1.2. Genel Olarak KOBĐ Tanımlamaları
1.2.2 Türkiye’de KOBĐ Tanımları
1.2.2.1 Devlet Đstatistik Enstitüsünün (DĐE) Yaptığı KOBĐ Tanımı
DĐE’nin çalışan işçi sayısını esas alarak yapmış olduğu tanım şöyledir41:
- Ortalama 1-9 işçi çalıştıran işletmeler Çok Küçük Đşletme,
- Ortalama 10-49 işçi çalıştıran işletmeler Küçük Đşletme,
- Ortalama 50-250 işçi çalıştıran işletmeler Orta Ölçekli Đşletme,
- Ortalama 251 üzeri işçi çalıştıran işletmeler Büyük Ölçekli işletmeler olarak kabul
edilmektedir. Bu tanımlama son KOBĐ yönetmeliğine yakın nitelikte bir tanımlamadır.
1.2.2.2 Küçük ve Orta Ölçekli Sanayiyi Geliştirme ve Destekleme Đdaresi Başkanlığı’nın (KOSGEB) KOBĐ Tanımı (3624 sayılı Kanun)
KOSGEB hakkındaki 3624 sayılı Kanunun tanımlara ilişkin 2. maddesinde kanunda geçen işletmeler deyiminden ne anlaşılması gerektiği şöyle belirtilmektedir; “imalat sanayi sektöründe 1-50 arası işçi çalıştıran sanayi işletmeleri küçük sanayi işletmelerini, 51-150 arası işçi çalıştıran sanayi işletmeleri orta ölçekli sanayi işletmelerini ifade eder42.
1.2.2.3. Türkiye Đhracat Kredi Bankası (Eximbank) Tanımı
Kısa vadeli TL kredileri kapsamında KOBĐ ihracat kredisi için 1-200 işçi çalıştıran sabit sermaye yatırımları 2 milyon $’ı geçmeyen imalat sanayi işletmeleri KOBĐ olarak tanımlanmaktadır43.
41 Serpil DÖM, a.g.e, s.67
42 Tahir Akgemici, KOBĐ’lerin Temel Sorunları ve Sağlanan Destekler, KOSGEB Yayınları, Haziran 2001,s.2 43 http//www.isbank.com.tr/dosya/ekon-tr_kobiler2004.pdf.
1.2.2.4 Türkiye Halk Bankası KOBĐ Tanımı
Ülkemizde KOBĐ’lere finansman desteği sağlayan Türkiye Halk Bankası, teşvik belgeli işletmelerde işçi sayısı 1-150 arası ve sabit yatırımları 100.000 YTL’ yi geçmeyenler ile normal KOBĐ’ler de ise, işçi sayısı 1-250 arası olup, toplam makine ve ekipmanların net
değeri 400.000 YTL’yi aşmayanlar KOBĐ olarak tanımlanmaktadır44.
Türkiye Halk Bankası KOBĐ’leri işletmelere verdiği kredilerin amacına göre de tanımlamaktadır.
- Sanayi Kredilerinde:
Đş yerinde en çok 100 işçi çalıştıran ve bina arsa hariç sabit Yatırım tutarı 15.000 YTL’ yi geçmeyen işletmeler Küçük Ölçekli Sanayi Đşletmesi,
Đş yerinde en fazla 250 işçi çalıştıran ve bina arsa hariç sabit yatırım net tutarı 30.000 YTL’ ye kadar olan işletmeler Orta Ölçekli Sanayi Đşletmeleri olarak tanımlanmaktadır.
- Eximbank KOBĐ Đhracat Kredilerinde:
Đş yerinde çalıştırdığı işçi sayısı 1-150 olan üretime dönük sanayi işletmeleri KOBĐ olarak tanımlanmaktadır.
