Emosyonel Yüz İfadelerine Verilen Doğru Yanıt Sayısının Değerlendirilmes

Katılımcılar üzgün arka plan zemininde yüz ifadelerini daha doğru tanımışlardır. En yüksek doğrulukla nötr yüzleri tanırken; sonra sırasıyla %80 mutlu, %80 üzgün, %40 mutlu ve %40 üzgün yüzleri tanımışlardır. Kişilerin daha yoğun emosyonları daha yüksek doğrulukla tanımaları beklenirken, en yüksek doğrulukla nötral yüzleri tanımaları beklediğimiz bir sonuç değildir. Bu sonuç daha önce bahsedildiği üzere çalışma tekniği ile ilgili olabilir. %80 ve %40 mutlu yüz ifadeleri, aynı yoğunluğa sahip üzgün ifadelere nazaran daha yüksek doğrulukla tanınmıştır. Yapılan birçok çalışmada tutarlı bir şekilde mutlu yüzlerin daha iyi tanındığı gösterilmiştir. (176, 177, 178, 179). Mutlu yüz avantajı olarak adlandırılan bu durum, kişilerin mutlu yüzleri tüm olumsuz emosyon içeren yüz ifadelerine nazaran daha hızlı kategorize edebildiğini gösterir. Calvo&Beltran (2013) çalışmalarında bu avantajın, emosyonel değerin erken işlemlenmesinden ziyade ifade yoğunluğunun kodlanması ve sonrasında yanıt seçim süreciyle ilgili olduğunu bulmuşlardır (180).

%40 üzgün yüz, %80 üzgün, %40 mutlu yüz ifadelerinin, üzgün arka plan zemininde; %80 mutlu yüz ifadelerinin, mutlu arka plan zemininde daha doğru tanınabildiği saptanmıştır. Mutlu arka plan zemininde kişilerin en yüksek doğrulukla nötr yüz ifadelerini, sonrasında sırasıyla %80 mutlu, %80 üzgün, %40 mutlu ve %40 üzgün yüz ifadelerini tanıdıkları saptanmıştır. Üzgün arka plan zemininde kişiler en yüksek doğrulukla nötr yüz ifadelerini, en az doğrulukla %40 üzgün yüz ifadelerin, tanımışlardır. Diğer koşullar arasında anlamlı farklılık yoktur.

Arka plan x emosyon yoğunluğu x grup etkileşiminde anlamlı farklılık bulunamazken yapılan post hoz analizlerde depresyon grubunun nötr ve %80 mutlu yüz ifadelerini, mutlu arka plan zemininde; %40 üzgün, %80 üzgün ve %40 mutlu yüz ifadelerini üzgün arka plan zemininde daha yüksek doğrulukla tanıdıkları saptanmıştır. Kontrol grubunun %40 üzgün, %40 mutlu yüz ifadelerini üzgün arka plan zemininde daha yüksek doğrulukla tanıdıkları saptanmıştır. Gerek sağlıklı kontrol gerekse depresyon grubunda görülen bu paternin ve bulgularımızın daha önce bahsedilen ‘bağlam ile hedef emosyonel anlamda idantik ise hedef daha doğru tanınır’ önermesine büyük oranda uyduğu görülmektedir.

Nötr yüzler depresyon grubunda, kontrollere göre daha düşük doğrulukta tanınmıştır. Diğer emosyonel yüz ifadeleri için böyle bir anlamlılık saptanmamıştır. Üzgün ve mutlu arka plan zemininde, nötr yüz ifadeleri gösterildiğinde kontrol grubunun, depresyon grubuna göre daha

yüksek oranda doğru yanıt verdiği bulunmuştur. Her ne kadar her iki grupta da nötral yüzler en yüksek doğrulukla tanınmışsa da iki grup kendi arasında karşılaştırıldığında depresyon grubunun nötral yüzleri daha az doğrulukla tanıdığı bulunmuştur. Bu sonuç; nötral yüz ifadelerinin depresyonda yeterince iyi tanınamadığı, yanlış kategorize edildiği bilgisi ile tutarlıdır (87, 97).

