1.Geliştirilmesi gerekir: Basamağın hiç uygulanmaması, yanlış uygulanması veya uygun sırada uygulanmaması
2.Yeterli: Basamağın doğru olarak ve sırasında uygulanması fakat eksiklerin olması ve/veya eğiticinin yardımına veya hatırlatmasına gerek duyulması
3.Ustalaşmış: Basamağın duraklamadan ve yardıma gerek kalmadan doğru olarak ve ırasında uygulanması
G.Y.: Basamağın eğitici tarafından gözlenmemiş olması
Katılımcı Adı:
Kurs Tarihi
Uygulama 1 2 3 4 5
Nazik bir şekilde karşılama Mahremiyetini sağlama Kendini tanıtma
Başvuranın adını öğrenme ve kullanma Sözlü/sözsüz iletişim becerilerini kullanma Gebeliğe Bağlı Olağan Yakınmalar
Yorgunluk
Bulantı ve kusma Sık idrara çıkma Baş Dönmesi Varis ve Hemoroid Kabızlık
Mide Yanması
Bacaklarda kramplar Nefes Darlığı
Ciltteki değişiklikler Mastodini
Meme başındaki glandlarda belirginleşme (Montgomery tüberkülleri)
Kolostrum salınımı Ptializm
Pika
60 Gebelikte Danışmanlık
Beslenme ve diyet
Fiziksel aktivite ve çalışma koşulları Cinsel yaşam
Hijyen ve genel vücut bakımı Ağız ve diş sağlığı
Sigara alışkanlığı
Alkol alışkanlığı ve madde bağımlılığı İlaç kullanımı
Tetanoz toksoid immünizasyonu Tehlike işaretleri
Travay ve doğum
Doğumun nerede ve kim tarafından yapılacağının planlanması Emzirme
Doğum sonu aile planlaması danışmanlığı
61 ANEMİNİN TANI VE YÖNETİMİ AMAÇ:
Aneminin tanısı ve yönetimi hakkında bilgi kazanmak ÖĞRENİM HEDEFLERİ:
Bu oturumun sonunda katılımcılar:
1. Aneminin tanımını yapabilmeli
2. Güvenli annelik programında aneminin tanı ve tedavisinin önemini açıklayabilmeli 3. Gebelikte anemi tanı yöntemlerini sayabilmeli
4. Anemi sınıflamasını söyleyebilmeli
5. Birinci basamakta anemi tanı ve tedavisi için yapılması gerekenleri sıralayabilmeli
6. Anemik gebelerde sevk kriterlerini söyleyebilmelidir.
Anemi hemoglobin düzeyinin 100 cc kanda 11 gr’dan daha düşük olduğu durumdur.
Gebeliğin 2. trimesterinden itibaren plazma hacminin artmasına bağlı olarak hemoglobin düzeyinde hafif bir azalma normal olarak kabul edilmektedir. Buna göre 2. trimesterden itibaren hemoglobin düzeyi 10.5g/100 cc altında kalan gebeler anemik olarak kabul edilmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü, dünyadaki gebe kadınların yarısından fazlasında anemi olduğunu tahmin etmektedir. Dünyadaki tüm kadınların 1/3’ünden fazlasında da anemi mevcuttur.
Bu nedenle anemi kadın sağlığı ve gebe sağlığı açısından çok önemle ele alınması gereken bir sorundur. Ciddi anemi anne ölümlerinde 5 kat artışa yol açmaktadır. Anemik annelerde doğum veya gebelik kayıpları sırasındaki düşük düzeylerdeki kan kayıpları ciddi sonuçlara hatta kalp yetmezliği gelişmesi ile maternal mortaliteye yol açabilir. Anemi ayrıca annenin genel sağlığını bozarak kendiliğinden düşük, preterm eylem, postpartum kanama ve puerperal sepsis riskini arttırır.
Tüm gebelik boyunca toplam 1000 mg demir (300 mg fetus, 50 mg plasenta, 450 mg artan eritrosit kütlesi, 240 mg annenin devam eden bazal demir kullanmı için) gerekmektedir. İlk trimesterde 0.8 mg olan demir gereksinimi ikinci ve üçüncü trimesterde 6.3 mg’dır. Doğumdan sonra ve laktasyon süresince günlük gereksinim 1.31mg’a iner. Gebelerde demir absorbsiyonu artmaktaysa da diyetle alınan miktar ihtiyacı karşılamaya yetmez. Vücuttaki demir depolarının durumuna göre ekstra demir desteği gerekebilir. Gelişmekte olan ülkelerde kadınların çoğunda beslenme yetersizliği, enfeksiyonlar, sık ve fazla sayıda gebelikler nedeniyle demir depoları çok düşük düzeylerdedir. Annelere demir desteği yapılmadığı durumlarda demir depolarının gebelik öncesi düzeye gelebilmesi için 2 yıldan fazla bir süre geçmesi gerekmektedir.
