Dil Özentisi

Romanda Rus özentiliği vardır. Bu özenti sadece dilde değil giyim-kuĢamda ve günlük hayatın diğer alanlarında da kendini gösterir. Rusça konuĢmak, Ģarap, votka içmek, kadınla erkeğin rahat rahat konuĢabilmesi, modern giyim tarzına uymak insanların ne kadar elit, aydın zümreden olduğunu gösterirken, Kazak kültürünü devam ettirip bunları yapmamak insanlar tarafından düĢük seviye olarak görülür.

3.3.2. Zamirler

AĢağıda zamirin tanımı ve kullanım alanları verilmiĢtir. Hepsini buraya almak mümkün olamayacağından dolayı bir-iki örnekle örneklemeye çalıĢılmıĢtır.

Muhsine Börekçi, “Türkiye Türkçesinde Yapı ve ĠĢlev Bakımından Sözcükler” adlı eserde zamiri Ģöyle tanımlar: ―Zamir, yazılı veya sözlü bir anlatı bağlamında, konuĢan ve dinleyen kiĢileri, kendinden söz eden kiĢi veya nesne/kavramları ve anlatı içinde gönderimde bulunan ifade ve ayrıntıları temsil eden sözlük biçimbirimidir” (Börekçi,2009: s.66).

Kenan Koç ve Oğuz Doğan “Kazak Türkçesi Grameri” adlı eserde Kazak Türkçesinde ikinci teklik kiĢi farkını Ģöyle ifade ederler: ―Kazak Türkçesinde ikinci teklik kiĢi zamiri olan siz Türkiye Türkçesinden farklı olarak çokluk anlamında hiçbir zaman kullanılmaz. Hitap edilen kiĢiye nezaket ve saygı ifade edilmek istendiğinde kullanılır. Ġkinci çokluk kiĢi zamiri olan sender nezaket ve saygı anlamı taĢımaz sadece çokluk bildirir, sizder hem çokluğu hem nezaketi bildirir” (Koç, Doğan, 2015, s.201). “Kazak Türkçesi Grameri” adlı eserde kiĢi zamirleri Ģöyle ifade edilmiĢtir:

KiĢi Zamirleri

Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi

1. Teklik kiĢi zamiri: Men 2. Teklik kiĢi zamiri: Sen, Siz 3. Teklik kiĢi zamiri: Ol 1. Çokluk kiĢi zamiri: Biz

2. Çokluk kiĢi zamiri: Sender, Sizder 3. Çokluk kiĢi zamiri: Olar

1.Teklik kiĢi zamiri: Ben 2. Teklik kiĢi zamiri: Sen 3. Teklik kiĢi zamiri: O 1.Çokluk kiĢi zamiri: Biz 2.Çokluk kiĢi zamiri: Siz 3.Çokluk kiĢi zamiri: Onlar (Koç, Doğan,& Bayniyazov, 2014, s.217)

Romanda tespit ettiğimiz kiĢi zamirleri Ģunlardır: Sol Altaı mensol KurĢimniń qıspaq, jazı samal (T.T.A. 88), Marqaqólde maıǵa bókken mal men el taý ızǵarı jambasınan ótken soń, etektegi qıstaýına eńbektesip tüsken maq.(T.T.A. 89) Men edim, qutqar, agataı,- dep apannıń erneuine taman örmelep edi.( T.T.A. 93) Sen de egіn sal, qala bol Anaý jіgіtten senі maǵan ber dep suraǵan(T.T.A. 99) «Senderdіń talqyńa bermeımіn» Sulýdyń júregіn janyshqan aýyr sherdі sender seıіltem deısіńder

me(T.T.A. 125) Jastar, joldastar, sender kom mýnıst bolsańdar da, qazaqsyńdar ǵoı(T.T.A. 185) Olar da jan emes pe?( T.T.A. 191) Olar tesіk taba bіledі(T.T.A. 192)

KiĢi zamirleri aitlik hâli ekinin geniĢlemiĢ Ģekli olan +niki, +diki, +tiki eklerini alabilirler. Bu ekler, dudak uyumuna uymaz. Metinde tespit ettiklerimiz Ģunlardır: -Seniki qız, seniki.( T.T.A. 92)

3.3.2.1.ĠĢaret Zamirleri

Muharrem Ergin, “Türk Dil Bilgisi” kitabında iĢaret zamirini Ģöyle ifade eder: “Bu zamirlerle belirtilen varlıklar Ģu veya bu vasıfları ile değil, yerleri ile ifade edilmiĢ olurlar” (Ergin, 2013: s.273).

Kenan Koç ve Oğuz Doğan “Kazak Türkçesi Grameri” adlı eserde; “Romanda tespit edilen iĢaret zamirleri ve bunları hâl eki almıĢ Ģekilleri aĢağıdaki gibidir” derler. (Koç, Doğan, 2014: s.218).

