte şu altı atın içinde Benden daha iyi yılkı yok,

İki adım attırmadan, Bir tepeden aşırmadan, Serbest bırakıp kaçırmadan, Altı ata bakıp durur idim. Kosay ne zaman büyür deyip, Ben çakal buna hazırlanıp, Arıklar gezer idim.”

( Aça, 2002; 260)

2) Yardımları: Sarıca At, altı aylık mesafeyi bir günde aşarak Kosay’ı varmak istediği yerlere çok kısa zamanda ulaştırır.