Diğ er Borç Hesapları nı n İ ncelenmesi Yoluyla Vergisel Denetimi

5.3.1 331 Ortaklara Borçlar Hesabının Denetimi

İşletmenin, esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla işletme sahibine borçlu bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır.

Ortaklara borçlar mukayyet bedeli ile değerlenir. Döviz cinsinden borçlar dönem sonunda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca yayımlanan döviz alışkuruna göre yapılacak kur değerlemesine göre düzeltilir. Kur değerlemesinde lehte oluşan kur farkları646 Kambiyo Karları, aleyhte oluşan kur farklarıda 780 Finansman Giderleri hesaplarına kaydedilir. Ancak burada tartışıla gelen konu ortaklara borçlar hesabının kur değerlemesi sonucu oluşan aleyhte kur farklarının gider yazılıp yazılamayacağıdır. Bu konuda çeşitli yazarların çeşitli görüşleri olmakla birlikte herhangi bir yasal düzenleme bulunmamaktadır.

K.V.K’nun 16. maddesine göre “Kurumların aralarında vasıtalı, vasıtasız bir şirket münasebeti veya devamlıve sıkıbir iktisadi münasebet bulunan gerçek ve tüzel kişilerden yaptıklarıistikrazlar (borçlanmalar), teşebbüste devamlıolarak kullanılır ve bu istikrazlarla (borçlanmalarla) kurumun öz sermayesi arasındaki nispet, emsali kurumlarınkine nazaran bariz bir fazlalık gösterirse mezkur istikrazlar (borçlanmalar) örtülü sermaye sayılır.”

Madde hükmüne göre şirket tarafından yapılan borçlanmanın örtülü sermaye niteliğine sahip olabilmesi için aşağıdaki şartlarıtopluca taşımasıgerekmektedir;⁹³

-Borçlanma, kurumun arasında vasıtalı, vasıtasız bir şirket münasebeti veya devamlıve sıkıbir iktisadi münasebet bulunan, gerçek veya tüzel kişilerden yapılmış olmalıdır;

-Borçlanma, teşebbüste devamlıolarak kullanılmalıdır,

93Altar Ömer Arpacı, “Örtülü Sermaye ve Örtülü Kazanç Müesseslerinde Gündeme Gelen Sorunlar”, Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Ocak 2004, Sayı1, http://www.mevbank.com, (Erişim: 20 Aralık 2004), (par.5).

-Borç alınan meblağla, kurumun özsermayesi arasındaki nispet emsali kurumlarınkine nazaran bariz bir fazlalık göstermelidir.

K.V.K’nun 15 maddesi b bendine göre örtülü sermaye üzerinden hesaplanan ve ödenen faizler kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılamaz. Burada güdülen amaç şirket ortaklarının şirkete sermaye koymak yerine borç vererek bunun karşılığında faiz almasınıengellemektir. Aksi taktirde şirket kar dağıtımıyolundan vazgeçecek böylelikle kar dağıtımınedeniyle ödenmesi gereken vergiler ödenmeyecek bunun yanı sıra ortaklara olan borçlar üzerinden hesaplanan faizler gider yazılarak şirketin vergi matrahıazaltılacaktır.

Denetim esnasında söz konusu hesabın örtülü sermaye kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği, örtülü sermaye niteliği taşıyan hesaplar üzerinden hesaplanan faizlerin dönem kazancının tespitinde gider olarak kabul edilmediği kontrol edilmelidir.

331 Ortaklara Borçlar hesabında takip edilmekte olan iktisadi kıymetler enflasyon muhasebesi uygulamasında parasal kıymet olarak kabul edildiğinden bu hesap enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

5.3.2 332 İştiraklere Borçlar Hesabının Denetimi

İşletmenin, sermayesinin %10 ile %50 arasında payına sahip olduğu işletmelere olan ve ticari işlem sonucu doğmamışbulunan borçlarıbu hesapta takip edilir.

