29 İlişkili taraf açıklamaları - UMS 24
‹liflkili taraflar ile olan ifllemlerin gösterilmesi gerekmektedir. ‹liflkili taraflar;
• Ba¤l› ortakl›klar
• Ayn› ifl dal›ndaki ba¤l› ortakl›klar
• ‹fltirakler
• ‹flletmenin ortak giriflimci konumunda oldu¤u ifl ortakl›klar›
• ‹flletmenin ve ana ortakl›¤›n›n kilit yönetici personeli (bunlar›n yak›n aile üyeleri dahil).
• ‹flletme üzerinde müflterek kontrol gücüne ya da önemli etkiye sahip bulunan iflletmeler (e¤er varsa bunlar›n yak›n aile üyeleri dahil)
• ‹flten ayr›lma sonras› sa¤lanan fayda planlar›.
Ancak iflletmenin normal ifl ak›fl›nda çal›flt›¤› finansman kaynaklar› ve devletler bu iliflkili taraflar›n d›fl›nda tutulur.
Baflka bir yerde bahsedilmiyorsa, finansal tablolarla birlikte bas›lan bilgilerde nihai ana ortakl›¤›n ad›n›n kamuya aç›klanmas› gerekmektedir. Mevcut ve nihai kontrol taraflar›n›n (bireysel veya grup olabilir) adlar›n›n, bu iliflkili taraflarla ifllem yap›l›p yap›lmasa da aç›klanmas› gerekmektedir.
‹liflkili taraflarla yap›lan ifllemlerde; ifllemin içeri¤i, ifllemin tutar›, mevcut bakiyeler, ödenecek tutarlar ve finansal tablolar›n aç›k bir flekilde anlafl›labilmesi için gerekli di¤er ö¤elerin (örne¤in ifllem hacmi, fiyatland›rma politikalar›, ödenecek tutarlar) kamuya aç›klanmas› gerekmektedir. Aç›klamalar, ana ifllem türlerine ve iliflkili taraflar›n s›n›fland›r›lmas›na göre yap›lmal›d›r. ‹liflkili taraf ifllemlerinin raporlama yapan iflletmenin finansal tablolar›na olan etkisinin ayr› olarak aç›klanmas›n›n gerekti¤i durumlar d›fl›nda, benzer içerikteki kalemler toplu olarak aç›klanabilir.
‹liflkili taraf ifllemlerine iliflkin koflullar›n, piyasa flartlar›nda muvazaas›z ifllemlerin koflullar›na denk oldu¤unun kamuya aç›klanmas›, yaln›zca bu flartlar›n do¤rulanabilir oldu¤u durumlarda yap›l›r.
UMSK fiubat 2007’de bir taslak yay›mlad›, “UMS 24’e eklemeler, ‹liflkili taraf aç›klamalar› - Devlet kontrolündeki iflletmeler ve iliflkili taraf tan›m›”. Taslak, devlet kontrolündeki iflletmeler için belli dipnot muafiyetleri ve iliflkili taraf tan›m›na eklemeler önermektedir.
30 Nakit akış tabloları – UMS 7
‹flletmenin baflar›s›, büyümesi ve devaml›l›¤› flirketin nakit yaratmas›na ya da temin etmesine ba¤l›d›r.
Nakit ak›m tablosu; gelir tablosu, bilanço ve özkaynaklar de¤iflim tablosu ile birlikte finansal raporlamada temel tablolardan biridir. Nakit ak›m tablosu, belirli bir döneme iliflkin nakit yarat›m› ve kullan›m›n› s›n›fland›rarak (iflletme, yat›r›m ve finansman) gösterir. Finansal tablo kullan›c›lar›na kuruluflun nakit ve nakit benzerlerini yaratma ve kullanma becerisini de¤erlendirmede bir temel oluflturur.
‹flletme faaliyetleri; bir iflletmenin gelir getirici faaliyetleridir. Yat›r›m faaliyetleri; uzun vadeli varl›klar›n (iflletme birleflmeleri dahil) ve nakit benzerleri içerisinde yer almayan yat›r›mlar›n elde edilmesi ve elden ç›kar›lmas›na iliflkin faaliyetlerdir. Finansman faaliyetleri özkaynaklardaki ve kredilerdeki de¤iflimlerdir.
