Duygusal zekânın etkileri

Duygusal zekâ unsuru iĢ dünyasından eğitim yaĢamına pek çok alanda kiĢilerin baĢarısında önemli etkilere sahiptir. Duygusal zekâ bireylerin kendisine ve baĢkalarına ait duyguları gözlemleyerek ve çözümleme, birbirinden ayırt etme ve bu bilgiyi kullanarak

birilerinin düĢünce ve eylemleri yönlendirmeyi kapsayan bir yetenekler kümesidir (Dong vd.

2014, s.1057). Bu tanım ıĢığında duygusal zekâ, kiĢinin kendisi ve diğerleri üzerinde yönlendirici bir etki geliĢtirmesine olanak sağlamaktadır. Bu yönü sağladığı uygulama alanı sebebi ile duygusal zekâ kavramına iĢlevsellik kazandırmıĢ ve etkilerine, kullanım alanlarına olan ilgiyi arttırmıĢtır.

Duygusal zekâ ve biliĢsel zekânın iĢ performansı üzerindeki etkilerini konu alan çalıĢmalarında Côtê ve Miners iĢ performansın etkileyen çeĢitli unsurları ele almıĢlardır.

ÇalıĢma neticesinde duygusal zekâ ve biliĢsel zekânın, kuruma yönelik örgütsel vatandaĢlık davranıĢı ve görev performansı üzerinde birbirini tamamlayan bir etki gösterdiğine dair buluntular elde etmiĢlerdir. BiliĢsel zekâ düĢtükçe duygusal zekânın kuruma yönelik örgütsel vatandaĢlık davranıĢı ve görev performansı üzerinde daha güçlü bir belirleyici haline geldiği bulunmuĢtur. ÇalıĢmanın sonuçlarına göre düĢük biliĢsel zekâya sahip çalıĢanlar eğer duygusal anlamda zeki iseler görevleri doğru Ģekilde yerine getirebilmekte ve kuruma yönelik örgütsel vatandaĢlık davranıĢını gösterebilmektedir (Côtê ve Miners 2006, s.19).

Priya ve Panchanatham gerçekleĢtirdikleri çalıĢmada duygusal zekâsı yüksek olan çalıĢanların iĢ tatmininin de yüksek olduğuna dair sonuçlar elde etmiĢlerdir (Priya ve Panchanatham 2014, s.10-11). Benzer Ģekilde 1995 yılında Goleman, 2000 yılında Abraham, 2002 yılında Wong ve Law çalıĢmalarında iĢ tatmini ve duygusal zekâ arasında iliĢkiye dair sonuçlar bulmuĢlardır. Sy, Tram ve O'Hara nın 2006 yılında gerçekleĢtirdikleri çalıĢmada ise, çalıĢanların duygusal zekâsı ile iĢ performansı ve iĢ tatmini arasında pozitif biçimde iliĢki ortaya koymuĢtur. Buna ilave olarak iĢverenlerin duygusal zekâsının düĢük duygusal zekâya sahip çalıĢanların iĢ tatmini üzerinde yüksek duygusal zekâya sahip çalıĢanlara nazaran daha olumlu etkiye sahip olduğu ortaya konmuĢtur (Shooshtarian vd. 2013, s.30-31).

Duygusal zekâ ile iĢ tatmini arasındaki ikili olarak doğrusal iliĢkileri inceleyen çok sayıda çalıĢma bulunmakta iken Tokmak ve meslektaĢları duygusal zekânın örgütsel vatandaĢlık davranıĢına etkisi ve iĢ tatmininin aracılık rolünü ele almıĢlardır. ÇalıĢma neticesinde duygusal zekâ ve iĢ tatmini arasında iliĢki bulunmuĢ fakat iĢ tatmininin bağımsız bir değiĢken olarak bağımlı değiĢkenler (örgütsel vatandaĢlık davranıĢının boyutları) üzerinde açıklayabildiği varyans çok düĢük düzeylerde kalmıĢtır (Tokmak vd. 2013, s.08-109). Yani aracılık rolüne dair önerme sonuçlarla desteklenmemiĢtir.

Akbolat ve IĢık (2012), çalıĢmalarında duygusal zekâ ile motivasyon arasında pozitif yönlü ve istatistiksel açıdan anlamlı bir iliĢki bulunduğunu göstermiĢlerdir. Aynı çalıĢmanın sonuçlarına göre duygusal zekâ çalıĢanların motivasyonunu olumlu yönde etkilemektedir.

ÇalıĢma duygusal zekânın baĢkalarının duygularını değerlendirme ve duyguların

düzenlenmesi boyutlarının motivasyon üzerinde olumlu bir etkisi bulunduğunu göstermiĢtir (Akbolat ve IĢık 2012, s.109-119).

Petran duygusal zekânın yönetim sürecinde etkileri olduğunu savunmaktadır. Duygusal algılama yetkinlikleri liderlerin diğerleri ile destekleyici iliĢkiler kurmasına ve sürdürebilmesine olanak vermektedir (Petran 2008, s.50). Bireysel anlamda ise duygusal zekâ eksikliğinde, depresyon Ģiddet dolu bir yaĢam, uyuĢturucu bağımlılığı, hayat baĢarısızlığı gibi durumlar ile karĢılaĢıldığı bilinmektedir (Tarhan 2012, s.21).