Anemi Nedenleri:
1. Demir eksikliği:
Gebelikte fetüsün gereksinimleri ve kan hacminin artması nedeniyle demir tüketimi artmaktadır. Gebelikte özellikle 2. ve 3. trimesterde demir emilimi arttığı halde diyetle alınan demir ihtiyacı karşılamaya yetmez; bu nedenle demir desteği gereklidir.
62
2. Demir depolarının yetersiz olduğu gelişmekte olan ülkelerde:
a. Beslenme düzeyinin yetersizliği b. Sık doğumlar ve düşükler
c. Sık enfeksiyonlar ve özellikle paraziter hastalıklar ( Ancylostoma, Necator, malaria) nedeniyle demir depoları boşalmış veya düşük seviyededir
d. Barsaklarda emilim bozukluğu.
3. Folat eksikliği diğer bir anemi nedenidir.
Son yıllarda vitamin A yetmezliğinin de anemi oluşmasında rol oynayabileceği ortaya konulmuştur.
Gebelikte Anemi Nasıl Saptanır?
1. Öykü:
Öykü alınırken aşağıdaki bilgiler sorgulanmalıdır:
a) Normal günlük işlerinizi yaparken nefes darlığınız oluyor mu?
b) Kendinizi halsiz hissediyor musunuz ? c) Son doğumunuz ne zamandı?
d) Sık doğum hikayeniz var mı?
e) Son gebelikte ciddi bir kanamanız oldu mu?
f) Son doğumunuzda ciddi bir kanamanız oldu mu?
g) Son doğumunuzda kan transfüzyonu yapılması gerekti mi ? h) Son doğumunuzda plasentanın elle çıkarılması gerekti mi?
i) Hiç iki yıldan az aralıklı doğum yaptınız mı?
* Adolesan gebelerde özellikle 16 yaşından önce anemi görülme olasılığı yüksektir.
2.Klinik Bulgular:
Aneminin derecesine göre avuçiçi ve konjunktivalarda solukluktan, istirahat halinde solunum güçlüğü ve dakikada >30 solunum sayısına kadar varan bulgular gözlenebilir. Çok ciddi olgularda anemiye bağlı kalp yetmezliği ortaya çıkabilir. Kalp yetmezliğine bağlı olarak; ödem, öksürük, karaciğerde büyüme, boyun venlerinin belirginleşmesi, akciğerlerde raller gibi semptomlar diğer ciddi anemi bulgularına eşlik eder.
3.Laboratuvar Tetkiki:
Gebenin ilk muayenesinde mutlaka kan hemoglobin düzeyine bakılmalıdır. Hemoglobin düzeyinin 11g/dl’ nin altında olması anemi olarak adlandırılır.
Anemilerin sınıflaması
Gebeliğin 4. ayının başlangıcından itibaren 50-60 mg/gün elementer demir preparatı ile gebelik
sonlanana kadar demir desteği veriniz.
Tedaviye uyum ve diyet için danışmanlık veriniz.
63
3 ay demir(100-120 mg/gün)/folat tedavisi veriniz. Tedavinin devamını semptomlara ve hemoglobin değerine göre planlayınız.
Gebeyi 4-6 hafta sonra kontrola çağırınız, 4 hafta sonra hemoglobin izleminde en az 1g/dl’ lik artış yok ise sevk ediniz.
Tedaviye uyum ve diyet için danışmanlık veriniz.
Hemoglobin < 7 g/dl ve/veya avuç içi veya
konjunktivalarda ciddi solukluk veya ciddi soluklukla birlikte
2 hafta sonra klinik bulgular, hemoglobin testinin tekrarı ve tedaviye uyum açısından gebeyi kontrola çağırınız.
Tedaviye uyum ve diyet için danışmanlık veriniz.
34. haftaya kadar düzelme elde edilmemiş ise doğum planını kan transfüzyonu yapılabilecek bir merkeze göre ayarlayınız.
Sağlık Bakanlığı “Gebelere Demir Destek” programı çerçevesinde; her gebeye gebeliğin 4. ayının başlangıcından itibaren 50-60 mg/gün elementer demir preparatı başlanmakta ve doğum sonrası dönemde 3. ayın sonuna kadar demir desteği devam etmektedir.
OTURUM DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Ilk kez sağlık kuruluşunuza başvuran 26 haftalık bir gebenin konjunktivaları soluk, hemoglobin düzeyi ise 7 g/dl bulunmuştur. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi ilk yaklaşım olmamalıdır ?
a. Hastaneye sevk
b. 3 ay süreyle demir/folat desteği
c. 4 hafta demir/folat destek tedavisi sonrası kontrol d. Diyet ve tedaviye uyum için danışmanlık verilmesi
2. 37 haftalık gebeliği mevcut olan hastada sık solunum, halsizlik, istirahat alinde nefes darlığı mevcuttur, Hb değer 5 g/dl bulunmuştur. İlk yaklaşım ne olmalıdır ?
a. Doğuma kadar demir/folat verilmesi b. Demirden zengin diyet verilmesi c. Hastaneye sevk
d. Doğum sonrasını bekleyerek transfüzyon yapma