Egemenlik ve Bağımsızlığın Simgesi Mitler, Semboller ve

Bir ulusun tarihi genellikle mahşeri bir varlığın tiranlığına karşı sergilenen uzun direnişin öyküsüdür.⁴⁰⁶ Bu öykü ulus için kendini içeride ve dışarıda ne şekilde tanımladığı konusunda hayati derecede önemlidir.⁴⁰⁷ Savaş, düşman işgali, yabancı bir güç tarafından yağmaya uğrama ve grup olarak öteki tarafından aşağılanmışlık duygusuna karşı tarihinde ulus kahramanca direnir, efsaneler ve mitlerle zenginleştirilen bu direniş öyküsü dışarıya karşı ulusun tarihsel gücünü kanıtlarken içeride de ulusal kimliğin inşasında katalizör rolü üstlenir.⁴⁰⁸ Ulusun sınırları içerisinde topluluğa mensubiyet duygusu kutsal bir toprağı, kahramanı, altın çağı ön plana çıkararak ortak atalara ve geçmişe atıf yapan bu mitler ve efsaneler vasıtasıyla güçlendirilir.⁴⁰⁹

Ulus atalarından ortak değerlerini, kültürünü, köken efsanesini, gelecek inşa etme iradesini ve topraklarını miras almıştır.⁴¹⁰ Mirasını dışarıdan gelecek saldırganlıklara karşı korumak, yerine göre kendisinden alınanı geri almak için mücadele etmek, gerek halkın geleneğinin delalet ettiği varsayılan ulusal mirasa sahip çıkmak adına gerekse varlığın sürekliliğinin sağlanması adına ulusun temel meselelerinden biri olarak kabul edilir.⁴¹¹ Ulusal miras, ortak kültür, somut bir toprağa bağlılık ve topluluk bilincinden kaynaklanan ve sadece topluluk üyelerinin anlayabileceği ortak bir amaç tarafından birleştirilen üyelerin farklılığı sürekli olarak anlatılmak ve hatırlatılmak zorundadır.⁴¹² Bunun için filoloji, tarih, etnografya, arkeoloji ve fiziksel antropoloji seferber edilir.⁴¹³ Bilimsel bir takım verilerden yola çıkılarak dönemin ihtiyaçlarına göre kısmen keşfedilen kısmen de yeniden üretilen

405 Smith, (2002), a.g.e., s. 263.

406 Thiesse, a.g.e., s. 164.

407 Peter Furtado, “Giriş”, (Der.) Peter Furtado, Ülkelerin Tarihleri: Kimlikleri Nasıl Oluşturuldu, çev.

Şahika Tokel, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2014, s. 10-11.

408 Schulze, a.g.e., s. 173.

409 Schnapper, a.g.e., s. 87-88.

410 Guibernau, a.g.e., s. 136.

411 Thiesse, a.g.e., s. 175.

412 Guibernau, a.g.e., s. 127.

413 Thiesse, a.g.e., s. 175.

47 kahramanlık mitleri, simgeler ve ritüeller nesilden nesile aktarılarak halkın ortak hafızası oluşturulmaya çalışılır.⁴¹⁴ Bununla birlikte ulus fikri topluluğun yaşamı geliştikçe değişen koşullara göre simgelerin ve sembollerin sürekli olarak yeniden yaratıldığı ve yeni anlamlar yüklendiği bir süreci içerir.⁴¹⁵ Bu sebeple yeni gelen bir kuşak atalarının yorumunu reddedebilir, değerlerini, mitlerini, sembollerini sorgulayabilir, kutsal alanlarından bir yenisi için vazgeçebilir ve altın çağları ile kahramanlarının yerine başkalarını koyabilir, ancak bütün bu sorgulamalar ve yer değiştirmeler belirli duygusal ve entelektüel sınırlar içinde sürdürülür.⁴¹⁶ Bu sınırlar içerisinde yeniden anlamlandırılan ulusal bütünleşme fikrinin yayılması kolaylaşır, böylece mitler, semboller, simgeler ve ritüeller aracılığıyla kişiselleştirilen ulus yeni bir tür bağlılığın odağı haline getirilir.⁴¹⁷

