Edebî Kişiliği

Eski dönemlerden beri Irak Türkmen edebiyatında pek çok önemli şairin yetiştiği bilinmektedir. Çolakoğlu da bu şairlerin başında gelmektedir. Çolakoğlu’nun edebiyat alanına merakı çok erken yaşta başlamış, şiirle tanışması ise 1960’lı yıllarda Karakoyunlu köyünde abisi sayesinde olmuştur. Bu dönemde abisi Bakır Çolakoğlu’nun sazıyla Âşık Kerem’den okuduğu duygusal şiirlerden oldukça etkilenmiş ve Âşık Kerem’in sevgilisine

13 Çolakoğlu’nun bilgileri 19 Ocak 2020 tarihinde mail adresi tarafından şahmıza gönderilmiştir.

31

yazdığı şiirleri okumaya başlamıştır. Daha sonra ise kendi şiirlerini yazmaya çalışmıştır (Karabaş, 2020:48-50).

Yukarda zikrolun konu ile ilgili yaptığımız mülakat sırasında Çolakoğlu şiir yolu-culuğundan şu şekilde bahsetmiştir:

“Altmışlı yılların başlarında Musul’un 20 km kuzeybatısında bulunan Karako-yunlu köyünde oturuyorduk. Ağabeyim Bakır Çolakoğlu tesadüfen Âşık Kerem’in kita-bını almış, oradaki duygusal şiirleri bozuk sazıyla çalarak okuyordu. Divân şiirlerini zayıf okuyuşuna rağmen şöhreti köyde yayılmıştı ve evimiz sanat ve edebiyat âşıklarının uğrak mekânı olmuştu. Ben o zamanlar daha ilkokul talebesiydim. Ağabeyim önünde kitabın sayfalarına dokunmaya bile cesaret edemezdim. Fakat onun evde olmadığı zamanları fır-sat biliyor ve şairin, Âşık Kerem’in sevgilisi Aslıhan’ı ararken ki seyahatinden bahseden şiirlerini okuyordum. Şiirle tanışmam erken yaşta bu şekilde oldu. Şiire Âşık Kerem’in penceresinden girdim. Karakoyunlu köyünde de ilk şiirimi yazdım.”¹⁵

Rıza Çolakoğlu’nun şiir ve edebiyat sevgisini artıran ikinci önemli gelişme ise ünlü şair Felekoğlu ile tanışmasıdır. Felekoğlu ile gençlik yıllarında tanışan Çolakoğlu millî şiir yazmayı da ondan öğrenmiştir. Felekoğlu ile tanışmasından sonra edebî kültür alanında şöhret kazanmış, şiirleri dergi ve gazetelerde yayınlanmaya başlamıştır. Bu bağ-lamda, Felekoğlu ile ilgili Çolakoğlu şu açıklamada bulunmuştur.

“Türkmen Telafer’in tartışmasız büyük ünlü şairi Felekoğlu ile tanışmam Diş He-kimi İlyas Addo yoluyla olmuştur. Arkadaşım Muhammed Hürri karaciğer rahatsızlığı nedeniyle refakatçı olarak hastaneye yolum düşmüştür. Arkadaşım Muhammed de hasta hâlini anlatan bir şiir yazmamı istedi. Şair Felekoğlu da hastanede kâtip ve aşçı olarak çalışmaktaydı. Ben de onun hâlini güzelce tasvir ettim. Tesadüfen bu şiirimi hastanedeki Diş Hekimi olarak çalışan İlyas Addo gördü. Hemen şiiri Felekoğlu’na götürdü. Orda kendisinden başka şiir yazan birinin daha olduğunu söylemiş. Şiiri gördüğünde beğenmiş,

32

hatta mısraların birine küçük bir düzeltme yapmıştır. Daha sonra benden başka şiirler de istedi. Milli şiirler yazmaya teşvik eden Felekoğlu’yla tanışıklığım böyle başladı. Onunla tanıştıktan sonra dünya edebiyatı ve özellikle Türk edebiyatına kol kanat açtım.”16

Çolakoğlu, Felekoğlu ile tanıştıktan sonra edebiyat âlemini tanımaya başlamış, bir-çok şair ve yazarın kitaplarını edebiyat çevrelerinden satın almış, Türk edebiyatının ünlü isimleri Namık Kemal, Nazım Hikmet, Hüseyin Nihal Atsız, Ziya Gökalp, Necip Fazıl Kısakürek ve Faruk Nafiz Çamlıbel gibi millî mefkûre sahibi şairlerin şiirlerinden oldukça etkilenmiştir. Arap şairlerinden ise Halil Cibran, Necip Mahfuz, Maruf Rusafî, Cevahirî, Şeybanî ve Al- Fayturî gibi (Karabaş, 2020:50).

