Eğitim Kurumlarında Örgüt Kültürü

Günümüzde meydana gelen hızlı değişimler ve bu değişimlere ayak uydurma çabası, örgütler için bazı sorunlar oluşturmaktadır. Özellikle yeni değişimlere uyum sağlayamamanın ve bu değişimlerde rol oynayacak insan gücünün olmayışının, bu sorunların başında geldiği söylenebilir. Tüm bu sorunların çözümü için güçlü değerlere sahip bir örgüt kültürünü benimsemiş bireylere ve bu bireylerin çalışabileceği güçlü örgüt kültürüne sahip eğitim kurumlarına duyulan ihtiyaç her geçen gün artmaktadır.

Eğitim kurumlarının başında okullar yer almaktadır. Okullar toplumdan girdi alarak topluma çıktı veren ve kendilerine özgü kültürleri olan açık sistemlerdir (Çelik, 1993, s. 135). Okulların sahip olduğu kültür, öğretmen ve yöneticilerin beraber hareket etmesini sağlayan önemli bir faktördür. Deal ve Peterson (1990, s. 7) okul kültürü kavramının yerine iklim ve ethos kavramlarının da kullanıldığını belirtmektedir. Ancak kendileri okul kültürü kavramını kullanmayı tercih etmekte ve okul kültürünü, okulun kendi tarihi boyunca oluşmuş değerleri, inançları, gelenekleri ve derin kalıpları şeklinde tanımlamaktadırlar. Bunun yanında okulların günlük yaşamı içerisinde düşünce, duygu ve aktivite akışının sürekli olduğunu vurgulamaktadırlar.

Okul kültürü, okulların zamanla oluşturduğu bir yaşam tarzı olarak tanımlanmaktadır. Okulun gelenek ve görenekleri, çalışanların birikimleri ve karşılıklı iletişimleri o okula özgü bir kültürün oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Okullarda var olan kültür, inanç, değer, norm ve davranışsal beklentilerden meydana gelmektedir. Bunun yanında okul kültürü eğitim öğretim sürecinde öğrenciden ve öğretmenden neler beklenmesi gerektiğini belirlemektedir (Balcı, 2007, s. 187). Hoy ve Miskel (2010, s. 175), okul kültürünün, öğretmenlerin temel inançlarını tanımladığını bunun yanında okulların güçlü, etkin ve güvene dayalı kültüre sahip olmasının öğrenci başarısını artırdığını vurgulamaktadırlar. Ayrıca okulların sahip olduğu himayeci veya koruyucu kültürün öğrencilerin sosyal ve duygusal yönden gelişimine katkı sağladığını ifade etmektedirler. Okul kültürünün oluşması, yerleşmesi ve gelişmesi, çalışanların

34

karşılaştıkları sorunlara yönelik getirdikleri çözümlerin biriktirilmesi ve edinilen bu bilgilerin okula yeni katılan çalışanlara aktarılması ile gerçekleşmektedir (Yavuz ve Yılmaz, 2012, s. 77). Colley (1999, s. 12) okul kültürünü yöneticiler, öğretmenler, öğrenciler ve velilerin etkileşimi sonucu oluşan bileşik bir yapı olarak tanımlamaktadır. Peterson ve Deal (1998, s. 28) okul kültürünün, okullarda bulunan tüm çalışanların düşüncelerini ve davranışlarını etkilediğini belirtmektedir. Bunun yanında okullarda destekleyici ve öğrenci odaklı bir kültürün oluşturulması gerektiğini vurgulamaktadır. Taylor (2011, s. 17) okul kültürünün, okulun başarısı ve okulda gerçekleştirilecek reformlar açısından önem taşıdığını ifade etmektedir. Deal ve Peterson (1990, s. 21) başarılı okulların sahip olduğu kültürel özellikleri aşağıdaki şekilde belirtmektedir:

 Çalışanların birbirlerini desteklediği, eğitime elverişli ve disiplin sorunlarının olmadığı güvenli bir ortama ve güçlü değerlere sahiptir.

 Okulda bulunan her öğrenci, yüksek bir beklenti içerisindedir. Bunun yanında herkesin başarılı olacağı inancı bulunmaktadır.

 Tüm öğrenciler için temel becerilerin ve amaçların öğretimi önemlidir.

 Okulların belirlenen performans hedefleri bulunmaktadır. Ayrıca okulda bulunan tüm çalışanlar, öğrenme ve gelişim sürecine yardımcı olmaktadır.  Okullarda güçlü liderler bulunmakta ve onlara olan inanç yüksek düzeyde

gerçekleşmektedir.

