Eğitimde kalite denildiği zaman, eğitim sisteminin beğenilmesi, kusursuzluğu insanların yenilikleri izleyebilme bilgi ve becerisine sahip olması; kısaca, bu davranıĢları gösteren insanların yetiĢtirilmesi akla gelmektedir. Eğitim sisteminin kalitesi, insan kaynaklarının, fiziksel kaynakların, öğrenci hizmetlerinin, sosyal ve kültürel çevrenin eğitim teknolojisinin, öğrenci - okul - sektör iĢ birliğinin eğitim
yönetiminin ve eğitim programının kalite - zenginlik dengesi ile yükseltilebilir (Temel, 1999: 48).
Toplam Kalite Yönetimi (TKY) üretimde kalite ve verimliliğin sürekli geliĢtirilmesi sürecidir. TKY'de müĢteri ve rekabet odak noktasıdır. TKY ile çalıĢanların teĢviki, güçlendirilmesi ve katılımı, ürün maliyetlerinin düĢürülmesi, kalitenin ve verimliliğin artıĢı, dolayısıyla toplam katkının arttırılması etkin bir biçimde sağlanabilmektedir. Eğitim de bir hizmet üretimidir. Oysa; eğitimciler imalat sanayi ve eğitimdeki prosesler arasında benzetim yapılmasından hoĢlanmaz. Yüksek öğretimde TKY performans göstergeleri ile eğitim süreçlerinin yönlendirilmesine ilaveten öğrenimin kalitesini, müĢteri ihtiyaçlarının karĢılanmasında kurum verimliliğini de kapsar.
Eğitimde kalite yönetiminin amacı, kalifiye insan gücünün yetiĢtirilmesinde sürekliliğin sağlanmasına yardımcı olmaktır. Eğitimde kalite yönetimi;
1. Ülkenin ihtiyaç duyduğu elemanları yetiĢtirmeyi, 2. Bu elemanları ihtiyaç duyulduğu zamanda yetiĢtirmeyi,
3. Özellikle de eğitimde esnekliği hedefleyerek, israfı önlemeyi kaliteyi arttırmayı, eğitimin yeterli ve uygun sürelerde en düĢük maliyetlerle yapılmasını, moral ve verimliliği arttırmayı, özetle sürekli iyileĢtirme ve geliĢmeyi sağlar. Bunun için; eğitim örgütlerinin bilginin üretildiği, genelleĢtirildiği, korunduğu ve aktarıldığı örgütler olarak sürekli yeni çalıĢma yollarını arayıp uygulaması gerekir. Bunu yapabilmesi için de, eğitim örgütlerinin, insanların beklentileri yönünde ve bu beklentilere cevap verebilecek yapıya kavuĢturulması gerekir. Yine eğitim örgütlerinin ahenkli bir iklim ortamını yaratıp elemanlar arasında iyi bir iletiĢim sistemini yerleĢtirmesi baĢarısı için önemli uygulamalar arasındadır (Cafoğlu, 1996: 101).
Eğitimde toplam kaliteyi, Dahlgaard ve diğerleri kısaca söyle tanımlıyor: “Bütün iĢgören ve öğrencilerin aktif bir Ģekilde katıldığı sürekli iyileĢtirmelerle artan müĢteri tatmininin karakterize ettiği bir eğitim kültürü.” Eğitimde toplam kalitenin varlığından söz edebilmek için bu tanımda da belirtildiği gibi herkesin katılımı, sürekli iyileĢtirme ve müĢteri odaklılık esastır. Bunu desteklemek üzere, yönetimin kararlılığı ve liderliği, gerçeklere dayalı olma ve ölçüm, toplam kalite eğitim ve insan kaynaklarının etkin yönetimi gereklidir (Köksal, 2000: 53).
Eğitimde TKY uygulaması sonucunda esnek ve yaratıcı düĢünce biçimi geliĢmekte, sürekli geliĢim birincil amaç olmakta ve sonuçta organizasyon kültürü değiĢmektedir. TKY‟nin eğitim kurumlarında uygulanabilmesinde, öncelikle üst
yöneticilerin TKY‟yi benimsemeleri ve uygulamaya destek vermeleri gerekmektedir. Eğitim yöneticileri, astlarına güven duymalı, kalite konusunda bazı yetkilerini devretmeleri gerekmektedir. Yetki devri ve kaynak kullanımında esneklik sağlanması, performans yönlü kültürü geliĢtirmeyi kabul eden TKY anlayıĢının temel taĢlarıdır (Bulut,1998: 50).