Günümüzde eğiticiler benzer sınıflara gelen fakat farklı yeteneklerin yanı sıra farklı davranıĢsal ve duygusal problemlere sahip öğrenciler ile karĢılaĢmaktadır. Bu eğiticilerin ihtiyaç duyacakları empati, sosyal iletiĢim vb gibi duygusal zekâ alanlarında önceden hazırlıklı olmalarını gerektirmektedir (Chan 2004, s.1782).

Ülkemizde akademisyenler, okul yöneticileri ve yükseköğretimdeki öğrenciler üzerinde gerçekleĢtirilen duygusal zekânın etkilerini konu alan çeĢitli çalıĢmalar mevcuttur. Özaslan ve meslektaĢları Ġstanbul Üniversitesi araĢtırma görevlileri üzerinde çalıĢma gerçekleĢtirmiĢtir.

Duygusal zekâ (DZ) ile örgütsel vatandaĢlık davranıĢı (ÖVD) arasında anlamlı bir iliĢki tespit etmiĢtir. Ayrıca ÖVD‟nin alt boyutlarından sportmenlik ve örgütsel erdemlilik ile DZ arasında anlamlı bir iliĢki ortaya koymuĢtur (Özaslan, vd., 2009, s.108).

Konakay (2013), Kocaeli üniversitesi akademisyenleri üzerinde yaptığı çalıĢmada 570 personeli bulunan 7 fakülte üzerinde gerçekleĢtirdiği çalıĢmasında 280 kullanılabilir anket elde etmiĢtir. Akademisyenlerin anket verilerinin kullanıldığı bu çalıĢma sonucunda duygusal zekânın tüm boyutları (pozitif duygusal değerlendirme, pozitif duygusal yönetim ve empatik duyarlılık) ile tükenmiĢliğin boyutları (duygusal tükenme, kiĢisel baĢarı, duygusal katılaĢma, duygusal yumuĢama) arasında iliĢki bulunmuĢtur (Konakay, 2013, s.130-140).

Bağcı (2014), kanonik korelasyon analizi kullanmak için duygusal zekâ (DZ) ve örgütsel vatandaĢlık davranıĢının (ÖVD) alt boyutlarından oluĢan iki değiĢken seti kullanmıĢtır. Analiz sonucunda DZ değiĢkenlerinden Duyguları Algılama ve BaĢkalarının Duygularını Anlama değiĢkenleri ile ÖVD değiĢkenlerden Diğer Gamlık, Sivil Erdem ve Vicdanlılık değiĢkenleri arasında pozitif bir iliĢki bulunduğu sonucuna ulaĢılmıĢtır (Bağcı, 2014, s. 268-274).

Çukurova ve Selçuk Üniversiteleri akademisyenleri üzerinde yaptıkları çalıĢmada Tümkaya ve meslektaĢları duygusal zekâ ölçümü için Acar (2001) tarafından Türkçeye çevirilen Bar-on Duygusal Skor (Katsayı) Envanterini (EQ-I) kullanmıĢlardır. 362 akademisyen üzerinde gerçekleĢtirilen çalıĢma sonucunda akademisyenlerin sahip olduğu

duygusal zekânın mizahi üslup ve yaĢam tatminleri üzerinde etkiye sahip olduğuna dair sonuçlar ortaya konmuĢtur (Tümkaya vd., 2008, s. 17).

Erdoğdu ve Kenarlı (2008), 532 Diyarbakır Dicle Üniversitesi öğrencisini kapsayan çalıĢmalarında duygusal zekâ ve akademik baĢarı arasındaki iliĢkiyi sorgulamıĢlardır. ÇalıĢma sonuçlarına göre duygusal zekâ ölçeği ve alt ölçeklerini akademik baĢarı üzerinde önemli yordayıcılardır (Erdoğdu ve Kenarlı 2008, s.306).

Selçuk Üniversitesinde öğrenim görmekte olan 435 öğrenci üzerinde gerçekleĢtirilen bir diğer çalıĢmada ise duygusal zekânın akademik erteleme ve denetim odağı ile olan iliĢkisi ele alınmıĢtır. Duygusal zekâ ölçeği olarak Acar (2001) tarafından Türkçeye uyarlama çalıĢmaları yapılan Bar-On EQ Anketi kullanılmıĢtır. Duygusal zekâ yetenekleri alt boyutları ile akademik erteleme davranıĢı ve denetim odağı arasında da negatif yönlü anlamlı iliĢkiler bulunmuĢtur (Deniz vd., 2009, s.607-619).

Yurt dıĢında da duygusal zekânın etkilerini konu alan benzer çalıĢmalar mevcuttur.

Yükseköğretimde duygusal zekânın kültürler arası iletiĢim üzerindeki etkilerine yönelik çalıĢma gerçekleĢtiren Fall ve meslektaĢları, duygusal zekânın kültürler arası iletiĢimde yaĢanan çekinceleri azaltma ve/veya yönetme noktasında etkili olduğuna dair sonuçlar elde etmiĢtir (Fall vd. 2013, s.412). Buna göre duygusal zekâ kiĢilerin iletiĢime girmeye karar verme ya da sessiz kalma kararı üzerinde de etkiye sahiptir Ģeklindeki bir yorum beraberinde duygusal zekânın sessizliği azaltabileceği yönünde bir öngörüyü de doğuracaktır. Bu çalıĢmada bu öngörü de değerlendirmeye tabi tutulacaktır.