Ulusun direniş öykülerine ve kahramanlıklarına dair mitler ile efsaneler ve onlardan ilham alınarak üretilen semboller, simgeler ve ritüeller uzun vadede zayıflama ihtimali olan halkın dayanışma duygusunu güçlendiren önemli vasıtalardır.⁴¹⁸ Mitin imgesel mahiyeti kabahatli olan ile suçu aynı tabiattan addederek suçlunun canavarlığına karşı ulusun kahramanlığını ve yüceliğini anlatımın bünyesindeki fantezi ile birleştirerek o denli ön plana çıkarır ki bireyin bundan etkilenmemesi olasılığını oldukça azaltır.⁴¹⁹ Mitler, efsaneler, simgeler ve ritüeller vasıtasıyla bir araya gelen bireyler kendilerini aşan ve kendilerini aktif bir parçası olarak hissettikleri ulus ile özdeşleşmekten kaynaklanan alışılmamış bir duygu yoğunluğu yaşarlar.⁴²⁰ Kimliksel referanslara gönderme yapan bu duygu yoğunluğunun nüfusun tümüne yayılması bir anlamda sağlanmak zorundadır.⁴²¹ Zira kolektif bir duygu olarak ulusal kimlik belirli aralıklarla yükseltildiği ve pekiştirildiği sürece bireyin ulusal kimliğini içselleştirmesi ve dolayısıyla ulusal bütünlüğün sağlanması bir ölçüde garanti altına alınmış olur.⁴²²

414 Smith, (2002), a.g.e., s. 263.

415 Guibernau, a.g.e., s. 221.

416 Smith, (2002), a.g.e., s. 271.

417 Guibernau, a.g.e., s. 136.

418 Smith, (2002), a.g.e., s. 66.

419 Kearney, a.g.e., s. 63-64.

420 Guibernau, a.g.e., s. 141-142.

421 Thiesse, a.g.e., s. 175.

422 Guibernau, a.g.e., s. 128.

48 Bağımsız bir ülkenin kendi kimliği ve egemenliği mit ve efsaneler gibi soyut kavramların esin kaynağı olduğu simge ve sembollerle somutlaştırılır.⁴²³ Topluluğa mensup insanlar farklılığı gizleyip ortak olanı öne çıkaran bu semboller ve simgeleri kendi kimliklerinin başvuru noktası olarak algılarlar.⁴²⁴ Derhal saygı ve sadakat duygusunu harekete geçiren semboller ve simgeler bir ulusun bütün arka planını, düşüncesini ve kültürünü yansıtan ve sadece o ulusa ait olan ulusal marş, ulusal arma, ulusal bayrak gibi somutlaştırılmış değerlerlerdir.⁴²⁵ Yalnızca o topluluğun sırlarını ve adetlerini bilen topluluk üyelerinin tanımlayabileceği anlamlar içeren bu değerler,

“içeridekiler” ile “dışarıdakiler” arasında bir ayrım yapılabilmesini ve insanların kendi topluluğuna ilişkin bilinçlerinin yükseltilmesini sağlarlar.⁴²⁶ Günlük yaşamda somut bir biçimde sürekli olarak bireylere hatırlatılan bu değerler ulusun sürekliliğinin önemli referans noktalarıdır.⁴²⁷ Ulusal bayrak, ulusal marş ve ulusal arma sıradan işaretler değildir, ülkeyi temsil ederler, bu değerlere yüklenen anlam sebebiyle asker ölüme gider, çünkü bayrağı ülkesi ve ülkesine dair her şeyle özdeştir.⁴²⁸

Ussal bir siyasal düzenin parçası addedilen modern çağın demokratik ulusu, ulus fikrini kolektif bir ritme somut olarak dâhil etmek adına dinden ödünç aldığı ulusal törenler adı verilen ayinlerden yaralanır.⁴²⁹ Belirli bir toplumun üyelerinin birlikte eğlenmesi, aynı coşkuya katılmaları ve ortak bir umut etrafında birleşmeleri aralarındaki bağları güçlendirir.⁴³⁰ Topluluğun bir arada olmasının anlamını kuvvetlendirmek, kolektif mensubiyet duygusunu artırmak ve ulusal değerlerin özgünlüğüne ve önemine inancı sürdürülebilir kılmak adına tüm bu ayinsel törenler belirli bir takvimsel plan ve kurallar çerçevesinde her yıl düzenli olarak tekrarlanır.⁴³¹ Birliği belirleyen amblemlerin sergilenmesi ve ulusun üyeleri olan bireylere güç veren törenlerin tekrarlanması aracılığıyla güçlendirilen ulusal bilinç sayesinde bireyler kendilerini birleşmiş hissederek kendilerini ötekilerden ayıran sınırların bilincine varırlar.⁴³²

