Eğitim Kurumlarında Örgütsel Güven

Okullar toplumların değişimi, gelişimi ve kalkınmasında önemli bir rol oynamaktadır. Bu anlamda okullarda güven ortamının oluşturulması hayati derecede önemlidir. Okulların hedeflerine ulaşması için öğretmenlerin yöneticilerin ve velilerin iş birliği içinde çalışması ve birbirlerine güvenmesi gerekmektedir. Ancak günümüzde okullarda güvensizliğin artış gösterdiği ve bu durumun okulun ve öğrencilerin başarısını olumsuz yönde etkilediği belirtilmektedir (Tschannen-Moran ve Hoy, 2000, s. 551).

Okullar, açık ve sosyal sistemlerdir. Okullarda güven ortamının oluşturulması, okulların başarısı açısından stratejik bir öneme sahiptir. Okul yönetimi, öğretmenler, öğrenciler, yardımcı personel ve veliler okulun önemli paydaşları arasındadır. Okulun vizyonu ve hedeflerinin bu paydaşlara açıkça ifade edilmesi, etkili bir güven süreci oluşturmada önem taşımaktadır. Bunun yanında okul içerisinde bulunan herkesin birbirlerinden beklentileri belirlenmeli ve buna göre gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Çalışma ortamının düzenlenmesi, kurallar ve yasalar üzerinde görüş birliğinin olması, okuldaki iletişim sürecinin iyileştirilmesi ve çalışanlar arasında bilgi akışının hızlandırılması gibi düzenlemeler okullarda güven ortamının oluşturulması açısından önemli bir yer tutmaktadır (Arslan, 2009, s. 277).

Okullarda oluşan güven düzeyi, okul içerisindeki yönetici, öğretmen ve öğrenciler arasındaki ilişkilerin bir sonucudur. Okullarda sergilenen davranış biçiminden ve bunun sonucunda oluşan güven ve güvensizlikten herkesin sorumlu olduğu söylenebilir. Bu durumun oluşmasında en önemli faktörün okul yöneticisi olduğu ifade edilebilir. Özellikle okul yöneticilerinin sergiledikleri liderlik davranışları, okullarda güven ortamının oluşmasında önemli rol oynamaktadır. Etik liderlik davranışları sergileyen okul

61

yöneticilerinin, okullarında güven düzeyinin daha yüksek olduğu ifade edilebilir (Yılmaz, 2006, s. 9).

Eğitim kurumları olan okulların etkili olabilmeleri için özelde okulun genelde ise eğitimin amaçlarının gerçekleştirilmesi, öğrencilerin iyi bir şekilde öğrenim görebilmeleri için herkesin uyum ve iş birliği içerisinde çalışmaları gerekmektedir. Bu durum okul içerisindeki yönetici, öğretmen, öğrenci ve diğer personelin birbirleri ile olan ilişkilerinin niteliği ile ilgilidir. Okul içerisinde oluşan güven veya güvensizlik ortamı bu ilişkilerin niteliğinin belirlenmesinde etkilidir. Özellikle okul çalışanlarının ve öğretmenlerin başarısı karşılıklı bağımlılık ilişkisi içermekte ve burada karşılıklı duyulan güvenin önemi daha da artmaktadır (Özer, Demirtaş, Üstüner ve Cömert, 2006, s. 107- 120). Bu anlamda düşünüldüğünde okulların daha etkili ve başarılı olabilmeleri için güven ortamının oluşturulması ve geliştirilmesi gerektiği söylenebilir.

Okul içerisinde öğretmen, veli ve okul yöneticileri arasında sosyal güvenin inşa edilmesinin, okulun gelişiminde ve yapılacak olan yeniliklerin desteklenmesinde temel kaynak olduğu belirtilmektedir. Okul yöneticisi, öğretmen ve öğrenciler arasındaki ilişkiler eğitimin toplumsal değişimi üzerindeki etkisini ortaya çıkarmaktadır. Bir ilişkide herkes kendi rolü ve sorumluklarını bilmekte ve karşı tarafın sorumluluklarını yerine getirmesine dair bazı beklentiler içerisine girmektedir. Okulların etkili ve verimli bir şekilde çalışması için bu kişisel sorumlulukları ve başkalarının beklentilerini göz önünde bulundurması gerekmektedir. Bu durum okullarda güvenin inşa edilmesi ile sağlanabilir (Bryk ve Schneider, 2003, s. 40).

Okulun büyüklüğü, istikrarı, sahip olduğu kültür, yöneticileri ve öğretmenleri arasındaki ilişkiler güven ortamı oluşturmada etkili faktörlerdir. Bu faktörlerin başında okul yöneticileri gelmektedir. Okullarda güveni oluşturmada okul yöneticilerinin dikkat etmesi gereken unsurlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir (Brewster ve Railsback, 2003, s. 12-14).

 Bireysel bütünlüğü göstermek: Birincisi ve en önemli unsurlardan biridir. Okul yöneticilerinin okul içerisindeki öğretmenlere ve diğer paydaşlara ilişkin sergiledikleri davranışlarda dürüst ve tutarlı olması gerekmektedir. Okuldaki otoriteye sahip olan yöneticilerin güvene dayalı ilişkiler kurması önem taşımaktadır.

62

 Öğretmenlere önem verme: Güvenilir ve saygın okul yöneticileri öğretmenlere, öğrencilere ve velilere onların refahını önemsediğini göstermeli; ilgi ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmalıdır.

 Erişilebilir olmak: Okul yöneticileri, öğretmenler, öğrenciler, veliler ve diğer personel için açık iletişimi teşvik etmeli ve öncelikle kendileri bu durumu sağlayarak tüm üyelerin güvenini kazanmalıdır. Okulda güven kültürünü oluşturmak için ilk adımı okul yöneticisi atmalıdır.

