Dinamik Mundell-Fleming Modeli

Mundell-Fleming modelinde bazı kısıtlayıcı varsayımlar vardır. Bu varsayımlar, döviz kurları için beklentilerin olmaması, fiyatların sabit olması, cari hesabın döviz kurunun belirlenmesinde rolünün olmaması, yerli ve yabancı varlıkların tam ikame olması ve talebin üretimi belirlemesidir. Uyarlayıcı ve rasyonel beklentiler modellerinin 1970’li yıllardan itibaren ortaya çıkması ve gelişimiyle birlikte ortaya çıkan dinamik modellerle para ve maliye politikalarının döviz kuru, gelir ve cari hesap üzerindeki etkileri incelenmiştir. Dornbusch (1976) MF modelinde yer alan statik beklenti ve sabit fiyat varsayımına karşı fiyatların kısa dönemde katı olsa da sabit olmadığını ve beklentilerin dinamik olduğunu öne sürmüştür. Dornbusch (1976) Mundell-Fleming modeline tam istihdam varsayımı ve rasyonel beklentileri katarak modeli genişletmiş ve modele neoklasik özellikler eklemiştir. Dornbusch modelindeki döviz kuru belirleme sürecinin dinamik olmasını mal piyasalarına göre varlık piyasaları ve döviz kurlarının daha hızlı uyarlanması varsayımından dolayı kaynaklandığını ileri sürmüştür (Dornbusch, 1976: 1161-1162).

MF modeline basit bir Philips eğrisi ekleyen Dornbusch analizine parasalcı yaklaşımı katmıştır. Dornbusch modeline ekonominin tam istihdam düzeyindeki üretimin olmasını sağlayan esnek ücret ve fiyat varsayımını, başka bir ifadeyle klasik arz boyutunu, ekleyerek modelin odak noktasını döviz kurunun belirlenmesi süreci yapmıştır. Faiz oranı paritesine döviz kurları beklentisinin ilave edilmesiyle, yurt içi faiz oranlarının kısa dönemde yabancı faiz oranlarından farklı olmasını sağlanmıştır. Bu modelde uzun dönemde etkisiz olan para politikası kısa dönemde etkili olmaktadır (Özgür, 2008: 15).

.

*

e i i (41)

66

.

( )

p_  ep y_ (43)

Söz konusu model yukarıda yer alan logaritmik formda yazılan üç temel eşitlik

üzerine kurulmuştur. Yukarıdaki eşitliklerdeyuzun dönem geliri,

.

p enflasyon oranını

ve .

e ise döviz kurunun değer kaybını ifade etmektedir. Değişkenler üzerindeki nokta

zamana göre türev anlamına gelmektedir. 41 numaralı eşitlik güvencesiz faiz oranı paritesi koşulunu gösterirken, 42 numaralı eşitlik para piyasası dengesini göstermektedir. 43 numaralı eşitlik yurt içi fiyat hareketlerini aşırı toplam taleple ilişkilendiren standart Philips eğrisi ilişkisini kapsayan toplam çıktıdaki hareketleri gösterir. Yukarıdaki denklemde α otonom bileşeni göstermektedir. MF modelinden farklı olarak bu modelde çıktı sadece talep tarafından belirlenmemektedir çünkü aşırı toplam talep çıktıda bir artıştan daha ziyade enflasyona yol açmaktadır. Dornbusch (1976,1980) modelini çıktının kısa dönemde denge seviyesi etrafında dalgalanmasına izin verecek şekilde geliştirmiştir ve modelin nitel sonuçlarını değiştirmeden bıraktığı için bu modelde sadelik amacıyla y sabit olarak alınmıştır. Bu durum çıktı uyumlanma eşitliği yerine fiyat uyumlanma eşitliğinin ikamesi sonucu ortaya çıkan iki model arasındaki anahtar farklılıktır. Bu modelde çıktının uzun dönemde doğal seviyesinde olması gerektiği için ve parasal denge eşitliğinin (42) uzun dönemde fiyatların parayla orantısal olması gerektiğini göstermesinden dolayı Dornbusch modelinde paranın yansızlığından bahsedilebilmektedir. Aynı sebeplerle uzun dönem mal piyasası dengesi (43 numaralı

eşitlikte p. =0 olarak kabul edilmiştir) nominal döviz kurunun uzun dönemde fiyatlarla

oransal hareket etmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Bu yüzden, paranın yansızlığının sonucu olarak, bu modelde uzun dönem satın alma gücü paritesinin bir formu olduğu söylenebilir (Sarno ve Taylor, 2002: 104-105).

