Borç ve Gider Karş ı lı kları Hesapları nı n İ ncelenmesi Yoluyla Vergisel

5.7.1 370 Dönem KarıVergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Karşılıkları Hesabının Denetimi

Dönem karıüzerinden hesaplanan kurumlar vergisi, diğer vergi ve kesintiler, fonlar ve benzeri diğer yükümlülükler için ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır.

Şirketin dönem faaliyetinin zararla sonuçlanmasıhalinde, doğal olarak

“Dönem karıve Diğer Yasal Yükümlülük” karşılığıayrılmayacaktır. Ancak, işletmenin kanunen kabul edilmeyen giderlerinden ötürü, ticari faaliyeti zararla sonuçlanmış olmasına rağmen mali bilançosunda ortaya çıkan kar nedeniyle, dönem karıvergi ve diğer yasal yükümlülük ayrılmasısöz konusu olacaktır.

Bu hesabın denetiminde yürürlükte olan vergi yasalarına göre karın doğru hesaplanıp hesaplanmadığı, söz konusu kar üzerinden hesaplanan verginin de doğru olup olmadığıkontrol edilmelidir.

370 Dönem KarıVergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Karşılıklarıhesabında takip edilmekte olan iktisadi kıymetler enflasyon muhasebesi uygulamasında parasal kıymet olarak kabul edildiğinden bu hesap enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

5.7.2 371 Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabının Denetimi

Mevzuat gereğince peşin ödenen gelir ve kurumlar vergisi ile diğer yükümlülüklerin izlendiği hesaptır.

Peşin ödenen vergiler bu hesabın borcuna aktarılarak kapatılır. Daha sonra 371 hesap 370 hesaptaki tutarla karşılaştırılarak kapatılır. Burada dikkat edilmesi gereken husus 370 hesap ile 371 hesap arasındaki farkın yani ortaya çıkacak ödenecek kurumlar

vergisinin tamamının 360 hesaba aktarılarak 370 hesabın tamamen kapatılmamasıdır.

Burada amaç işletmenin kurumlar vergisi borcunun görülmesinin sağlanmasıdır.⁹⁸ 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hesabında da değindiğimiz gibi peşin ödenen vergilerin kurumlar vergisinden mahsup edilebilmesi için ödenmişolmasışartı gerekmektedir. Bu nedenle banka stopajlarıve benzeri vergi kesintileri için ilgili kurumlardan alınacak yazıile geçici vergi ödeme makbuzlarının 193 Hesabın bakiyesi ile doğrulanmasıgerekmektedir.

371 Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri hesabında takip edilmekte olan iktisadi kıymetler enflasyon muhasebesi uygulamasında parasal kıymet olarak kabul edildiğinden bu hesap enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

5.7.3 372 Kıdem TazminatıKarşılığıHesabının Denetimi

Belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılan ve bir yıl içinde ödeneceği öngörülen kıdem tazminatlarıkarşılıklarıbu hesapta izlenir.

Dönem sonlarında hesaplanan kıdem tazminatıkarşılıklarıilgili gider hesabına karşılık kural olarak Uzun Vadeli YabancıKaynaklar grubunda yer alan 472 Kıdem TazminatıKarşılığıhesabına karşılık yazılarak izlenir. Ancak, işletmelerin izleyen yıl içinde emekli olacakları, askerlik hizmeti, evlenme yada işten ayrılmayıplanlayan personel konusunda edindikleri bilgilerle geçmişyıllarda gerçekleşen ödemeleri de dikkate alarak belirledikleri karşılık miktarı472 no.lu hesaptan Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar grubunda yer alan 372 Kıdem TazminatıKarşılığıhesabına aktarılır.⁹⁹

Hesabın denetimi esnasında dikkat edilmesi gereken, kıdem tazminatlarıvergi kanunlarıaçısından ödendikleri dönemlerde gider olarak kabul edilmektedirler. Bunun için karşılık olarak ayrıldığıdönemde kanunen kabul edilmeyen gider olarak vergi

98Ferhat Fahran, “Tek Düzen Hesap Planında; Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar, Dönem Kar ı, Dönem Net Karı, Dönem KarıVergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları, Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri ve GeçmişYıllar KarlarıHesaplarının Çalışmasıve Birbirleriyle Olan Bağlantıları”, Vergi DünyasıDergisi CD-ROM, Şubat 1995, Sayı162, (par.42).

