Ekonomik Büyümeyi Oluşturan Kaynaklar (Doğrudan Kaynaklar)

Ekonomide bu kaynaklar sistemin ve yapıların oluşumunu sağlarlar. Ekonomik büyümenin doğrudan kaynakları; doğal kaynak, emek, sermaye ve teknolojidir.

1.3.3.1.1. Doğal Kaynak Süreci

Doğanın sunduğu birer lütuf olan doğal kaynakların kıt olması söz konusu olduğundan ve her geçen gün bu kaynaklar azaldığından toplumlar çaresiz kalabilirler. Genel olarak doğal kaynak denilince akla ilk gelen toprak, maden ve su gibi kaynaklardır. Bu kaynaklar doğada hazır olarak bulunurlar. Aynı zamanda bu kaynakların kullanımı, ait olunan toplumun yapısı ile de ilişkilidir. Ekonomik büyümeyi etkileyen doğal kaynakların kullanımı eğitimli toplumlarda teknolojik gelişmelerin etkisi ve eğitim ile verimli bir şekilde teşvik edilebilirken, eğitim seviyesi ve eğitimin kalitesi düşük olan toplum yapılarında bu kaynakların kullanım koşullarının kötü olması sebebiyle kaynaklar yok olmaktadır. Sahip olunan doğal kaynaklar, tek başına ekonomik büyümeye sebep olamayacaklarından mutlaka bunların kullanımı ve dönüştürülmesi aşamasında insan gücüne ve en önemlisi doğal kaynakların kıt olduğu bilincini benimsemiş nitelikli insanların gücüne ihtiyaç vardır. Nitelikli insan sermayesi ve doğal kaynak birleşimi ekonomik büyümenin müjdecisi olabilecektir.

Gelişmekte olan ülkelerden birçoğunun, zengin doğal kaynaklara sahip olduğu bilinmektedir. Diğer yandan zengin doğal kaynaklara sahip olmalarına karşın, bu kaynakların kullanılması konusunda başarılı olamamaktadırlar (Yeşilırmak, 2018: 10). Orta Doğu ülkelerini düşündüğümüzde, ekonomik büyüme için sahip oldukları doğal kaynağın (petrol) yeterli olmadığı görülmektedir. Tek başına doğal kaynak faktörü asla ekonomik büyüme ve beraberinde refahı getiremeyecektir. Burada örnek olarak vermiş olduğumuz ülke grubu için şunu ifade etmeliyiz ki, toplumların refah sürecini oluşturan unsurların yalnızca ekonomik değil birçok alandan etkilendiği bilinmektedir. Fakat

diyebiliriz ki siyaset, hukuk ve birçok alan bugün ekonomik olayların birer sonucudur. Ekonomik süreçler, diğer bütün kavram ve olguların maskelenmiş birer ifadesidir.

1.3.3.1.2.Emek Gücü Süreçleri (Fiziki ve Beşeri)

Ekonomik büyümenin en önemli doğrudan belirleyicilerinden biri emek gücüdür. Üretim sürecine bedensel ve zihinsel olarak katılan emek gücü, nüfus artışına paralel olarak artmaktadır. Klasik İktisat ile birlikte emek ve önemi üzerine çalışmalar yapılmıştır. Nüfus artışı ile birlikte artan emek faktörü, Malthus’ta ekonomiyi durgunluğa sürükleyen faktör iken, İçsel Büyüme Teorisyenleri’nde ekonomik büyümenin itici gücü kabul edilmektedir. Emek gücü, üretim süreçlerinde hem nihai ürünü hemde sermaye mallarını üreten faktördür. Emeğin sahip olduğu kudret (mal ve hizmetlerin dönüştürülmesi) tarihte ideolojik tartışmalar ve elde edilen sonuçların asıl nedenidir. Sermaye yoğun üretim teknolojileri, emek yoğun üretim teknolojileri ve nötr teknolojiler düşünüldüğünde tüm üretim süreçlerinin ilk kademesi olan emek, tüm faktörler yerine ikame edilebilir. Emeğin kol gücü ile kuvvet uygulaması neticesinde ürün meydana gelirken aynı zamanda emek, kuvvet ile düşünsel faaliyetlerini biraraya getirip süreçleri baştan oluşturabilir. Emek, fiziksel gücünün sınırını bilip yapılacak işi kolaylaştırmak istediğinden, üretiminde bulunacağı malın üretim sürecine, sermaye malı olarak yeni bir faktör ekler. Ekonomilerin sahip oldukları emek yapısının farklı olmasının birçok nedeni bulunmaktadır. Sahip olunan emeğin veriminin yüksek oluşu ekonomik büyümenin yegâne unsurudur. Çalışmamız bu konu özelini incelemektedir. Ekonomik büyümeden bahsedebilmek için emek gücü incelenmelidir. Aynı zamanda emek, ekonomide üretilen mal ve hizmetleri talep eden birimdir. Bu haliyle ekonomik büyüme için gerekli talep miktarını da meydana getirmektedir. Sonuç olarak nitelikli emek gücü, ekonomide artan verimlilik ve teknolojik ilerlemenin kaynağıdır (Parasız, 2008: 11). Diğer yandan ekonomik büyüme için üretim süreçlerini gerektiren mal ve hizmetleri talep eden unsurdur.