423 Hobsbawm, (2006), a.g.e., s. 14.

424 Guibernau, a.g.e., s. 140.

425 Hobsbawm, (2006), a.g.e., s. 14.

426 Guibernau, a.g.e., s. 138-139.

427 Schnapper, a.g.e., s. 148-149.

428 Guibernau, a.g.e., s. 138-139.

429 Schnapper, a.g.e., s. 145-148.

430 Guibernau, a.g.e., s. 132.

431 Schnapper, a.g.e., s. 148-149.

432 Guibernau, a.g.e., s. 138-139.

49 Kültürel birliğin sağlanması ve ulusal bilincin sürekli yüksek tutulması amacıyla güzel sanatlar alanında faaliyet gösteren sanatçıların ulusal temalar içeren eserlerinin ve ulus devletin kuruluşundan önce ulusun ataları tarafından yaratıldığı düşünülen eserlerin topluma sunuluş tarzı da ulus inşasında önemli bir işleve sahiptir.⁴³³ Sadece hukuki mülkiyet kavramıyla açıklanamayan bu eserler kolektif bir mülkiyet anlayışı ile yürütülen bilimsel yazılı ve ikonografik çalışmalarla ulusa ve tarihe mal edilerek kamuoyuna bunların korunması gerektiği düşüncesi empoze edilir.⁴³⁴ Ulusal tarihe yapılan açık referansla ulusal türdeşlik temasının işlendiği bu eserler özellikle kitlelere açık bir biçimde sergilenir.⁴³⁵ Bu sayede bir yandan çağlar öncesinden gelen kültürler yaşatılırken diğer yandan ulusal mirasın nelerden oluştuğu tayin edilerek halka belletilir.⁴³⁶ Kolektif mülkiyet anlamı yüklenen müze ve benzeri alanlarda bir araya getirilen ulusal kültürel miraslarlahem ulusun şanlı tarihine vurgu yapılır hem de değişen hanedanlara, rejimlere, koşullara rağmen ulusun binlerce yıldır meydan okurcasına ayakta kalabilme gücünün dayanağı sürekli olarak halka hatırlatılır.⁴³⁷ Rasyonel nedenselliğe indirgenemeyecek coşkun duyguların kaynağı halkın günlük yaşamıyla özdeşleştirilen bu hatırlatmalardır.⁴³⁸

Uluslar kendi tarihlerinin ve miraslarının sansasyonel kamuoyu ilgisi toplayan süslenmiş imajını içeride kendi halklarına sundukları gibi dünyaya da sunmak için birbirleriyle yarış halindedirler.⁴³⁹ Bunun için uluslararası düzeyde birtakım sergiler, fuarlar, olimpiyatlar gibi çeşitli müsabakalar ve küresel çapta organizasyonlar düzenlerler.⁴⁴⁰ Bunları evrenselleştirerek geleneksel bir ritüele dönüştürürler, bu tip organizasyonlara ev sahipliği yapmak adına birbirleriyle giriştikleri yarış da en az bu organizasyonlar gibi bir ritüele dönüşür.⁴⁴¹ Özellikle sporun kitleler tarafından benimsenmesi kendini ifade etmenin yeni bir yolu olarak içeride ulusal duyguları hareketlendirir.⁴⁴² Şurada ya da burada kaydedilen herhangi bir sporcunun veya kulübün ya da sanatçının başarısı tüm ulusa mal edilir.⁴⁴³ Zira bu başarılar ulusun

433 Erözden, a.g.e., s. 111.

434 Thiesse, a.g.e., s. 166-167.

435 Erözden, a.g.e., s. 111.

436 Thiesse, a.g.e., s. 166-167.

437 Erözden, a.g.e., s. 111.

438 Guibernau, a.g.e., s. 221.

439 Furtado, a.g.e., s. 10-11.

440 Thiesse, a.g.e., s. 170.

441 Furtado, a.g.e., s. 10-11.

442 Hobsbawm, (2006), a.g.e., s. 348.

443 Thiesse, a.g.e., s. 170.

50 dünya çapında reklamının yapılması için bulunmaz fırsatlar olarak algılanır.⁴⁴⁴ Uluslararası çapta düzenlenen farklı sanatsal aktiviteler ve sportif müsabakalarda, devasa fuarlarda, kongrelerde ve sergilerde uluslar bir yandan sahip oldukları teknik yenilikleri ve başarılarını bir gövde gösterisine dönüştürdükleri sunumlarıyla dünyaya sunarken diğer yandan da gelenek adı altında farklılıklarını ön plana çıkararak ulusal kimliklerini sergilerler.⁴⁴⁵ Bu tip organizasyonlar ne kadar evrenselmiş gibi lanse edilirse edilsin aslında ulusların farklılığını açığa çıkarırlar.⁴⁴⁶ Ulusların kendilerini birbirlerine teşhir ettikleri bu büyük randevular kimlik temsilleri alanında rekabeti sürdürülebilir kılarlar.⁴⁴⁷