Diğ er Dönen Varlı klar Hesapları nı n İ ncelenmesi Yoluyla Vergisel

3.8.1 190 Devreden Katma Değer Vergisi Hesabının Denetimi

Bu hesap işletmenin herhangi bir dönem için mal ve hizmet alımlarından dolayıödemişolduğu İndirilecek Katma Değer Vergisi tutarının, aynıdönem içinde mal ve hizmet satışlarından dolayıtahsil ettiği Katma Değer Vergisi tutarından fazla olması halinde, düzenledikleri Katma Değer Vergisi beyannamesinde indiremedikleri Katma Değer Vergisinin sonraki dönemlerde indirilebilmesi gayesi ile izlenebilmesi için kullanılır.⁵⁹

58Sedat Ünalan, “Cari Döneme Ait Olup KesinleşmemişGelirlerin Tahakkuku”, Yaklaşım Dergisi, Ekim 2004, http://www.yaklasim.com/mevzuat/dergi/makaleler/2004104882.htm (Erişim: 05 Aralık 2004), (par.2).

59Kumkale, s.622.

Bu hesabın denetiminde Katma Değer Vergisi hesaplarının mahsubunun doğru yapılıp yapılmadığı, 190 Devreden Katma Değer Vergisi hesabının bakiyesinin içinde bulunulan dönemin Katma Değer Vergisi beyannamesindeki Devreden Katma Değer Vergisi ile mutabık olup olmadığıve söz konusu Devreden Katma Değer Vergisinin izleyen dönem Katma Değer Vergisi beyannamelerine doğru taşınıp taşınmadığıkontrol edilmelidir.

190 Devreden Katma Değer Vergisi hesabında takip edilmekte olan iktisadi kıymetler enflasyon muhasebesi uygulamasında parasal kıymet olarak kabul edildiğinden bu hesap enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

3.8.2 191 İndirilecek Katma Değer Vergisi Hesabının Denetimi

Her türlü mal ve hizmetin satın alınmasısırasında satıcılara ödenen Katma Değer Vergisinin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.

Bu hesabın denetiminde söz konusu hesabın muavin dökümlerinin ve satıcı faturalarının alınarak, belgelerde gözüken Katma Değer Vergisi ile kayıtlıtutarın karşılaştırılması, şirketin gider yazamayacağıbir harcamaya ilişkin Katma Değer Vergisini indirim konusu yapıp yapmadığıve ay sonlarındaki hesap bakiyelerinin Katma Değer Vergisi beyannamelerine doğru taşınıp beyan edildiği kontrol edilmelidir.

Binek otomobillerin Katma Değer Vergisini indirim konusu yapılamayacağı, Katma Değer Vergisinin sadece ait olduğu yılda indirim konusu yapılabileceği, yurtdışından sağlanan hizmetler için 2 No’lu Katma Değer Vergisi Beyannamesi verilmesi gerektiği, 2 No’lu Beyanname ile beyan edilen tutarın 1 No’lu Beyanname ile beyan edilecek Katma Değer Vergisinden mahsup edilebileceği unutulmamalıdır.

191 İndirilecek Katma Değer Vergisi hesabında takip edilmekte olan iktisadi kıymetler enflasyon muhasebesi uygulamasında parasal kıymet olarak kabul edildiğinden bu hesap enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

3.8.3 192 Diğer Katma Değer Vergisi Hesabının Denetimi

M.S.U.G.T’ne göre “Teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip fiilen indirilmesinin mümkün olacağıtarihe kadar ertelenen Katma Değer Vergisinin, ertelemenin bir yıl içinde olmasıhalinde kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.”

Ayrıca bu hesapta Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 11, 13, 14, 15. maddeleri gereğince istisna edilmiş işlemler dolayısıyla mükellefe iade ve mahsup işlemi yapılacak Katma Değer Vergileri de izlenmektedir. İşletmenin düzenlemekte olduğu Katma Değer Vergisi beyannamelerinde iade ve mahsup işlemi yapılacak Katma Değer Vergisinin bulunmasıhalinde buna paralel olarak 192 Diğer Katma Değer Vergisi hesabında da aynıbakiyenin bulunmasıgerekmektedir.⁶⁰

Bu hesaba kayıt edilen işlemlerin ilgili kanunlardaki gerekli şartlarıtaşıyıp taşımadığıkontrol edilmelidir.

192 Diğer Katma Değer Vergisi hesabında takip edilmekte olan iktisadi kıymetler enflasyon muhasebesi uygulamasında parasal kıymet olarak kabul edildiğinden bu hesap enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

3.8.4 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hesabının Denetimi

Bu hesap, cari vergilendirme döneminin gelir ve kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere peşin olarak ödenen vergilerinin takip edildiği hesaptır.