- KOBĐ Destek Kredilerinde:
En çok 100 işçi çalıştıran, mevcut yatırım tutarı en az 2.000 YTL, en çok 30.000 YTL’ye kadar olan, imalat sanayinde faaliyet gösteren, gerçek usule göre defter tutan
işletmeler KOBĐ olarak tanımlanmaktadır45. Türkiye Halk Bankasının tanımı, KOBĐ
kredisine göre farklılaşmakta ve amaca göre KOBĐ tanımlaması yapıldığını açıkça göstermektedir. Yeni KOBĐ yönetmeliği ile bütün kuruluşlar tanımlarını bu yönetmelikte tanımlanan tanıma uydurmak zorundadır.
1.2.2.5. Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Tanımı
DPT KOBĐ’leri biraz daha farklı tanımlamakta ve diğer resmi kurumlardan ayrılmaktadır. DPT tanımlamasında sektör farkı gözetmeden yüz kişiden az işçi çalıştıran işletmeleri KOBĐ olarak tanımlamaktadır46.
44http://www.halkbank.gov.tr/tanımlar/dünyadavetürkiyedekobitanımları.2000,s.9 45 Halil Sarıaslan,a.g.e,s.6
46 Ayhan Yüksel, BASEL – II’nin KOBĐ Kredilerine Muhtemel Etkileri, Bankacılık düzenleme ve Denetleme
1.2.2.6. Hazine Müsteşarlığı Tanımı
Đmalat sanayinde faaliyette bulunan ve yasal defter kayıtlarında arsa ve bina hariç net sabit yatırım tutarı dört yüz bin YTL’yi aşmayan, 1-9 arası işiçi çalıştıran, işletmeler çok küçük işletme, 10-49 arası işçi çalıştıran işletmeler küçük işletme, 50-250 arası işçi çalıştıran işletmeler orta ölçekli işletme olarak tanımlanmaktadır47.
1.2.2.7. Türkiye Küçük ve Orta Ölçekli Đşletmeler Serbest Meslek Mensupları ve Yöneticileri Vakfı (TOSYÖV) Tanımı
TOSYÖV KOBĐ’leri tanımlamada işçi sayılarını ölçüt olarak kullanmakta ve 1-5 işçi çalıştıran işletmeler çok küçük ölçekli, 5-100 işçi çalıştıran işletmeler küçük ölçekli, 100-200 işçi çalıştıran işletmeleri orta ölçekli işletmeler olarak tanımlamaktadır48.
Ülkemizde KOBĐ niteliğindeki işletmelere yönelik faaliyetlerde bulunan kurum ve kuruluşların görev tanımları, hedef kitleleri ve faaliyetlerine ayırdıkları kaynakları çerçevesinde, hizmet götürdükleri grupları belirleyen farklı KOBĐ tanımları kullandıkları görülmektedir. Kullanılan tanımlar, gerek tanımı belirlemede seçilen ölçütler bu ölçütlerin çerçevesinde belirlenen limitler itibarıyla farklılıklar göstermektedir.
KOBĐ’lere yönelik politikaların geliştirilmesi, politikalar çerçevesinde uygulanacak programların planlanması ve bu konudaki araştırmaların yürütülmesinde bir standardın oluşturulması amacıyla ortak bir KOBĐ tanımı belirlenmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Tanımlardaki ayrılık, işletmelerin farklı kuruluşlardan hizmet talep etmeleri halinde farklı değerlendirmelere tabi tutulmaları sonucunu doğurmakta, bu durum hizmet sunucularla hizmet talep edenler arasında anlayış farklılığına yol açmakta, uygulamaların etkinliğini azaltmakta ve hizmetlerde şeffaflığın sağlanmasının önünde önemli bir engel teşkil etmekteydi. AB’nin KOBĐ tanımına uyum sağlanması hususu, Türkiye’nin AB’ye adaylık sürecinde AB Komisyonu tarafından hazırlanarak ülkemize sunulan Đlerleme Raporlarında ve 2003 yılında Türkiye için hazırlanan Katılım Ortaklığı Belgesinin kısa vadeli tedbirleri arasında da vurgulanmaktaydı49.
Đşte bütün bu olumsuzlukları ortadan kaldırmak amacı ile 19.10.2005 tarihinde resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren resmi KOBĐ tanımı, ülkede kurumlar arasında da tek
47 http//www.isbank.com.tr/dosya/ekon-tr_kobiler2004.pdf.
