Envanter Analizi

YDD uygulamalarında en özen gerektiren kısım veri toplanmasıdır. Kullanıcı veritabanında ne kadar kullanılabilir veri olursa olsun yine de kullanılamayan birkaç süreç ve malzemeler bulunur ya da kullanılabilir veriler durumu temsil edemeyebilir. Kullanıcının sahip olduğu zamana ve bütçesine bağlı olarak bu tip verileri toplamada kullanılabilir birkaç strateji vardır. Genel olarak özel ve genel veriler olmak üzere iki gruba ayırmak kullanım kolaylığı sağlamaktadır. Özel veriler; kullanıcının sistemini modellemesi için gerekli olan belirli bir ürün sistemi ya da özelleĢmiĢ bir ürün sistemi gibi çok tanımlı verilerdir. Genel veriler; malzemeler, enerji, ulaĢım ve atık yönetimi

60

sistemleri için veritabanlarında ya da ilgili kaynaklarda bulunabilir verilerdir. Bu veri türleri arasında çok belirgin bir fark yoktur; YDD projesi konusuna bağlı olarak değiĢim gösterebilir (PRe, 2008a).

SimaPro mevcut veritabanı kullanılarak bir YDD hazırlanmaya baĢlandığında, ne kadar çok veriye sahip olunduğu ve nelerin eksik kaldığı görülebilir. Eksik olan veriler, veritabanındaki benzer bir bilgi ile doldurulabilir. Böylece „eksik‟ verinin bütün YDD için önemi analiz edilebilir. Bu analize dayanarak, kullanıcı gerçekten dikkat etmesi gereken veriye odaklanabilir. Örneğin bu veri her etki kategorisine %0,1– 1‟den daha fazla etki etmiyorsa, kullanıcı bu veriyi ihmal ederek tahmini bir değer kullanabilir. Tahminler; benzer süreçlerdeki verileri kullanarak, süreç içindeki enerji kullanımı tahmin ederek ya da girdi çıktı veritabanlarından alınan istatistiksel verileri kullanarak yapılabilir (PRe, 2008a).

SimaPro içindeki arka plan verileri, kullanıcının var olan YDD ile ilgili verilerle gelecek projeler için yararlı olabilecek verileri ayırt edebilmesini sağlayacak Ģekilde yapılandırılmıĢtır. Bu veriler projelerde değil kitaplıkta saklanır. Profesyonel SimaPro sürümleri kapsamlı bir „Ecoinvent kitaplığı‟ içermektedir. Bu kitaplık 2700‟nin üzerinde süreci kapsamaktadır. Kullanıcı YDD‟yi yaparken, yeni verileri kitaplığa değil projesine ekler. Eğer kitaplıktan bir veriye ihtiyacı olursa, o veriye bağlantı kurulabilir. Kullanıcı kitaplık verisini yeniden düzenlemek isterse, veri projeye kopyalanabilir ve sadece kopyası yeniden düzenlenebilir. Eğer toplanan veri diğer projeler için de yararlı ise, bu veri kitaplığa taĢınabilir. Bu Ģekilde kullanıcı veri kalitesini arttırarak veri kitaplığını geliĢtirmiĢ olur. Bu da kullanıcının projelerde ihtiyacı olan esnekliğe sahip olmasını sağlar (PRe, 2008a).

SimaPro süreç yapısını bir matris gibi yorumlayarak envanteri hesaplar. Bu aynı zamanda girdi-çıktı veri grupları/veri tabanları (örneğin ETH-ESU ya da ecoinvent veritabanları) gibi „çevrimli (looped)‟ verilerini hesaplama avantajı sağlar. „Çevrimli‟ veri için ihtiyaç kolayca görselleĢtirilebilir. SimaPro yaklaĢık 500 ürünün çok detaylı girdi-çıktı veritabanlarını içerir. Veritabanı yaygın emisyonlar ile küçük ve orta çaplı endüstriler için tahminleri kapsamaktadır. Detaylı bilgi SimaPro 7 veritabanı el kitabında verilmiĢtir (PRé, 2008b). Ġzlenen paragraflarda el kitabında yer alan SimaPro veri tabanları kısaca ayrıntılandırılmıĢtır:

BEES 4.0

BEES, “Building for Environmental and Economic Sustainability” (Çevresel ve Ekonomik Sürdürülebilirlik için Binalar) kavramının kısaltması olup; Ulusal Standart ve Teknoloji Enstitüsü (National Institute of Standards and Technology “NIST”)

61

tarafından geliĢtirilmiĢ bir yazılım aracıdır. BEES yaĢam dönemi değerlendirmesi, yaĢam dönemi maliyeti ve yapı malzemeleri konularını içerir. Sonuçlar ise; yaĢam dönemi değerlendirmesine, yaĢam dönemi maliyetine ya da her ikisinin kombinasyonu olacak Ģekilde sunulur.

CML 1992 v2.1

Bu sınıflandırma metodu, Hollanda‟daki Leiden Üniversitesi‟ne bağlı Çevresel ÇalıĢmalar Merkezi (CML: Center for Environmental Studies) tarafından Kasım 1992‟de yayınlanan metot esas alınarak oluĢturulmuĢtur.

CML 2001

2001 yılında CML önderliğinde bir grup bilim adamı etki değerlendirme adımı için bir takım etki kategorisi ve nitelendirme metodu önermiĢtir. Etki değerlendirme metodu ecoinvent veritabanı içinde CML 01 yöntemi olarak yer almaktadır.