 Etkili iletişim modeli oluşturma: Okullardaki iletişim sistemi güvenin oluşumu açısından önem taşımaktadır. Etkisiz bir iletişim sisteminin bulunduğu okullarda, problemlerin çözümü güçleşmekte; yönetici, öğretmen ve diğer personel arasındaki izolasyon duygusu artmaktadır. Bu bağlamda okullarda oluşturulacak iletişim sisteminin okulda herkes tarafından uygulanabilir, açık ve akışkan olması gerekmektedir.

 Karara katılımı sağlama: Okul içerisinde alınan kararlardan etkilenen herkesin görüşü alınmalı ve bu anlamda öğretmenlerin ve diğer personelin kararlara katılımı sağlanmalıdır.

 Riski destekleme ve denemeleri kutlama: Okul yöneticileri, öğretmenlerin yeni şeyleri denemelerinde ve hata yaptıklarında onları desteklemeleri gerekmektedir. Okul içerisinde yenilikçiliğin desteklenmesi ve risk alarak öğrenen öğretmenlere saygı gösterilmesi, güven ortamının oluşumu açısından önem taşımaktadır.

 Görüş ayrılıklarını değerli görme: Okul içerisinde güven ilişkilerinin kurulmasında görüş ayrılıklarına saygı gösterilmesi gerekmektedir. Okul ortamında meydana gelebilecek çatışmalar okul için fayda sağlayabilir. Bu anlamda farklılıklara izin verilmeli ve destekleyici ilişkiler kurulmalıdır.  Öğretmenlerin güvensizlik duygusunu azaltma: Okul yöneticileri

öğretmenler ve öğrenciler için en iyi olanı yapmalı, söz ve davranışlarında öğretmenleri desteklemeli ve onların güvensizlik hissi yaşamalarını engellemelidirler. Okul yöneticilerinin öğretmenleri sürekli eleştirmeleri ve desteklememeleri, güven ortamının oluşmasının önünde engel teşkil edecektir.  Öğretmenler için gerekli temel kaynakları sağlama: Okul yöneticileri, öğretmenlerin temel kaynaklara sahip olduğundan emin olmalıdır.

63

Öğretmenlere gerekli kitap ve diğer malzemelerin temin edilmesi güven ortamının oluşumunda önemlidir.

İlişkisel güven, okullar başta olmak üzere toplumların her kesiminde sosyal saygı temeli üzerine kurulmuştur. Güveni oluşturmada, herkesin söylediklerini dinlemek ve sonraki etkinliklerde bu görüşleri dikkate almak önemlidir. Fikirlerinin dikkate alındığını gören kişiler kendilerini değerli hisseder ve karşı tarafa duyduğu güven artar. Bu anlamda okul yöneticileri başta olmak üzere öğretmen ve velilerin birbirleri ile olan ilişkilerinde görüşlere saygı duyulmalı ve değer verilmelidir. Kişisel saygı bireylerin güvenini artırmada ayırt edici bir kriterdir. Bunun yanında okul yöneticileri etkili ve verimli bir okul oluşturmak için, öğretmenlere adil davranmalı ve onları destekleyici çalışma koşulları oluşturmalıdır. Ancak okulun amaçlarına ulaşmasında tüm okul üyeleri çaba göstermelidir. Bu durum okul içerisindeki oluşturulan güven düzeyi ile yakından ilgilidir (Bryk ve Schneider, 2003, s. 41-43).

Bökeoğlu ve Yılmaz (2008), okullarda güven ortamının oluşturulmasının; okulların gelişimi ve değişiminde temel oluşturmasında, öğretmenlerin yeniliğe açık hâle gelmesinde, değişim ve düzenlemelerin öğretmenlere faydalı olacağına ilişkin umut vermesinde, öğretmenlerin birbirlerini daha iyi bir şekilde anlamasında, okuldaki işlerin sağlıklı bir şekilde yürütülmesinde ve öğretmenler açısından daha iyi bir öğrenme ortamı oluşturulmasında yarar sağlayacağını belirtmektedirler (s. 214). Okullarda güven ortamının oluşturulmasından sonra bu durumun sürdürülebilirliği önem taşımaktadır. Bryk ve Schneider (2002), okullarda güven ortamının süreklilik kazanması için okul çalışanlarının mesleki yeterliliklerinin bulunması, tüm çalışanların ilişkilerinde dürüst ve tutarlı olması, yönetici ve tüm çalışanlar arasında şeffaflığın olması gerektiğini belirtmektedirler (Yılmaz, 2006, s. 65-66).

Güven zamanla oluşmakta ve sosyal ilişkilerde önemli bir yer tutmaktadır. Bireylerin güvenilir olabilmeleri için hem olumlu davranmaları hem de bu durumu sürekli hâle getirmeleri gerekmektedir. Bunun yanında kişilerin verilen görev ve sorumlulukları gerçekleştirecek becerilerinin olmaması kendilerine duyulan güveni azaltmaktadır. Bu bağlamda düşünüldüğünde okul ortamında yönetici ve öğretmenlerin olumlu davranışlar sergilemesi ve üstlerine düşen sorumlulukları yerine getirmede becerikli olması, güven ortamının oluşumunda önemlidir. Ayrıca okul yöneticisi ve öğretmenlerinin dürüst ve tutarlı davranması ve bilgi paylaşımında açık olması okulun güven düzeyini

64

yükseltmektedir. Güven düzeyi yüksek olan okullarda öğrencilerin daha başarılı olduğu belirtilmektedir (Goddard, Tschannen-Moran ve Hoy, 2001, s. 7).