99 Mehmet Baydemir, “Kıdem Tazminatının Hukuksal Niteliği, Hesaplanmasıve Muhasebesi”, Vergi DünyasıDergisi CD-ROM, Mayıs 2001, Sayı237, (par.104).

matrahına ilave edilen kıdem tazminatıtutarıişçiye fiilen ödendiği dönemde vergi matrahından indirilir.¹⁰⁰

372 Kıdem TazminatıKarşılığıhesabında takip edilmekte olan iktisadi kıymetler enflasyon muhasebesi uygulamasında parasal kıymet olarak kabul edildiğinden bu hesap enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

5.7.4 373 Maliyet Giderleri KarşılığıHesabının Denetimi

Bu hesap, aylık maliyetlerin belirlenmesinde, gelecek aylarda kesin tahakkuku yapılacak giderlerle aylık maliyetlere pay verilmesinde, tamir-bakım, ikramiyeler, finansman giderleri v.b. giderlere ilişkin tahmini gider karşılıklarının izlendiği hesaptır.

İlgili ayda önceki yıl verileri ve muhtemel artışve azalışlar dikkate alınarak tahmin edilen giderlerin 1/12’si tahakkuk ettirilerek, ilgili gider hesabına borç, bu hesaba alacak kaydedilir. Giderlerin kesin olarak tahakkuk etmesiyle birlikte karşılık tutarıbu hesaba borç ilgili aktif veya pasif hesaplara ise alacak kaydıyapılır.¹⁰¹

Maliyet Giderleri Karşılığı hesabı 381 Gider Tahakkukları ile karıştırılmamalıdır. Gider tahakkuklarıhesabına konu olan giderler kesinlikle belgeye dayalıolmakta yani kesin tahakkuk yapılmaktadır.¹⁰²

373 Maliyet Giderleri Karşılığıhesabında takip edilmekte olan iktisadi kıymetler enflasyon muhasebesi uygulamasında parasal kıymet olarak kabul edildiğinden bu hesap enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

5.7.5 379 Diğer Borç ve Gider KarşılıklarıHesabının Denetimi

Bu hesap kısa vadeli diğer borç ve gider karşılıklarının izlediği hesaptır.

100M.Vefa Toroslu, “Kıdem Tazminatıve Muhasebesi”, Vergi DünyasıDergisi CD-ROM, Aralık 1998, Sayı208, (par.123).

101 Aykut Gümüşlüoğlu, “İşletmelerde Maliyet Giderleri KarşılığıHesabının İşleyişi ve Özellikleri”, Vergi DünyasıDergisi CD-ROM, Haziran 2000, Sayı226, (par.16).

102 Cemal Çakıcı, “Maliyet Giderleri Karşılığı”, Vergi DünyasıDergisi CD-ROM, Haziran 1997, Sayı 190, (par.6).

Önemlilik kavramına göre ayrıayrıhesaplarda izlenmesi mümkün olmayan borç ve gider karşılıklarıbu hesaba alacak kaydedilir. Bunların ödenmeleri halinde de bu hesaba borç kaydedilir.

379 Diğer Borç ve Gider Karşılıklarıhesabında takip edilmekte olan iktisadi kıymetler enflasyon muhasebesi uygulamasında parasal kıymet olarak kabul edildiğinden bu hesap enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

5.8 Gelecek Aylara Ait Gelir ve Gider TahakkuklarıHesaplarının