Kazak Türkçesi Grameri adlı eserde iĢaret zamirleri Ģöyle ifade edilmiĢtir:

Zamirler Hal Eki AlmıĢ ZAMĠRLER

Bul

Osı Osını (T.T.A. 93)

Sol

Anaw(ana) “bu, Ģu,o” Bu nemene?..( T.T.A. 123)

Mınaw (mına) Mına… mına, - deı berip edi.( T.T.A. 90)

Bular Bular+da(T.T.A. 96)

Solar Mınalar

Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi Bul Bu Osı ġu Sol O Bular Bunlar Solar ġunlar Mınalar Onlar 3.3.2.2. Soru Zamirleri

Kenan Koç ve Oğuz Doğan “Kazak Türkçesi Grameri” adlı eserde soru zamiri Ģöyle açıklanır; “Ġsimlerin yerini soru yoluyla tutan zamirlerdir. Bunlar nesneleri soru Ģeklinde temsil ederler ve nesneleri sormak için kullanılırlar. Soru zamirlerinin birçoğu ne, kim ve kay soru zamirlerinden türemiĢtir” (Koç, Doğan, 2015: s.78).

“Kazak Türkçesi Grameri” adlı eserde soru zamirleri Ģöyle ifade edilmiĢ ve romanda tespit ettiğimiz soru zamirleri ve bunların hâl eki almıĢ Ģekilleri gösterilmiĢtir:

Kim “kim” kim barǵan? (T.T.A. 89) kim elegen ondaıdı(T.T.A. 89)

Ne “ne” ne bop jatqanynan(T.T.A. 96) Kaysı+sı

“hangisi”

kaysınnın ―hangi+(s)i+(n)in‖ (T.T.A. 58)

3.3.3. Sıfatlar ÇeĢitleri

“Kazak Türkçesi Grameri” adlı eserde sıfat çeĢitlerini Ģöyle ifade

edilmiĢtir:“Ġsimleri; renk, hareket, biçim ve durum bakımından niteleyen ve isimlerin sayılarını, yerlerini belirten sözcüklerdir. Bundan dolayı da ismin önüne eksiz olarak gelirler ve ismin tamlayanı olarak görev yaparlar”(Koç, Doğan, 2014: s.207).

3.3.3.1.Niteleme Sıfatları

Galip Güner; Türkiye Türkçesinde olduğu gibi Kazak Türkçesinde de “Niteleme sıfatları bütün varlıkların renk, biçim, tat, koku, alıĢkanlık, huy, yetenek vb. bütün özelliklerini ortaya koyan, gösteren sıfatlar” olduğunu söyler (Güner, 2013: s.275).

Romanımızda bulunan bazı niteleme sıfatları:

Uzın sarını basıp turgandaı(T.T.A. 92) kara murtym ańqıyp, moıny (T.T.A. 298) semizin soıǵyzyp (T.T.A. 167)

3.3.3.2.Belirtme Sıfatları

Galip Güner; belirtme sıfatı için “Belirtme sıfatları, adları iĢaret etme, gösterme, onların sayısını, miktarını bildirme, sorma veya belirsizlik gibi yönlerden belirten yani belirgin hale getiren sıfatlardır” der. (Güner,2013: s.275). Belirtme sıfatları iĢlevlerine göre kendi içlerinde alt grupları ayrılır:

3.3.3.3.ĠĢaret Sıfatları:

Kenan Koç ve Oğuz Doğan “Kazak Türkçesi Grameri” adlı eserde iĢaret sıfatının tanımını Ģöyle yaparlar;“Varlıkları iĢaret ederek, yerlerini göstererek belirten sıfatlardır. Kazak Türkçesinin iĢaret sıfatları bul, osı, mınaw, mına “bu”; sol, anaw, ana, sonaw, osınaw, sona “o, Ģu” sözcükleridir” (Koç, Doğan, 2014: s.214). Romanda genellikle bul, osı, sol, anav, ana, mına, iĢaret sıfatları kullanılmıĢtır:

Qane, osını dauısqa salamın(T.T.A. 93) Bul ózі úlken tóre(T.T.A. 106) Ana jyly(T.T.A. 117)

3.3.3.4.Sayı Sıfatları

Varlıkları sayı yönünden belirten sıfatlardır. Kazak Türkçesinde de sayı sıfatları iĢlevlerine göre alt gruplara ayrılır:

3.3.3.5.Sıra Sayı Sıfatları

Kenan Koç ve Oğuz Doğan “Kazak Türkçesi Grameri” adlı eserde sıra sıfatının tanımını Ģöyle yaparlar; “Varlık ve nesnelerdeki derecelenme sayısını gösteren bu sıfat türü, sayılara +nĢı, +nĢi ekinin getirilmesi suretiyle yapılırlar” (Koç, Doğan, 2015: s.201).

Romanda bulunan sıra sayı sıfatları: üĢinĢi eyel (T.T.A. 138), besinĢi küni, segizinĢi jurttı(T.T.A. 23) ekinĢi klaska(T.T.A. 86).

3.3.3.6. Asıl Sayı Sıfatları

Varlıkların sayılarını belirten sıfatlardır: Törteu, beseu… Özimmen köpĢilik(T.T.A. 93) üĢ mıltıqtıń(T.T.A. 90) ÜĢ orıs (T.T.A. 91) üĢ attı matastırdı(T.T.A. 91), tórt-bes tas qora(T.T.A. 109), bes deńіz.( T.T.A. 119), tórt qabyrǵasy(T.T.A. 153), tórt bıeshі(T.T.A. 163)