Çıktının uzun dönem dengesinde doğal seviyesinde olması gerekliliği verili iken, modeli çözmek için e ve y değişkenlerinin kendi uzun dönem seviyeleri etrafında sapma yaptıkları göz önünde bulundurulmuştur. Uzun dönem de döviz kurunun değer kaybı ve 41 numaralı eşitlikteki nominal faiz oranı farkı sıfır olmakla birlikte, fiyatlar uzun dönem seviyesindedir. Sadeleştirme amacıyla para arzı dışarıdan bir otorite tarafından

67

belirlenen dışsal bir değişken olarak varsayılmıştır ve m’nin cari seviyesi uzun dönem denge seviyesi olarak ele alınmıştır. Burada, uzun dönem para piyasası koşulu aşağıdaki gibidir:

*

m p yi (44)

Yukarıda yer alan (44) numaralı eşitlik (42) numaraları eşitlikten çıkartılırsa (45) numaralı eşitlik elde edilir

*

( )

p p  i i (45)

Burada (41) numaralı eşitlik kullanılarak (46) numaralı eşitlik elde edilir. .

1/ ( )

e  pp (46)

Mal piyasasında uzun dönemde Philips eğrisi eşitliği olan (43) numaralı eşitlik aşağıdaki gibi olur.

0  [  (ep)y] (47) Yukarıda yer alan (47) numaralı eşitlikten (43) numaralı eşitlik çıkartıldığında ise (48) numaralı eşitlik elde edilir.

.

( ) ( )

p e e  pp (48)

Farkı alınmış eşitlikler ((46) ve (48) numaralı eşitlikler) aşağıda matris formunda yazılmıştır. . . 0 1/ e e e p p p      _{   }   _{ } _   _  _{  }   (49)

Yukarıda yer alan (49) numaralı eşitlikteki katsayı matrisi negatif determinanta sahip olduğu için bir yakınsama rotasına (saddlepath) sahiptir (Sarno ve Taylor, 2002:106). (49) numaralı eşitliğin niteliksel çözümü Şekil 3 ‘te gösterilmiştir. Buna

68

s

göre, (p,e) uzayında olan yakınsama rotası soldan sağa doğru giden aşağıya eğimli bir doğrudur. Sistemin durağan kökü olan λ negatif olduğu taktirde e’yi yönlendiren eşitlik (50) numaralı şartı sağlamalıdır. Son olarak, (50) numaralı eşitlik ve (46) numaralı eşitlikler kullanılarak yakınsama rotası eşitliği (saddlepath) olan (51) numaralı eşitlik elde edilir. . ( ) e  e e (50) (1/ )( ) e e  pp (51)

Şekil 3: Yapışkan Fiyatlı Parasalcı Modelde Niteliksel Gösterim

Para arzında bir azalmanın olduğu durumu göz önünde bulundurulsun. Bu modelde paranın yansızlığı var olduğu için fiyat seviyesi uzun dönemde daha düşük

olacak ve Şekil 4’de p1 seviyesine gelecektir. Yurt dışı fiyatları sabit kabul eden bu

modelde uzun dönem satın alma gücü paritesi geçerli olduğundan dolayı, uzun dönem

döviz kuru değer kazanacak ve kademeli olarak Şekil 4’de 45°’lik doğru boyunca e0’dan

e1’e gelecektir. Durağan yakınsama rotası yeni durumda A noktasına değil C noktasına

doğru olur fakat ekonomi fiyatların uyumlanmasının zaman almasından dolayı C

p s p . 0 p

69 s1 s2 s0 45° B C A

noktasına bir anda sıçrayamayacaktır. İlk anda fiyatlar sabit kalır ve döviz kuru yeni

yakınsama rotasına girmek için e2’ye sıçrar. Daha sonra fiyatlar yavaş bir şekilde

uyumlanmaya başlar ve ekonomi yakınsama rotası boyunca B noktasından C noktasına

doğru hareket eder. Bu yüzden, para arzı kesintisinin net etkisi ilk andaki e2-e1 kadarlık

kurlarda hedefi aşma ile birlikte e0-e1 kadar kurların değerlenmesi olmaktadır (Sarno ve

Taylor, 2002: 107).

Şekil 4: Parasal Daralmada Hedefi Aşma Durumu