Yönetim, iflletme faaliyetlerini brüt yönteme (dolays›z brüt nakit giriflleri ve ç›k›fllar›) veya net yönteme (dolayl› - net kar/zarar›n, nakit ç›k›fl› gerektirmeyen ve iflletme faaliyetleri d›fl›ndaki ifllemlerin ve iflletme sermayesindeki de¤iflikliklerin etkilerinin dikkate al›narak düzeltilmesi) göre sunabilirler.
Yat›r›m ve finansman faaliyetleri sonucu meydana gelen nakit ak›fllar› baflka uyulmas› gereken bir zorunluluk olmad›kça, ayr› olarak brüt raporlanmal›d›r (brüt nakit giriflleri, brüt nakit ç›k›fllar›).
‹flletme, yat›r›m ve finansman faaliyetlerinden kaynaklanan nakit ak›m›n›n etkisini özetleyen toplam, dönem içindeki nakit ve nakit benzeri varl›klar›n bakiyesindeki de¤iflimdir.
Önemlilik arz eden nakit benzeri kalemlerindeki hareketler ve nakit ç›k›fl›
gerektirmeyen ifllemlerin (bir ba¤l› ortakl›¤›n edinilmesi için hisse senedi ihrac› ya da finansal kiralama ifllemi ile bir varl›¤›n al›nmas›) detaylar› ayr›ca aç›klanmal›d›r. Nakit ç›k›fl› gerektirmeyen ifllemler, de¤er düflüklü¤ü karfl›l›klar› ve iptalleri; amortisman;
makul de¤er de¤iflimleri ve karfl›l›klar›n gelir tablosuna etkisini içerir.
31 Ara dönem finansal raporlama – UMS 34
UFRS aç›s›ndan iflletmelerin ara dönem finansal tablo yay›nlama zorunlulu¤u yoktur.
Fakat birçok ülke ara dönem mali tablo yay›nlamay› zorunlu k›lar ya da tavsiye eder.
Bir iflletme UFRS’ye göre ara dönem finansal tablo yay›nlad›¤›nda UMS 34, ‘Ara dönem finansal raporlama’, standard› uygulan›r. UMS 34, bu ara dönem finansal raporlamada olmas› gereken minimum içeri¤i ve raporda bulunan bakiyelerin ve ifllemlerin ölçülmesinde ve kayda al›nmas›nda hangi prensiplerin kullan›lmas›
gerekti¤ini belirler.
UMS 34’e göre, bir iflletme ara dönem finansal tablolar›n› UFRS ile tam uyumlu (UMS 1’in gerekliliklerine uygun olarak ) veya özet bir formda haz›rlayabilir. Özet finansal tablolar haz›rlamak daha çok kullan›lan bir yöntemdir. Özet finansal tablolar özet bilanço, özet gelir tablosu, özet nakit ak›m tablosu, özet özkaynak de¤iflimler tablosu ve seçilen dipnotlar› içerir.
Bir iflletme varl›k, borç, gelir ve giderlerin muhasebelefltirilmesi ve ölçümü için sonraki y›ll›k finansal tablolar›nda uygulayaca¤› muhasebe politikalar›n› ara dönem finansal tablolarda da ayn› flekilde uygulamal›d›r.
Vergiler (y›ll›k olarak hesaplanan), finansal y›l boyunca dönemsel veya düzensiz oluflan hâs›lat ve maliyet ve ara dönem finansal tablolardaki tahminlerle gibi baz›
kalemlerle ilgili özel ölçüm ilkeleri vard›r. fierefiye veya borsada ifllem görmeyen bir sermaye arac›na yap›lan yat›r›mlara iliflkin önceki ara dönemlerde tahakkuk etmifl de¤er düflüklü¤ü zarar› tersine çevrilmemelidir.
Cari dönem ve karfl›laflt›rmal› tutarlar afla¤›daki gibi aç›klanmal›d›r:
• Bilanço - bir önceki finansal y›l sonu ile karfl›laflt›rmal› olarak haz›rlanm›fl cari ara dönem bilançosu.
