Disiplin Suç Ve Cezalarına İlişkin Genel Esaslar

Disiplin suçu “memurun göreviyle ilgili kusurlu bir fiilidir”356. Disiplin cezası ise; “memurun mesleki hayat ve vazifesinde görülen yolsuzluklara karşı, kendisine tatbik edilen bir kısım zecri(zorlayıcı) müeyyidelerdir357.

Danıştay disiplin cezasını, “memur statüsünü haiz bulunan kimselerin kanuna, nizama ve hizmetin icaplarına uygun olmayan eylem ve davranışlarına karşı alınan tedbirlerdir”358, “kamu hizmetlerinin yürütülmesi ve kamu yararının devamlılığının sağlanması amacıyla kamu görevlileri için görev, yetki ve sorumlulukları bakımından yasal olarak getirilmiş yaptırımlardır” şeklinde tanımlamıştır359.

DMK’ nın 124/2 maddesinde de “Kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamak amacı ile kanunların, tüzüklerin ve yönetmeliklerin Devlet memuru olarak emrettiği ödevleri yurt içinde veya dışında yerine getirmeyen, uyulmasını zorunlu kıldığı hususları yapmayan, yasakladığı işleri yapan devlet memurlarının “disiplin suçu” işlemiş sayılacağı ve bu kişilere durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre 125 inci maddede sıralanan uyarma, kınama, aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması ve devlet memurluğundan çıkarma şeklindeki “disiplin cezaları”ndan birisi verileceği hüküm altına alınmıştır360.

355 _{Pınar 1057.}

356 _{Gözler, Kemal, İdare Hukuku C.II. (Bursa: Ekin Yayınevi, 2003) 686.} 357 _{Onar 1188.}

358 _{DDDK, E. 67/676 K. 69/372, KT. 18.04.1969, DKD, 1970, sy. 131-134, s. 85,} 359 _{D8D, E. 96/1915, K. 96/2267, KT. 24.09.1996, DD, 1997, sy. 93, s. 423.} 360 _{Htpp//www.memurlar.net. Erişim 16.10.2007}

657 sayılı Devlet Memurları Yasasının 124. maddesinde de, disiplin cezalarının amacı, kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamak olarak belirtilmiştir. Disiplin cezalarının amacı, kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamak ve Devlet memurları için oluşturulan çalışma düzenini korumaktır. Ceza kanunlarının belirttiği cezalardan ayrı olarak idare bazı tedbirleri almaya yetkili kılınmıştır. İdarenin aldığı hukuksal ve yönetsel önlemler ve uygulamalar disiplin rejimini meydana getirir. Bu rejimin amacı, kamu personelinin meslek hayatını, görev sırasındaki kişisel davranışlarını ilgilendiren ve kamu hizmetlerinin hukuksal kurallara, statülere ve kamu menfaatlerine uygun olarak işlemesini sağlamaktır.

Disiplin cezaları; amacında da belirtildiği üzere kamu görev ve hizmetlerinin sağlıklı ve düzenli bir şekilde, zamanında görülmesini sağlamaya yöneliktir. Memur, ancak hizmet ile ilgili olarak işlediği mesleki bir kusurundan dolayı, yani hizmetin genel kurallarına aykırı bir davranışından dolayı cezalandırılabilir361.

Bu cezaların özellikleri şöyle sıralanabilir:

Sadece kamu görevlileri ile belli meslek mensuplarına uygulanır. Kişiseldir. Memurun mali hak ve meslek statüsüne yönelik etkileri vardır. Savunma hakkı tanınmadan verilemezler. Takdiri cezalardır. Ancak, takdir yetkisi sınırsız olmayıp belli usul ve esaslar çerçevesinde kullanılabilir. Disiplin cezalarıyla ilgili kararlar gerekçeli olmak zorundadır. Uygulamada eşitlik ilkesi esas olup, aynı eylemlerde bulunanlar aynı cezayı alırlar. Verildiği tarihten itibaren hüküm ifade ederler. Ertelenmeleri olanaklı değildir. Kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamak amacıyla kanunların, tüzüklerin ve yönetmeliklerin emrettiği ödevleri, yurt içinde ve dışında yerine getirmeyenlere, uyulmasını zorunlu kıldığı hususlara uymayanlara, yasakladığı işleri yapanlara; durumun niteliği ve ağırlık derecesine göre, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunun 125. maddesinde sayılan disiplin cezalarından birisi verilir. Ancak, suçla verilecek ceza arasında, adil bir dengenin bulunması zorunludur. Çünkü bir memur hakkında takdir edilen disiplin

cezası ile ilgilinin eylemi arasında adil bir denge bulunması disiplin hukukunun temel ilkelerindendir. Bu denge kurulurken, olayın oluş biçimi, ilgilinin suç kastının bulunup bulunmadığı, irade dışı etkenlerin eylemin meydana gelmesine etkisi gibi hususların göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

