Endüstri-içi ticaret katsay›lar›

Endüstri-içi ticaret katsay›lar›(IIT), Grubel-Lloyd yaklafl›m›na göre afla¤›daki flekil-de hesaplanmaktad›r⁹;

Yukar›daki formülde, Xi ihracat de¤erini, Mi ithalat de¤erini göstermektedir. IITi katsay›s›, s›f›r ile 100 aras›nda bir de¤er almakta, IITi 100’e yaklaflt›kça, sektördeki ti-caretin daha fazla endüstri-içi ticaret özelli¤i tafl›d›¤›, IITi s›f›ra yaklaflt›kça, titi-caretin endüstriler-aras› ticaret özelli¤i gösterdi¤i anlafl›lmaktad›r. E¤er ülke söz konusu ma-l› yaln›zca ihraç ya da ithal ediyorsa (endüstri-içi ticaret yoksa) IITi katsay›s› s›f›r

de-¤erini almaktad›r. E¤er ayn› mal›n ihracat ve ithalat› birbirine eflitse, IITi katsay›s› 100 IIT _i = {1 - [ |X _i – M _i | / ( X _i + M _i) ] }*100

olur ve bu endüstri-içi ticaretin azami oldu¤u durumu ifade etmektedir. ‹malat sana-yi geneli ve alt gruplar için IIT katsay›s›n›n hesaplanabilmesi için, IITi katsay›lar› bu alt sektörlerin d›fl ticaret hacmi içindeki paylar› ile a¤›rl›kland›r›lmaktad›r;

1996-2007 dönemi için ISIC.Rev.3 esas al›narak imalat sanayi geneli ve alt sektör-ler itibariyle hesaplanan IIT katsay›lar› afla¤›daki tabloda yer almaktad›r. IIT katsa-y›lar›, dönemin tümü ve iki alt dönemin basit aritmetik ortalama de¤erleri olarak tabloda verilmifltir. ‹malat sanayi genelinde, 1996-2000 döneminde yüzde 46.8 olan ortalama IIT katsay›s› (sektörlerin d›fl ticaret hacmi içindeki paylar› ile a¤›rl›kland›-r›lm›fl), 2002-2007 döneminde yüzde 61.4’e yükselmifltir. Bu dönemde, tüketim ve ara mallar› grubunda IIT katsay›s›ndaki yükselifl s›n›rl› kal›rken, yat›r›m mallar› gru-bunda 1996-2000 döneminde yüzde 40.5 olan IIT katsay›s›, 2002-2007 döneminde yüzde 71.8’e ç›km›flt›r.

Endüstri-içi ticaret katsay›s›, 1996-2000 ve 2002-2007 dönemleri aras›nda tüketim mallar› grubunda, tütün ürünleri, tekstil ve giyim alt sektöründe art›fl göstermifl,

di-¤er alt sektörlerde ise gerilemifltir. G›da ve tütün ürünleri ile mobilya imalat› alt sek-törleri endüstri-içi ticaretin en güçlü oldu¤u alt sektörler iken, giyim eflyas› sektörü endüstri-içi ticaretin en zay›f oldu¤u sektör olarak görünmektedir. Ara mallar› gru-bunda endüstri-içi ticaret katsay›s›, a¤aç-mantar ürünleri, ka¤›t ürünleri, petrol ürün-leri ve plastik-kauçuk ürünürün-leri sektörürün-lerinde yükselmifl, di¤er sektörlerde ise gerile-me göstermifltir. Yat›r›m mallar› grubunda, büro-muhasebe-bilgi ifllem makinalar› ve t›bbi-hassas optik aletler-saatler alt sektörleri d›fl›nda di¤er alt sektörlerde endüstri-içi ticaret katsay›s› belirgin olarak yükselmifltir.

Endüstri-içi ticaret katsay›s›ndaki yükselme, ilgili sektör aç›s›ndan her koflulda olumlu bir geliflme olarak de¤erlendirilmemektedir. ‹lgili sektörün net ithalatç› ve-ya net ihracatç› konumda olmas›na ba¤l› olarak, endüstri-içi ticaret katsay›s›n›n yük-selmesi pozitif veya negatif olarak yorumlanmaktad›r¹⁰. ‹lgili sektör net ithalatç› ko-numda ise (d›fl ticaret a盤› veriyorsa), IIT katsay›s›n›n yükselmesi pozitif, düflmesi ise negatif olarak yorumlanmaktad›r. ‹lgili sektör net ihracatç› konumda ise (d›fl ti-caret fazlas› veriyorsa), IIT katsay›s›n›n yükselmesi negatif, düflmesi ise pozitif bir

IIT = ∑_i w_i * IIT_i

w: i sektörü d›fl ticaret hacminin toplam d›fl ticaret hacmi içindeki pay›

i : sektör say›s›.

geliflme olarak de¤erlendirilmektedir. Ele al›nan sektördeki ticaretin lehte mi yoksa aleyhte mi geliflti¤ine yönelik de¤erlendirme, endüstri-içi ticaret katsay›s›n›n büyük-lü¤ünün yan›s›ra, ilgili sektörün d›fl ticaret a盤› veya fazlas› verip vermedi¤ine de ba¤l› bulunmaktad›r. Afla¤›daki tabloda, sektörün d›fl ticaret dengesi dikkate al›na-rak, IIT katsay›s›ndaki de¤iflimin pozitif, negatif ve nötr bir geliflmeyi yans›t›p yan-s›tmad›¤› de¤erlendirilmifltir.