331 Ortaklara Borçlar hesabında değinilen, borçların değerlemesi, örtülü sermaye hususlarıbu hesap için de geçerli olduğundan tekrardan değinilmeyecektir.

332 İştiraklere Borçlar hesabında takip edilmekte olan iktisadi kıymetler enflasyon muhasebesi uygulamasında parasal kıymet olarak kabul edildiğinden bu hesap enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

5.3.3 333 BağlıOrtaklıklara Borçlar Hesabının Denetimi

İşletmenin; sermaye taahhüdünden borçlarıhariç olmak üzere faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla bağlıortaklıklara olan borçlarının izlendiği hesaptır.

331 Ortaklara Borçlar hesabında değinilen, borçların değerlemesi, örtülü sermaye hususlarıbu hesap için de geçerli olduğundan tekrardan değinilmeyecektir.

333 BağlıOrtaklıklara Borçlar hesabında takip edilmekte olan iktisadi kıymetler enflasyon muhasebesi uygulamasında parasal kıymet olarak kabul edildiğinden bu hesap enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

5.3.4 335 Personele Borçlar Hesabının Denetimi

Bu hesap işletmenin personele olan borçlarının izlendiği hesaptır.

Bu hesabın denetiminde bordroların doğruluğu kontrol edildikten sonra bordrolarda yer alan ödenecek net ücret tutarıile bu hesaba yapılan kayıtların tutarlılığı ücret tahakkuku kayıtlarından kontrol edilebilir.

Şirketin ücret ödeme politikasıkapsamında bu hesabın belirli tarihlerde kapanmasıgerekmektedir. Eğer kapanmayıp bakiye veriyor ise bunun nedenleri araştırılmalıdır.

335 Personele Borçlar hesabında takip edilmekte olan iktisadi kıymetler enflasyon muhasebesi uygulamasında parasal kıymet olarak kabul edildiğinden bu hesap enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

5.3.5 336 Diğer Çeşitli Borçlar Hesabının Denetimi

Yukarıda belirtilen hesapların kapsamına girmeyen ve işletmenin ticari faaliyetleri dışında kalan diğer faaliyetlerinden doğan borçların izlenmesinde kullanılan hesaptır.

Bu hesap grubunda yer alan diğer hesaplar için değinilen hususlar (değerleme vb.) bu hesap içinde geçerli olduğundan yeniden üzerinden durulmayacaktır.

Denetim esnasında bu hesapta kayıtlıborçların nelerden oluştuğu herhangi bir hatalı, hileli işlemin tespit edilebilmesi için kontrol edilmelidir.

336 Diğer Çeşitli Borçlar hesabında takip edilmekte olan iktisadi kıymetler enflasyon muhasebesi uygulamasında parasal kıymet olarak kabul edildiğinden bu hesap enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

5.3.6 337 Diğer Borç Senetleri Reeskontu Hesabının Denetimi

Bilanço gününde, diğer borçlar gurubundaki senetli borçların değerlemesini sağlamak amacıile borç senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlendiği hesaptır.

Reeskont hesaplanmasına ilişkin hususlara bundan önceki bölümlerde yer verildiğinden tekrardan üzerinde durulmayacaktır. Burada dikkat edilmesi gereken konu, ayrılan reeskont tutarının gelir veya gider yazılabilmesi için söz konusu alacak veya borcun ticari faaliyetlerden doğmuşolmasıdır. Diğer borçlar grubunda yer alan hesaplarda takip edilmekte olan borçlar işletmenin ticari olmayan faaliyetlerinden doğduklarıiçin bunlar için hesaplanacak reeskont faiz gelir ve giderleri mali karın hesaplanmasında dikkate alınmayacaktır.

337 Diğer Borç Senetleri Reeskontu hesabında takip edilmekte olan iktisadi kıymetler enflasyon muhasebesi uygulamasında parasal kıymet olarak kabul edildiğinden bu hesap enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.