Devlet Memurları Yasası kapsamında olmakla birlikte, özel mevzuatı uyarınca ayrı bir disiplin uygulaması gerektiren kamu kurum ve kuruluşları da bulunmaktadır. Yürütülen hizmetin özelliği nedeniyle bunlar için ayrı düzenlemeler yapılmıştır. Kamu hizmetlerinin çok değişik ve karmaşık bir hal aldığı günümüzde, Devlet örgütü içinde yer alan ve birbirinden farklı kamu hizmetlerini yerine getiren kamu kurum ve kuruluşlarında, kamu hizmetinin özellikleri doğrultusunda hizmetin gereği olarak birbirinden farklı disiplin kuralları uygulanmaktadır. Devlet Memurları Yasasının 1. maddesinin son fıkrası uyarınca aşağıda belirtilen memurlar, bu Yasaya bağlı olmadıklarından kendi özel yasalarındaki disiplin hükümlerine tabi olacaklardır. Yargı Organı Mensupları, Üniversite Mensupları, Sanatkâr Memurlar…gibi.

Yukarıda sayılan personele ilgili özel yasalarında öngörülen esaslar çerçevesinde belirtilen cezalar uygulanacaktır. Bu sayılan memurların dışında kalan, fakat anılan kurum ve kuruluşlarda çalışan diğer memurlar hakkında özel yasalarında aksine hüküm bulunmadıkça Devlet Memurları Yasası hükümleri uygulanır.

DMY.nın 125. maddesine eklenen bir fıkra ile saklı tutulan özel disiplin mevzuatı hükümleri oldukça değişik yasa ve tüzüklerde yer almış bulunmaktadır. Bunlar arasında, İçişleri Bakanlığını ilgilendiren 1700 Sayılı Dahiliye Memurları Kanunu 3201 Sayılı Emniyet Teşkilatı Kanunu (2261 Sayılı kanunla değişik)ve Emniyet Örgütü Disiplin Tüzüğü ile 5442 Sayılı İl İdaresi Kanunu'nun ek 1. Maddesi ve bu Kanuna dayanılarak çıkartılan Sivil Hava Meydanları, Limanlar ve Sınır Kapılarında Güvenliğin sağlanması, Görev ve Hizmetlerin Yürütülmesi Hakkında Yönetmeliğin (25.7.1997 gün ve 97/9707 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konuldu.) önem ve özelliğine işaret etmek gerekmektedir. 2949 sayılı Anayasa Mahkemesi Kuruluş ve Çalışma Usulleri Hakkında Kanun ve İç Tüzük;2797 sayılı

Yargıtay Kanunu; 2575 Sayılı Danıştay Kanunu; 832 sayılı Sayıştay Kanunu; 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu; 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu; 2547 Sayılı Yüksek Öğretim Kanunu; 1702 sayılı İlk ve Orta Tedrisat Muallimlerinin Terfi ve Tecziyeleri Hakkında Kanun; 4357 Sayılı Hususi İdarelerden Maaş Alan İlkokul Öğretmenlerinin Kadrolarına, Terfi, Taltif ve Cezalandırmalarına Dair Kanun; 2495 sayılı Bazı Kuruluşların Korunması ve Güvenliklerinin Sağlanması Hakkında Kanun; 1920 sayılı Gümrük Memurlarından Vazifei Memuriyesini Suiistimal Edenlerle Vazife ve Mesleklerinde Kendilerinden İstifade Edilemeyenler Hakkında Yapılacak Muameleye Dair Kanun ile bu Kanununa müzeyyel 2350 Sayılı Kanun; 3944 sayılı Gümrük Muhafaza ve Muamele Sınıfı Mensupları Teşkilatı Hakkında Kanun; 2677 Sayılı Sivil Hava Meydanları, Limanlar ve Sınır Kapılarında Görev ve Hizmetlerin Yürütülmesi Hakkında Kanun; 1050 Sayılı Muhasebei Umumiye Kanunu (Madde 22/D); 6245 sayılı Devlet Harcırah Kanunu(Madde:60); 399 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Personel Rejimine İlişkin Kanun Hükmünde Kararname ile 4046 Sayılı Özelleştirme Kanunu, özel disiplin hükümleri ihtiva eden yasal düzenlemelerdir362.

Özel kanunların disiplin suç ve cezalarına ilişkin hükümlerinin uygulanabilmesi için, memurların eylemlerinin ve bu eyleme verilecek disiplin cezalarının özel yasada tam ve açık olarak tanımlanması gerekmektedir. Aksi halde genel kanun olan 657 sayılı Yasa hükümlerine göre işlem tesis edilmesi gerekmektedir363.