Tablo.16- Endüstri içi ticaret katsay›lar› (ISIC.Rev.3)

Kaynak: Kendi hesaplamalar›m›z.

(*) Endüstri ‹çi Ticaret (Intra-industry trade).

(**) De¤erlendirme, d›fl ticaret dengesinin aç›k veya fazla vermesi dikkate al›narak yap›lm›flt›r.

I I T*

D›fl Ticaret Sektör aç›s›ndan 1996/2007 1996/2000 2002/2007 Dengesi de¤erlendirme**

‹malat Sanayi 55.5 46.8 61.4 Aç›k Pozitif

A.Genellikle Tüketim Mallar› 50.5 49.3 52.1 Fazla Negatif

1.G›da ve ‹çecek Ürünleri 74.6 78.0 73.2 Fazla Pozitif

2.Tütün Ürünleri 68.8 62.7 74.6 Fazla Negatif

3.Tekstil Ürünleri 60.8 59.6 63.3 Fazla Negatif

4.Giyim Eflyas› 11.2 8.4 13.9 Fazla Negatif

5.Deri,Bavul,Ayakkab› 77.3 86.3 68.0 Aç›k Negatif

6.Mobilya,Di¤er ‹malat 84.9 84.7 84.6 Aç›k/Fazla Nötr

B.Genellikle Ara Mallar› 55.4 52.6 55.6 Aç›k Pozitif

7.A¤aç ve Mantar Ürünleri 70.0 63.2 70.8 Aç›k Pozitif

8.Ka¤›t ve Ka¤›t Ürünleri 37.4 28.1 43.6 Aç›k Pozitif

9.Bas›m ve Yay›m 40.9 42.0 41.3 Aç›k Nötr

10.Kok Kömürü,Petrol Ürün. 45.3 33.2 57.1 Aç›k Pozitif

11.Kimyasal Ürünler 30.6 31.0 29.4 Aç›k Nötr

12.Plastik ve Kauçuk Ürün. 89.7 82.5 95.2 Aç›k/Fazla Pozitif

13.Metalik Olm.Di¤.Miner.Ür. 57.0 64.4 53.3 Fazla Pozitif

14.Ana Metal Sanayi 79.3 85.9 72.4 Aç›k Negatif

C.Genellikle Yat›r›m Mallar› 58.7 40.5 71.8 Aç›k Pozitif

15.Metal Eflya Sanayi 82.5 77.7 85.0 Aç›k/Fazla Pozitif

16.Makina ve Techizat ‹ma. 44.2 28.8 56.4 Aç›k Pozitif

17.Buro,Muhasebe,Bilgi ‹fll.M. 7.3 7.3 6.7 Aç›k Nötr

18.Elektrikli Makina ve Cihaz. 71.7 67.3 72.0 Aç›k Pozitif

19.Haber.Techizat›,Radyo.TV 61.1 41.6 76.6 Aç›k Pozitif

20.T›bbi,Hassas Optik Al.Saat 13.5 10.7 15.7 Aç›k Pozitif

21.Motorlu Kara Tafl›tlar› 72.6 46.4 91.5 Aç›k Pozitif

22.Di¤er Ulafl›m Araçlar› 68.4 48.8 83.1 Aç›k Pozitif

1996-2000 ve 2002-2007 döneminde, imalat sanayi genelinde d›fl ticaret a盤› söz konusu oldu¤undan IIT katsay›s›n›n yükselmesi pozitif bir geliflme olarak de¤erlen-dirilmektedir. Genellikle tüketim mallar› üreten sektörlerin yer ald›¤› grupta, her iki dönemde de d›fl ticaret fazlas› verilmektedir. Bu grupta, IIT katsay›s›n›n s›n›rl› da ol-sa yükselmesi negatif bir geliflmeyi yans›tmaktad›r. Alt sektörler itibariyle IIT katol-sa- katsa-y›lar›ndaki de¤iflim incelendi¤inde, g›da-içecek sektöründe pozitif, di¤er sektörler-de ise negatif bir geliflme oldu¤u gözlenmektedir. D›fl ticaret a盤› veren ara malla-r› grubunda, iki dönem aras›nda IIT katsay›s›nda s›n›rl› bir yükselme gözlenmifl ve endüstri-içi ticaretteki geliflim pozitif bir e¤ilim göstermifltir. Bu grupta, ana metal sanayiinde negatif, kimyasal ürünler ve bas›m-yay›m sektörlerinde nötr bir geliflim gözlenirken, di¤er alt sektörlerde IIT katsay›s› yükselmifl ve pozitif bir geliflim mey-dana gelmifltir. Endüstri-içi ticaret aç›s›ndan en olumlu performans, genellikle yat›-r›m mal› üreten sektörlerin yer ald›¤› grupta gözlenmifltir. D›fl ticaret a盤› veren bu grupta, IIT katsay›s› 1996-2000 döneminde yüzde 40.5 iken, 2002-2007 döneminde yüzde 71.8’e yükselmifl ve pozitif bir geliflim gözlenmifltir. Endüstri-içi ticaret katsa-y›s›, büro-muhasebe-bilgi ifllem ve t›bb›-hassas aletlet-saatler sektöründe düflük se-viyede kal›rken, en olumlu geliflme motorlu kara tafl›tlar› baflta olmak üzere maki-na-techizat ve metal eflya sektörlerinde gerçekleflmifltir.