Altın saçlı Çolakoğlu, kuvvetli kalemiyle şiir alanında pek çok eser vermiş, bazı-ları ise bestelenmiştir. Meşhurbestelnen şiirlerinden “Şirin Telafer ve Oy Anam” adlı şi-irleri meşhur sanatkârlar tarafından seslendirilmiştir. Şişi-irleri kafiye ve vezin ölçüsünün uyumuyla dikkat çekmektedir. Şiirlerinde ise genellikle toplumu ilgilendiren olay ve ge-lişmeleri konu almıştır.

Halk edebiyatı türünde ustaca şiirler ortaya koyan şair, Türkçeye olan hâkimiyeti ile diğer Türkmen şairler arasında güçlü bir yer edinmiştir. Çolakoğlu şiirlerinde vezin kurallarını başarılı bir şekilde uygulamıştır. 1976’da basılan “Yaşamak İçin” isimli şiir kitabında ve yakın dönemde yayınlanan “Memleketim Telafer İçin Şiirler” isimli kita-bında yer verdiği şiirlerdeki uyum ve ahenk açıkça görülmektedir.

Geniş bir hayal gücüne sahip Çolakoğlu şiirlerinde özgürlüğü, sevgiyi, ümidi, öz-lemi, gurbeti ve mutluluğu işlemiş ve şiirlerine toplumsal görüşlerini ve millî duygularını yansıtmıştır.

Çolakoğlu’nun şiirlerinde öz ve arı bir dil kullandığı ve buna karşın şiirlerinin söz-cük bakımından oldukça zengin olduğu görülmektedir. Şiirlerini çoğunlukla hece türünde yazmıştır. Serbest ölçüyle yazdıkları ise asla okuyucu ile buluşmamıştır. Diğer taraftan

33

Çolakoğlu’nun şiirleri, Irak Türkmen ağızlarının uyumu, yakınlaşması ve ayrışmasıyla il-gili önemli bir dilsel kaynaktır.

Çolakoğlu, edebî ve siyasî konulardan dolayı hapis cezasına çarptırılmış, hayatının belli bir döneminde çeşitli zorluklar ve sıkıntılarla mücadele etmek mecburiyetinde kalsa da herkesin beğenisini toplayan, önemli edebî çalışmalar ortaya koymaya devam etmiştir. Çolakoğlu şiir dışında hikâye, fıkra ve bilmece türünde de eserler vermiş, edebiyat ve halk bilimi alanında inceleme yazıları kaleme almıştır.

Diğer taraftan Çolakoğlu’nun toplumsal konulalar ilgili edebiyat, kültür ve başka alanlarda Türkçe ve Arapça olarak kaleme aldığı birçok makalesi bulunmaktadır. Bunların bir kısmı farklı dergilerde ve gazetelerde yayınlanmıştır.

Çolakoğlu, 2014 yılından itibaren 4 yıl boyunca Necef’te sürgün olarak yaşamıştır. Sürgün yıllarının Çolakoğlu’nun hayatı, şiirleri ve edebî kişiliği üzerinde derin tesirleri olmuştur. Sürgün döneminde ayrı düştüğü memleketine, akrabalarına, dostlarına, koca-man kütüphanesine, şiir ortamlarına duyduğu özelmi şiirlerinde işlemiştir. Başından geçen bu hazin olay şairin yaşamında mühim bir yer işgal etmiş ve şiirlerine de yansımıştır.¹⁷

1.1.11.3. Eserleri

Çolakoğlu’nun şu ana kadar yayınlanmış 9 kitabı bulunmaktadır. Bunlardan beşi şiir kitabıdır. Eserleri genellikle şiir, folklor ve edebiyat ile ilgilidir. Uzun aralıklarla ya-yınlanan kitaplarının ilki 1976, sonuncusu ise 2020 yılında yayınlanmıştır (Karabaş, 2020:48). Eserlerinden bahsetmek gerekirse;

1. Yaşamak İçin: 1976 yılında Rıza Çolakoğlu tarafından kaleme alınan eser, Kültür Bakanlığına bağlı Türkmen Kültür Müdürlüğü tarafından basılmıştır. Kitap, Tela-fer ağzını yansıtan Arap harfiyle yazılmış ve 56 sayfadan oluşmaktadır. Kitap hece ölçü-süyle yazılmış 22 şiir içermektedir. Telafer ağzıyla yazılan şiirler vatan, aşk, hasret, doğa,

34

mutluluk gini duygusal ve millî konular içermektedir. Eserde atasözleri ve deyimlerden yoğun olarak yararlanıldığı ve eserin sözcük bakımından oldukça zengin olduğu göze çarpmaktadır.

2. Ben Ölecek İnsan Değilim: 1986 yılında Rıza Çolakoğlu tarafından kaleme alınan eser aynı yıl, Kültür Bakanlığına bağlı Türkmen Kültür Müdürlüğü tarafından ba-sılmıştır. Kitap, hem Telafer ağzını yansıtan şiirler hem de Osmanlı Türkçesiyle yazılmış şiirlerden oluşmaktadır. Bu kitapta 56 şiir bulunmaktadır ve kitap 153 sayfadan meydana gelmektedir. Şiirlerinde pek çok dua, atasözü ve deyime de yer verdiği görülmektedir.