1.3.3.1.3. Sermaye Malları Süreci

Ekonomik büyümenin en önemli unsurlarından biri olan sermaye mallarının birikim süreci, toplumun ürettiği faktörlerin tümünü harcamayıp, bu ürettiklerinin bir kısmını sermaye mallarına ayırması ve bunları biriktirmesiyle oluşur. Bunlar;

ekonomide varolan makine ve teçhizatlar, araç ve gereçler, tesisler, hammaddeler ve diğer dayanıklı üretim mallarının birikmiş stoğu olarak ifade edilir. Fiziki sermaye stoğuna belirli bir dönem içinde yapılan ilaveler, yatırım olarak adlandırılır. Ekonomide, üretilebilecek mal ve hizmet sınırını sermaye birikiminden yola çıkarak anlayabiliriz. Varolan sermaye birikimi, verimi arttırarak ekonomik ilerlemeyi teşvik etmektedir. Gelişmiş ülkelerin sahip olduğu sermaye birikiminin diğer ülkelerden çok yüksek olduğu bilinmektedir (Yazıcı, 2018: 7-8).

Ülkenin, sermaye mallarına yatırım yapabilmesi tasarruf miktarına bağlıdır. Yatırımların kaynağı olarak görülen tasarrufların düşük gerçekleşmesi, ekonomik büyümenin kaynağı olan sermaye mallarının yokluğuna neden olmaktadır. Tasarruf ve yatırım ilişkisi ekonomilerin büyüyebilmeleri için mutlaktır (Yeşilırmak, 2018: 9).

1.3.3.1.4.Teknoloji Süreçleri

Teknoloji, üretilen veya üretilecek olan mal veya hizmetin oluşumu esnasında gerekli olan bilgi, organizasyon ve tekniklerin tümüdür. Arrow’a göre teknoloji kişi başına düşen gelirdeki artışın en önemli faktörüdür. Teknolojik ilerleme sahip olunan kaynaklar (doğal kaynak, emek, sermaye ) ile ekonominin daha yüksek bir çıktıya ulaşmasını sağlar. Aynı zamanda refahın itici unsuru kabul edilir (Çelik, 2015: 10).

Teknolojik ilerlemeler, sanayi devrimi ile dikkat çekmeye başlamıştır. Sanayi devrimine neden olan buhar makinası icadı, teknolojik olaylardan en önemlisi olarak kayıtlara geçmiştir. Günümüzde insanların geçmiş ile kıyaslandığında daha verimli üretmesinin nedeni, elde edilen bilginin süreçler ile biraraya getirilip teknoloji öncülüğünde birikim sağlanmasıdır. Parasız (2008)’de teknolojideki gelişmelerin, büyümenin görünen sınırını aşmak için en iyi şans olduğunu ifade etmiştir. Teknolojik ilerleme veya teknoloji, ekonomik büyüme teorilerinin savunduğu birçok argümanı yıkmış aynı zamanda yeni teorileri ekonomiye kazandırmıştır. Her geçen gün birikerek ve yayılarak artan teknoloji, ekonomik büyümenin sınırı olduğunu ileri süren teorileri yok etmektedir. Teknolojinin üreticisi olan ülkelerin sahip olduğu refah seviyesi, diğer ülkeleri teknolojiye ulaşma çabası ile kamçılamaktadır. Teknolojinin en belirgin özelliği sınırının olmaması ve sürekli artmasıdır. Ekonomik büyümenin olmazsa olmazı olan teknoloji, tüm ülkeler ve ekonomiler özelinde ayrıca incelenmeli ve buna göre uygun politikalar yürütülmelidir.

1.3.3.2. Ekonomik Büyümeyi Etkileyen Kaynaklar (Dolaylı Kaynaklar)