Depresyon ve kontrol grubuna ayrı ayrı bakıldığında anlamlı olarak en çok nötr yüz ifadelerinin, ardından sırayla %80 mutlu, %80 üzgün, %40 mutlu, %40 üzgün yüz ifadelerinin doğrulukla tanındığı saptanmıştır. Depresyon grubunun üzgün arka planda nötral yüzleri, diğer tüm emosyonlara göre anlamlı olarak daha doğru tanıdığı, %40 üzgün yüz ifadelerini en az tanıdığı; diğer koşullar arasında anlamlı fark olmadığı saptanmıştır. Kontrol grubunun hem üzgün hem mutlu zeminde nötral yüzleri, diğer tüm emosyonlara göre daha doğru tanıdığı, %40 üzgün yüz ifadelerini en az doğrulukla tanıdığı; %80 mutlu yüz ifadelerini, %40 mutlu ve %80 üzgün yüz ifadelerine göre daha doğru tanıdığı saptanmıştır. Depresyonla ilgili yüz emosyon tanıma süreçlerinde bozulma bulan birçok çalışma, depresyonda duygudurum ile uyumlu bir bozulma olduğu hipotezini desteklemektedir (64, 83, 84). Çalışmalar depresif kişilerin sağlıklı kontrollere göre, üzgün yüzlere artmış amigdala ve ventral striatum aktivitesi; mutlu yüzlere ise azalmış putamen, hipokampüs ve ventral striatum aktivitesi yani olumsuz uyarana hiperaktivite, olumlu uyarana hipoaktivite gösterdiklerini saptamıştır (181). Depresif bireyler üzgün ifadeleri daha çabuk ve doğru bir şekilde tanıyabilirken; çalışmalar depresif bireylerin mutlu ifadeleri doğru bir şekilde tanımak için anlamlı olarak daha yoğun ifadelere ihtiyaç duyduğunu göstermiştir (182, 97, 82, 183). Çalışmamızda depresif bireylerin %80 mutlu yüz ifadelerini, %80 üzgün yüz ifadelerinden; %40 mutlu yüz ifadelerini %40 üzgün yüz ifadelerinden daha yüksek oranda tanıyor olması literatür ile uyumlu olmayan, beklemediğimiz bir sonuçtur. Ancak literatürde hem üzgün hem mutlu yüz ifadelerinin tanınmasında bozulma bulmayan (86, 87, 88) ya da depresyonda hem üzgün hem mutlu yüz ifadelerinin tanınmasında bozukluk olduğunu bulan çalışmalar da vardır (82, 81, 61). Bu farklılıklar çalışmalarda farklı uyaran setlerinin kullanılması ve emosyonu tanımada farklı ölçüm yöntemlerinin kullanılmasından ileri geliyor olabilir.

Hem depresyon hem de kontrol grubunun, üzgün arka plan zemininde daha doğru yanıtlar verdiği, ancak bu etkinin depresyon grubunda daha yüksek olduğu bulunmuştur. Mikro ifadelerin (hızlı yüz ifadeleri, 40-200 ms arasında gösterilen), öncesinde veya sonrasında olumsuz emosyonel çevre ipuçları gösterildiğinde, nötrallere göre daha az tanındığı bulunmuştur (184). Kontrol grubunda da üzgün arka plan zemininin doğru tanımayı kolaylaştırması bu literatür verisi ile uyuşmamaktadır. Ancak üzgün emosyon içeren arka plan sahnesinin depresif kişilerdeki emosyon tanıma sürecini kolaylaştırdığı hipotezimizi desteklemektedir. Sağlıklı kişilerde yapılan çalışmalarda emosyonel arka planın yüz tanımayı etkilediği ile ilgili yapılmış ve bu ilişkiyi gösteren çok sayıda

çalışma vardır (127, 144). Aynı ilişkinin depresif bireylerde incelenmesi için yaptığımız çalışma depresyonda ‘duygudurum ile uyumlu bir arka plan etkisinin’ varlığını göstermiştir.