3. Herkes İçin Şiirler: 1989 yılında Rıza Çolakoğlu tarafından yazılan eser, Arap harfleriyle kaleme alınmış olup 59 sayfadan müteşekkildir. Birinci baskısı Kültür Bakanlığına bağlı Türkmen Kültür Müdürlüğü tarafından basılmıştır. İkinci baskısı ise 1993’te aynı bakanlık tarafından bir önsözle birlikte basılmıştır. Eserin üçüncü baskısı ise Çolakoğlu’nun çok yakın arkadaşı Suphi Saatçi’nin eseri transkript yapması üzerine ha-yatı ve edebî kişiliğine de yer verilerek İstanbul’da Kerkük Vakfı tarafından basılmıştır. Eserde 30 tane atasözlerini de kapsayan mani bulunmaktadır. 40 tane de sitem, doğa, yok-sulluk, hayat, özlem, vatan gibi konularda şiir bulunmaktadır.

4. Barış Marşı: Bu eser 1993 yılında, Amerika, Irak’ı bazı bahanelerle bom-baladıktan bir hafta sonra yayınlanmıştır. Kültür Bakanlığına bağlı Türkmen Kültür Mü-dürlüğü tarafından basılmıştır. Eserde 30 şiir bulunmakta ve 2 sayfa uzunluğundaki sözlük kısmı göze çarpmaktadır.

5. Mutlu Bir Yarına Doğru: 2010 yılında Bağdat’ta basılan eser, 76 sayfadan oluşmakta ve 39 şiir içermektedir. Eser Latince kaleme alınmış ve kapak tasarımı Mehmet Ömer Kazancı tarafından yapılmıştır. Ayrıca şiirlerde Telafer ağzında kullanılan atasözü ve deyimlere de yer verilmiştir.

6. Hıdır İlyas Destanı: Eser Latin harfleriyle yazılmış olup 56 sayfadan oluş-maktadır. İstanbul’da 2012 yılında Kerkük Vakfı tarafından basılmıştır. Kitabın içinde 22

35

sayfa uzunluğundaki şiir dikkat çekmektedir. Bu uzun şiirde atasözü, deyim ve manilere yer verilmesi gözden kaçmamaktır.

7. Telafer Folkloru: Çolakoğlu bu kitaba kırk yılını harcamıştır. 2012 yılında İstan-bul’da Kerkük Vakfı tarafından basılmıştır. Kitap 224 sayfadan müteşekkildir. Ki-tap Telafer ağzının özellikleri, Tapmacalar, Nazlamalar, Nenniler, Tekerlemeler,

Yayıltıcılar, Sazlamak, İnanışlar, Atasözleri, Deyimler, Dualar, Beddualar, Mani-ler, Huryatlar gibi konu başlıklarından oluşmaktadır ve eserde Telafer ağzı söz-lüğüne de yer verilmiştir. Kitabın sunuş metni ise araştırmacı yazar Suphi Saatçi

tarafından yazılmıştır. Kitapta 968 atasözü, 251 deyim, 36 dua, 60 beddua ve 309 mani bulunmaktadır. Ayrıca Çolakoğlu 2019 yılında kendi imkânlarıyla eseri daha genişletilerek 2. baskısını bastırmıştır. Kitapta 1000 atasözü, 251 deyim, 75 dua, 187 beddua ve 349 mani bulunmaktadır. Çalışmamımızın inceleme bölümünde, bu eser üzerinde yapılmıştır.

8. Değişik Yazılar: Çolakoğlu’nun sondan bir önce basılan kitabıdır ve yüz 166 sayfadan oluşmaktadır. Kitabın adından da anlaşılacağı üzere içinde 52 muhtelif ko-nuya yer verilmiştir. 2019 Kerkük Fuzulî Basımevi tarafından basılmıştır. Sayfa tasarımı Mehmet Ömer Kazancı tarafından yapılmıştır.

9. Hoyrat ve Manilerim: Çolakoğlu’nun en son basılan kitabıdır ve yüz 134 sayfadan oluşmaktadır. Kitabın adından da anlaşılacağı üzere içinde horyat ve manilere yer verilmiştir. Eser, Musul’da 2020 yılında Irak Türkmen Cephesi tarafından basıl-mıştır. Kitapta 178 hoyrat ve 165 maniye yer verişmiştir. Çalışmamımızın ince-leme bölümünde bu esere de yer verilmiştir.

Basılmayan eserleri:

1. Hülyam Dilberi 2. Sınırsız Ses Destanı

36 3. Şiir Defteri

4. Ben ve Âlem 5. Geçi Kuyruğu

6. Şiirle Piyes (Hikâye) 7. Hayatımdan Yapraklar 8. Sürgünden Şiirler 9. Öykülerim

10. Hak Yolunda Ölenler 11. Telafer Şairleri 12. Hazin Senfoni

37

İKİNCİ BÖLÜM

ŞEKİL BİLGİSİ