TKY eğitimde, müĢterinin (öğrenci, veli, toplum) mevcut ve gelecekteki beklentilerini zamanında ve ekonomik olarak karĢılamak amacıyla, tüm çalıĢanların (öğrenci, veli, öğretmen, yönetim, yerel ve merkezi yönetimler vb.) katılımı ile eğitim- öğretim faaliyetlerinin sürekli geliĢtirilmesi ve yenilenmesini öngören bir yönetim anlayıĢıdır. Öğrencinin gelecekteki yeni durumlara uyumu, yeni sorunlara yeni çözümler üretme davranıĢının kazandırılması alıĢılagelmiĢ bilgi aktarma yöntemleriyle mümkün değildir. DeğiĢimle basa çıkma ve kaliteyi elde etme yolları değiĢmiĢtir. Bilginin üretilmesinde ve kullanılmasında sınırlar kalkmıĢ, bireysellik, özgünlük, esneklik, gruplarda paylaĢım, kaynaĢma ve özellikle de kalite kavramları ön plana çıkmıĢtır. Bu anlamda kalite, insana değer verme, sürekli geliĢtirme ve yenilenmedir. Ġnsanın bu nitelikleri kazandığı yer okuldur.
Her üretim disiplininde olduğu gibi okullarında kendine özgü özellikleri vardır. Öncelikle okulların kullandığı hammadde, toplumdan gelen ve tekrar topluma dönen insandır. Dolayısıyla TKY'ne en uygun kurumlar yine okullardır.
TKY'nin uygulanacağı okul sisteminde aĢağıdaki durumlar olmalıdır:
a) Bürokrasiden uzak, karar mekanizmaları açısından kendisiyle barıĢık, personelinin kendisi seçebilen, idari anlamda özerk ve bağımsız okullar olmalıdır.
b) Derslerde uygulanacak müfredat, ülke çapında aynı olmayan ve merkezden belirlenmiĢ değil, bilgiye ulaĢma ve bu bilgiyi kullanma becerisine sahip olunabilecek tarzda olmalıdır.
c) Öğrenci-öğretmen-veli-yönetim dörtgeni oluĢturmalı, bu dörtgen içindeki yapı sağlam ve sürekli iletiĢime dayalı olmalıdır.
d) Tam öğrenme için gereken; ne öğrenilmeli, nasıl öğrenilmeli, ne Ģekilde ve ne zaman öğrenilmeli sorularına c Ģıkkında belirtilen dörtlü tarafından karar verilmelidir.
e) Eğitim, sabit bilgiler yerine, günün Ģartları da dikkate alınarak Kaizen prensibine uygun olarak yapılmalı yani toplam iyileĢtirmeye yönelik olmalıdır. Bunun için öğrenci - öğretmen - yönetici - veli iliĢkisinden, ders içeriklerinin hazırlanmasına ve iĢleyiĢine kadar yapılan tüm iĢlemlerde toptan iyileĢtirme gereklidir.
f) Eğitim kurumlarında tam öğrenmeye ulaĢılabilmesi ve eğitim amaçları konusunda eksiksiz bir eğitimin yapılabilmesi kaliteli bir üretim demektir ki, bu yapılmadığı takdirde insan açısından da maliyetler açısından da olaya baktığımızda ciddi kayıplarla karĢı karĢıya olduğumuzu görürüz.
Tablo 1.1.9. Klasik ve Toplam Kalite Eğitimi Arasındaki Fark
Klasik Eğitim Toplam Kalite Eğitim
Öğretmen ve Öğrenci Arasındaki ĠliĢki
Öğretmen öğrenciyle konuĢur. Ġzleyici, Bilgi verici, EleĢtirici Kontrol edicidir.
Öğretmen öğrenciyle konuĢur Bilgi PaylaĢır, Rehber,Yardımcı, Güçlendiricidir.
Dağıtım Öğretmen merkezli Testler
Çok ÇalıĢma
Öğrenci Merkezli Eğitim Sürekli GeliĢme için Geri Besleme, Seçerek ÇalıĢma
Amaç Ders baĢarısı, Not önemli
Kısa Dönem iĢbirliği ve YarıĢma hakimdir.
Yeterlik, Güvenirlik önemli Öğrenmeden Sonra Devam Uzun Dönem ĠĢbirliği hakimdir
Planlama Birim, Dersler, Kademeler, Test
edici Konular planlanır
Sürekli olarak süreç planlaması yapılır, geliĢme sağlanır.
Değerlendirme Kızma, Suçlama Geçti/Kaldı Rehberlik, Yardım,GeliĢme
Motivasyon DıĢ Ġç
Olumsuzluklar Kaçınma Dikkatlice araĢtırma
(Cafoğlu, 1996: 148)