Okulların hizmet ürettikleri alanlar, doğrudan insan ile ilgilidir. Okul içerisinde gerçekleştirilen eylemler ve çalışanlar arasındaki etkileşimler, kültürün oluşumunda önemli rol oynamaktadır (Aslan, Özer ve Ağıroğlu Bakır, 2009, s. 270; Erdem ve İşbaşı, 2001, s. 34). Okul kültürü değerler, inançlar, efsaneler, normlar ve simgelerin örgütlerde yer alan çalışanlar tarafından paylaşılması ve benimsenmesi ile oluşan, okula özgü anlamlar ve semboller sistemi şeklinde tanımlanabilir (Ayık ve Ada, 2009, s. 430).

Okul kültürü, okulda yer alan yönetici, öğretmen, öğrenci ve velilerin davranışlarını etkilemektedir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta okullarda iş birlikçi bir kültürün inşa edilmesidir. İş birlikçi kültüre sahip okuldaki çalışanların daha paylaşımcı olması ve okul başarısını artırma yönünde çaba göstermesi beklenmektedir. Ayrıca iş birlikçi kültüre sahip okullarda öğretmenlerin meslektaşları ve yöneticileri ile olan iletişimlerinin de güçlendiği ifade edilebilir (Demirtaş ve Ersözlü, 2007, s. 179). Bursalıoğlu (2000, s. 37) okulun bazı görevleri olduğunu ve bu görevlerin sosyal, politik

35

ve ekonomik olmak üzere üç grupta toplandığını belirtmektedir. Okulun sosyal görevi, öğrencileri sosyalleştirmek başka bir deyişle öğrencilere kültür aşılamaktır. Okul bu görevi yerine getirirken kültürü hem korumakta hem de geliştirmektedir. Bu şekilde kültürün hem yenileşmesi hem de kararlılığı sağlanmaktadır.

Okulların etkililiği açısından kültür önemli bir yer tutmaktadır. Okullarda, başarıyı destekleyen ve tüm çalışanları aynı amaç etrafında toplayan bir kültür yapısının oluşması gerekmektedir. Öğrencilerin öğrenmelerine yardımcı olacak olumlu bir okul kültürünün, öğrenci başarısını artırması beklenmektedir (Sezgin, 2010, s. 148). Balcı (2007, s. 192) okulların etkililiği ve kültürün geliştirilmesinde aşağıda belirtilen koşulların sağlanması gerektiğini vurgulamaktadır.

 Okulun amaç ve görevleri açıkça belirtilmeli, çalışanların bu amaçlar üzerinde görüş birliği sağlanmalıdır.

 Okulda akademik ilgi açıklanmalı ve tüm çalışanlardan beklentiler yazılı olarak ifade edilmelidir.

 Okuldaki yönetimsel ve örgütsel düzenlemeler, öğrencilerin öğrenmelerini kolaylaştıracak nitelikte olmalıdır.

Okul kültürünün oluşturulmasında liderler, önemli bir rol oynamaktadır. Bu anlamda düşünüldüğünde okul yöneticilerinin kültürel liderlik özelliklerini taşıması gerektiği söylenebilir. Çelik (2007), kültürel liderlerin, okul kültürünün temel ögeleri üzerinde etkili olduğunu belirtmektedir. Okul kültürüne yeni değerlerin katılması ve geleneklerin değiştirilmesi okul yöneticilerinin kültürel liderlik davranışlarını sergilemesi ile mümkün görünmektedir. Bunun yanında durağan bir okul kültürünün değişime kapalı olduğu ifade edilmektedir. Değişimin hızla yaşandığı ve değişimden kaçmanın mümkün olmadığı günümüzde, okullar esnek bir kültüre ihtiyaç duymaktadır. Burada en önemli görevi okul yöneticileri üstlenmektedir. Okul yöneticileri, okulun etkililiğini artıracak içsel bir bakış açısına sahip olmanın yanında, okulun gelişimi için dışsal bir bakış açısı da geliştirmelidir (s. 53-58). Deal ve Peterson’a (2009, s. 12-14) göre kültür; okul etkililiğini ve verimliliğini artırmakta, çalışanların iş birliği, iletişim ve problem çözme gibi uygulamalarını geliştirmekte, okullarda yeniliği ve gelişimi desteklemekte, çalışanlar arasında bağlılık ve motivasyonu sağlamakta, okul personeli, öğrencileri ve içinde bulunduğu toplumu canlı tutmakta ve okul için önemli olan değerlerin üzerine odaklanmaktadır. Koşar ve Yalçınkaya (2013, s. 606) ise çalışanlar tarafından

36

benimsenmeyen bir okul kültürünün, öğretmenlerin motivasyonlarını ve performanslarını düşürdüğünü, bağlılıklarını azalttığını ve güçlü bir okul ikliminin oluşmasını engellediğini belirtmektedirler.