YığıĢımlı Enerji Gereksinimi (CED: Cumulative Energy Demand)

Toplu enerji gereksinimini hesaplamaya yarayan metot (CED: Cumulative Energy Demand), „Ecoinvent Sürüm 1.01‟ olarak yayınlanan metot esas alınarak hazırlanmıĢ ve SimaPro veritabanında mevcut enerji kaynakları için PRé uzmanları tarafından geniĢletilmiĢtir.

YığıĢımlı Ürün Sağlama Enerjisi Gereksinimi (CExD: Cumulative Exergy Demand) YığıĢımlı ürün sağlama enerjisi gereksinimi (CExD: Cumulative Exergy Demand) göstergesi, bir ürünü sağlamak için doğadan alınan toplam enerji gereksinimini tahmin etmek üzere oluĢturulmuĢtur.

Eco-indicator 95 v2.1

Metotta yer alan bütün nitelendirme faktörleri „belirsiz‟ olan bütün alt bölümlere uygulanabilir biçimde tasarlanmıĢtır.

Eco-indicator 99 v2.05

Eco-indicator 99, Eco-indicator 95‟ten sonra gelen sürümdür. Her iki metot da hasara yönelik yaklaĢımı kullanmaktadır. Eco-indicator 99 yönteminin geliĢimi, ağırlıklandırma metodunun tasarımı ile baĢlamıĢtır.

Ekolojik Ġz

Ekolojik iz, bir nüfusun tükettiği kaynakları yeniden üretmek ve fosil/nükleer yakıt tüketiminin yarattığı atıkları absorbe etmek için gereksinim duyduğu, biyolojik açıdan üretken olan toprak ve su olarak tanımlanır.

62

Ġsviçre Çevre Bakanlığı (BUWAL) tarafından geliĢtirilen Ecopoint sistem 11, güncel çevre kirliliği ve Ġsviçre yasalarına uygun kritik hedeflere dayanmaktadır. Tek skorlu etki değerlendirmesi için erken örneklerden birisidir. Ecopoints 97 1990 metodunun geliĢtirilmiĢ halidir.

Ekolojik Kıtlık 2006

Ekolojik kıtlık “ecological scarcity” metodu, YaĢam Dönemi Envanterlerinin etki değerlendirmesine olanak tanımaktadır.

Ekosistem Hasar Potansiyeli (EHP)

Ekosistem Hasar Potansiyeli; Ġsveç Federal Teknoloji Enstitüsü –Zurich (ETH) tarafından geliĢtirilen, toprak kullanımı ve dönüĢtürülmesi için bir yaĢam dönemi değerlendirme yöntemidir. Canlı türleri üzerinde toprak kullanımının etkilerinin değerlendirilmesini esas almaktadır.

EDIP/UMIP 97 v2.1

EDIP (Endüstri Ürünleri Çevresel Tasarımı: Environmental Design of Industrial Products) / UMIP (Danimarka dilindeki kısaltılmıĢ ismi) metodu 1996‟da geliĢtirilmiĢtir. „Atık su arıtma fabrikaları (WWTP: waste water treatment plants)‟ için gerekli çevre ve emisyon konuları, SimaPro sürümü içinde kapsam dıĢı bırakılmıĢtır. EDIP 2003

EDIP 2003, Danimarka YDD yöntemidir ve EDIP 97 sürümünün güncellenmiĢ halidir.

EPD 2007

Bu metot Çevresel Ürün Bildirmi (EPDs: Environmental Product Declarations) oluĢturulması için kullanılmaktadır. Ġsveç Çevresel Yönetim Konseyi (SEMC: Swedish Environmental Management Council) internet sitesinde yayınlanmaktadır. EPS 2000 v2.1

EPS 2000 olağan yöntemi (ürün tasarımında olan çevresel üstünlük stratejileri), hasara yönelik bir metottur. Gösterge ünitesi Çevresel Yük Birimi (ELU: Environmental Load Unit)‟dir. Bu metot nitelendirme ve ağırlıklandırma yöntemlerini kapsar, normalleĢtirme yöntemi ise yer almamaktadır.

63

IMPACT 2002+ Ġsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü – Lausanne (EPFL) tarafından geliĢtirilmiĢ bir etki değerlendirme metodudur. Ġleriki bölümde yapılacak uygulama için bu etki değerlendirme metodu seçilmiĢtir.

IPCC 2001 GWP V1.1

IPCC 2001 metodu; „Ġklim DeğiĢikliği Uluslararası Paneli (International Panel on Climate Change)‟ tarafından geliĢtirilmiĢtir. Metot; IPCC‟nin iklim değiĢiklikleri faktörünü 20, 100 ve 500 yıllık zaman aralıklarında listelemektedir.

IPCC 2007

IPCC 2007, IPCC 2001 yönteminin güncellenmiĢ halidir. „Ġklim DeğiĢikliği Uluslararası Paneli‟ tarafından geliĢtirilmiĢtir. Bu metot, IPCC‟nin iklim değiĢiklikleri faktörünü 20, 100 ve 500 yıllık zaman aralıklarında listelemektedir.

TRACI 2

Kimyasal ve diğer çevresel etkilerin değerlendirilmesi (TRACI: The Tool for the Reduction and Assessment of Chemical and other environmental Impacts) için geliĢtirilmiĢ bir yazılımdır. ABD çevre koruma ajansı tarafından geliĢtirilmiĢtir.