• Gelir tablosu – cari ara dönem gelir tablosu ve cari y›la iliflkin hesap dönemi bafl›ndan ara dönem sonuna kadar olan faaliyetleri kapsayan kümülatif gelir tablosu ile bir önceki y›l›n ayn› ara dönemlerine iliflkin gelir tablolar› (cari ve kümülatif).
• Nakit ak›m tablolar› ve özkaynak de¤iflim tablolar› - bir önceki y›l›n ayn› ara dönemi ile karfl›laflt›rmal› olarak, cari y›la iliflkin hesap dönemi bafl›ndan ara dönem sonuna kadarki dönemi kapsayacak flekilde haz›rlanmal›d›r.
32 İmtiyazlı hizmet anlaşmaları – SYK 29 ve UFRYK 12
Kamusal hizmetlerin tedariki için yap›lan kamudan özel sektöre imtiyazl› hizmet anlaflmalar› için uygulanan özel bir UFRS yoktur. SYK 29,’ Aç›klama-‹mtiyazl› Hizmet Anlaflmalar›’, imtiyazl› hizmet anlaflmalar›na dair ne tür aç›klamalar yap›laca¤›n› içerir ancak nas›l muhasebelefltirilece¤ini belirtmez. Bu nedenle Kas›m 2006’da UFRYK imtiyazl› hizmet anlaflmalar›yla ilgili bir yorum yay›nlanm›flt›r. Bu yorum, bir özel sektör iflletmesi taraf›ndan kamudan özel sektöre imtiyazl› bir hizmet anlaflmas› ile ilgili muhasebenin UFRS’ye uygun olarak nas›l yap›laca¤›na aç›kl›k getirir.
UFRYK 12, bir kamu iflletmesinin (imtiyaz› tan›yan) bir özel sektör iflletmesi (iflletmeci) taraf›ndan sa¤lanan altyap› ile verilen hizmeti kontrol etti¤i ve/veya düzenledi¤i kamudan özel sektöre imtiyazl› hizmet anlaflmalar› için uygulan›r.
Düzenleme hizmetin kime, hangi fiyatla verilece¤ini de belirleyebilir. Ayr›ca, imtiyaz tan›yan, altyap›n›n geriye kalan k›sm›na iliflkin önemli pay›n› kontrol edebilir.
Altyap› imtiyaz tan›yan taraf›ndan kontrol edildi¤i için, iflletmeci altyap›y› maddi duran varl›k olarak kaydetmez ve de iflletmeci kamu hizmetini altyaps›n› imtiyaz tan›yana kiralad›¤› için, varl›¤›n sahipli¤inden kaynaklanan risk ve faydalar› üstlenip üstlenmedi¤ine bakmadan finansal kiralama ifllemi alaca¤› olarak kaydedemez.
‹flletmecinin sözleflmeye dayal› altyap›n›n kullan›m› ne olursa olsun koflulsuz nakit elde etme hakk› varsa finansal varl›k olarak kaydeder.
‹flletmecinin kamu hizmetinin kullan›c›lar›ndan ücret tahsil etme yetkisi (lisans›) varsa maddi olmayan duran varl›k olarak kaydeder.
Finansal varl›k ya da maddi olmayan duran varl›k modellerinin her ikisinde de, iflletmeci inflaat ya da yenileme hizmetlerine iliflkin gelir ve maliyetlerini UMS 11,
‹nflaat Sözleflmeleri’ne uygun olarak kaydeder. ‹flletmeci, iflletme faaliyetlerine iliflkin gelir ve maliyet kayd›n› Hâs›lat: UMS 18’e göre yapar. Herhangi bir yenileme unsuru haricinde sözleflmeden do¤an altyap›y› muhafaza etme ve iyilefltirme yükümlülükleri, TMS 37: Karfl›l›klar, koflullu borçlar ve koflullu varl›klar, uyar›nca muhasebelefltirilir.
UFRYK 12,1 Ocak 2008 ve bu tarihten ve sonras›nda bafllayan dönemler için uygulan›r ve erken uygulamas›na izin verilmifltir. Muhasebe politikas›ndaki de¤ifliklik, e¤er uygulanamaz de¤ilse, geriye dönük olarak baz› özel de¤iflim kurallar›
uygulanarak yap›l›r.