Bu hesabın borcunda yer alan geçici vergiler ve tevkif suretiyle ödenen vergiler, yıl sonunda 371 Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri hesabına aktarılarak kapatılacaktır.

Bankalardan alınan tevkif suretiyle ödenen vergilere ilişkin yazıile bu hesaba yapılan kayıtların doğrulanması, kurumlar vergisinden mahsup edilecek geçici vergilerin ise ödenmişolmasışartının kontrol edilmesi gerekmektedir.

60Kumkale, s.629.

193 Peşin Ödenen Vergi Ve Fonlar hesabında takip edilmekte olan iktisadi kıymetler enflasyon muhasebesi uygulamasında parasal kıymet olarak kabul edildiğinden bu hesap enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

3.8.5 195 İşAvanslarıHesabının Denetimi

İşletme adına mal ve hizmet satın alacak, işletme adına bir kısım gider ve ödemeleri yapacak personel ve personel dışındaki kişilere verilen işavanslarının izlendiği hesaptır.

Bu hesabın yüksek tutarda bakiye vermemesi, dönem sonlarıitibariyle kapanmasıistenir. Kapanmamışhesapların ise sebeplerinin araştırılmasıgerekir.

195 İşAvanlarıhesabında takip edilmekte olan iktisadi kıymetler enflasyon muhasebesi uygulamasında parasal kıymet olarak kabul edildiğinden bu hesap enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

3.8.6 196 Personel AvanslarıHesabının Denetimi

Personel ve işçilere maaş, ücret ve yolluklarına mahsuben önceden ödenen avansların izlendiği hesaptır.

Personele maaşlarına mahsuben verilen avansların ay sonlarında maaşlarından kesilmesi ve bu hesabın kapatılmasıgerekir. Uzun süreden beri kapanmayan hesaplar var ise bunların maaşmışgibi değerlendirilerek gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi yapılmasıgerekmektedir.

G.V.K’nun 24 üncü maddesinde, Harcırah Kanunu kapsamıdışında bulunan işletmeler tarafından hizmet erbabına ödenen gerçek yol giderlerinin tamamıile yemek ve yatmak giderlerine karşılık verilen gündeliklerin hizmet erbabının emsali sayılan devlet memuruna ödenen gündelik tutarına kadar olan kısmıgelir vergisinden istisna edilmiştir. Aşan kısmın gelir vergisi kesintisine tabi tutulup tutulmadığıkontrol edilmelidir.

Yapılan her türlü avans ödemesinden damga vergisi kesintisi yapılmalıdır.

196 Personel Avanslarıhesabında takip edilmekte olan iktisadi kıymetler enflasyon muhasebesi uygulamasında parasal kıymet olarak kabul edildiğinden bu hesap enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

3.8.7 197 Sayım ve Tesellüm NoksanlarıHesabının Denetimi

Sayımlar sonucunda tespit edilen, kasa, stok, ve maddi duran varlık noksanlıklarıyla, tesellüm sırasında ortaya çıkan noksanlıkların geçici olarak izlendiği hesaptır.

Sebebi bulunamayan veyahut sebebi bulunmakla birlikte söz konusu sebebin ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile doğrudan bir ilişki içinde bulunmamasıhalinde söz konusu sayım ve tesellüm noksanlarıkanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınmalıdır.

Kanunen kabul edilmeyen gider sayılan sayım ve tesellüm noksanlarına ilişkin indirim konusu yapılan Katma Değer Vergisi ilgili dönem Katma Değer Vergisi beyannamesinde beyan edilmelidir.

197 Sayım ve Tesellüm Noksanlarıhesabında takip edilmekte olan iktisadi kıymetler enflasyon muhasebesi uygulamasında parasal kıymet olarak kabul edildiğinden bu hesap enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

3.8.8 198 Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar Hesabının Denetimi

19 Diğer Dönen Varlıklar Hesap Grubunda sayılanlar dışında kalan diğer çeşitli dönen varlıkların izlenebileceği hesaptır.

Denetim esnasında söz konusu hesabın muavin defter dökümlerinin alınarak bu hesaba kaydedilen iktisadi kıymetlerin neler olduğunun kontrol edilmesi yeterli olacaktır.

3.8.9 199 Diğer Dönen Varlıklar KarşılığıHesabının Denetimi

Yıl sonunda ilgili kesin hesaplarına aktarılmasıimkanıbulunmayan kasa, stok ve maddi duran varlık sayım noksanlarıtutarının, sayım fazlalarıtutarının üzerinde olmasıhalinde fark kadar ayrılacak karşılıklarıkapsar.

Uygulamada sık kullanılmayan bu hesabın denetiminde söz konusu karşılıkların kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınıp alınmadığıkontrol edilmelidir.