48 Figen Yılmaz, Türkiye’de Küçük ve Orta Boy Đşletmeler (KOBĐ’ler), Đktisadi Araştırmalar ve Planlama
Müdürlüğü, Ankara 2003, s.1.
49http://www.kosgeb.gov.tr/ekler/dosyalar/bilgibankası/138/kobi%20strateji%20ve%20eylem%20planı.pdf.s.25- 26
düzeliği getirecektir. Kurumlar destek verecekleri KOBĐ’leri kendileri belirleyecek ve destekler bütün KOBĐ türlerine uygulanacaktır.
Türkiye’de 19.10.2005 tarihinden önce çeşitli kurumlar tarafından yapılan KOBĐ tanımlarını toplu halde tablo şeklinde gösterecek olur isek, aşağıdaki tablo karşımıza çıkmaktadır.
Tablo:1.17 Türkiye’de Resmi Kuruluşların Kullandıkları KOBĐ Tanımları
KURULUŞ TANIM KAPSAMI TANIM
KRĐTERLERĐ MĐKRO ÖLÇEKLĐ ĐŞLETME KÜÇÜK ÖLÇEKLĐ ĐŞLETME ORTA ÖLÇEKLĐ ĐŞLETME
KOSGEB Đmalat Sanayi Đşçi Sayısı - 1-50 51-150 işçi
HALKBANK Đmalat sanayi, Turizm yazılım Geliştirme Đşçi Sayısı Sabit Yatırım Tutarı (Euro) - 230.000 - 230.000 1-250 işçi 230.000 HAZĐNE MÜSTEŞARLIĞI
Đmalat sanayi, turizm, Tarımsal San. Eğitim, Sağlık, Yazılım Geliş.
Đşçi Sayısı Yatırım Tutarı, KOBĐ Teşvik Belgesine Konu Yatırım Tutarı(Euro) 1-9 350.000 10-49 350.000 50-250 işçi 350.000 DIŞ TĐCARET MÜSTEŞARLIĞI
Đmalat Sanayi Đşçi Sayısı Sabit Yatırım Tutarı - - - - 1-200 işçi 1.830.000
EXĐMBANK Đmalat Sanayi Đşçi Sayısı - - 1-200 işçi
Kaynak:http://www.kosgeb.gov.tr/ekler/dosyalar/bilgibankası/138/kobi%20strateji%20ve%20eylem%20planı.
1.3. Türkiye’de KOBĐ’lerin Tarihi Gelişimi
KOBĐ niteliğindeki işletmelerin ülkedeki tarihsel gelişimine baktığımızda, oldukça köklü bir geçmişin bulunduğunu görmekteyiz. KOBĐ’lerin tarihsel gelişiminde ekonomik hayatta çok önemli roller üstlendiği, bulunduğu ülke sanayinin gelişmesine ve sanayileşme sürecinde önemli rol oynadığı dikkat çekmektedir.
11. yüz yılda başlayan fütüvvecilik, ahilik, lonca ve gedikler dönemi olarak adlandırılan örgütsel gelişmeler bugün Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu olarak işlev yapmaktadır. Türklerde KOBĐ’lerin tarihi 13. yy. da kurulan Ahilik sistemine kadar uzanmaktadır. Özellikle Ahilik felsefesi yani lonca sistemi Türk küçük sanayinin başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Tarih içinde iniş ve çıkışlarla yoluna devam eden Türk küçük sanayi önemini günümüzde de
artırarak korumaktadır. Lonca sistemi zamanının en önemli ticaret felsefesini oluşturmaktadır. Sanayi devriminden sonra işlerliğini zamanla kaybetse de, etkili olduğu devirde birçok ülkeye ilham kaynağı olduğu bir gerçektir. Çünkü lonca sisteminde ticaret ahlakının ne kadar gelişmiş olduğunu ve ticaret sisteminin ne kadar düzenli işlediğini bütün tarih kitapları yazmaktadır. Buna rağmen bu sistemin bozulması, zamana ayak uyduramayarak işlerliğini kaybetmesi bugünkü sistemi etkilemesini engellememiştir.