Turizm sisteminin temel unsuru (Jönsson ve Devonish, 2008: 399) ve turizmin kalbi olarak tabir edilen destinasyon kavramı (Cooper ve Hall, 2008: 112) kökeni itibariyle, "varış noktası" anlamına gelen bir coğrafi terime karşılık gelmekle birlikte; aynı zamanda coğrafi alanın bir parçası olarak da kabul edilmektedir. Ancak destinasyon kelimesi günümüzde, turizm olaylarını analiz ederken en yaygın kullanılan terimlerden biri olarak kullanılmasına rağmen, bu terimin genel olarak kabul görmüş bir tanımı veya bir yaklaşımı bulunmamaktadır (Żemła, 2016: 2). Öte yandan turizm literatüründe “turizm bölgesi” ile “destinasyon” kavramlarının birbirlerinin yerine yaygın şekilde kullanıldığı görülmektedir (Aksoy ve Kiyci, 2011: 480).
Turizm destinasyonlarının tanımlanmasında ortak bir yaklaşım olmasa da bu kavramın tanımına ait çeşitli görüşler bulunmaktadır (Vukonic, 2000: 102 ; Buhalis ve Amaranggana, 2014: 556). Ancak genel bir ifadeyle tanımlamak gerekirse;
"destinasyon; kıtalar, ülkeler, eyaletler, şehirler, köyler ve amaca yönelik tesis alanları dahil olmak üzere ziyaretçileri geçici bir konaklama için çeken yer" anlamına gelmektedir (Blain, Levy ve Ritchie, 2005: 328 ; Baker ve Cameron, 2008: 81 ; Ispas, 2008: 919). Yani destinasyonlar; bir ülkeden oluşabileceği gibi, bir şehir, bir bölge yada bir kasabadan meydana gelebilir (Hanna ve Rowley, 2008: 63).
Başka bir tanımda ise destinasyon kavramı; tüketicilere entegre bir deneyim sunan, turizm ürünlerinin bir birleşimi olarak tanımlanmıştır (Cecilia, 2008: 1219). Geleneksel olarak destinasyonlar; bir ülke, bir ada veya bir kasaba gibi iyi bilinen bir coğrafi alan olarak ifade edilmektedir. Bununla birlikte, bir destinasyonun turistlerin seyahat programlarına, kültürel geçmişlerine, ziyaret amaçlarına, eğitim seviyelerine ve geçmiş deneyimlerine bağlı olarak değişiklikler gösterebilecek algısal bir kavram olabileceği de giderek daha fazla kabul edilmektedir (Buhalis, 2000: 97). Çünkü destinasyonlar tüketicilerin memnun kalmadıkları zaman iade edebildikleri somut bir ürün niteliği taşımamaktadır (Ibáñez ve George, 2017: 13).
Leiper (1995) destinasyonları; insanların birtakım deneyimler yaşamak amacıyla bir süre kalmayı seçtikleri yerler olarak açıklarken; Gartner (2014) ise destinasyonları kısaca yaşam ve değişim yerleri olarak ifade etmiştir.
Başka bir açıklama ile destinasyon; ülke bütününden küçük, ülke içindeki bir çok kentten büyük, tüketici zihninde belirli bir imajı bulunan, önemli turistik çekiciliklere ve birtakım etkinliklere sahip, markalaşmış, bölge içinde iyi bir ulaşım ağını bulunan ve bu ulaşım ağı sayesinde bağlantılı bölgelerarası ve ülke çapında ulaşım imkanlarına ve turistik tesislerin gelişimi için yeterli olarak görülebilecek coğrafi alana sahip bölge olarak da ifade edilmektedir (Kozak, 2010: 139-140).
Tüm bu bilgiler ışığında turizm bölgesinin; doğal, politik, yasal, ekonomik, kültürel ve teknolojik faktörlerin yanı sıra konaklama, alışveriş, yiyecek-içecek gibi hizmet yapılarının karışımından oluşan bir alan olduğu kabul edilmektedir (Aksoy ve Kiyci, 2011: 480). Özetlemek gerekirse destinasyon; turistin yaşadığı yerden ayrılıp iş, tatil vb. gibi amaçlarla gideceği yerler olarak ifade edilmektedir (Bahar ve Kozak, 2015: 34).
1.6. Destinasyonları OluĢturan Unsurlar ve BileĢenler
Bir destinasyonun turistlerin hedefi haline gelmesi esasen pek çok unsurun bir arada bulunmasıyla mümkün olmaktadır. Bir bölgenin turizm bölgesi olarak değerlendirilebilmesi için turizm ürününü oluşturan birtakım unsurlara sahip olması gerekmektedir (Kozak, 2010: 140). Bir destinasyonda mutlaka yer alması gereken, turistik ürünü oluşturan bu unsurlar genel olarak üç başlık altında incelenebilir (Hacıoğlu, 2010: 41):
1-Turistleri çeken bir ülkenin veya bölgenin kültürel, doğal, tarihi, sanatsal varlıkları ve değerleri,
2-Turistlere hizmet veren işletmeler otel, motel, restoran, eğlence ve spor tesisleri ve seyahat acenteleri,
3-Turistin yer değiştirmesini ve gideceği yere ulaşmasına imkan sağlayan taşımacılık işletmeleri.
Destinasyon olarak adlandırılan turistik bölgelere yönelik yapılan çalışma ve geliştirme modellerinin pek çoğu, destinasyonların; turistik yerler, konaklama, ulaşım ve diğer hizmetler ve altyapı gibi çeşitli bileşenleri içeren bir sistemden meydana geldiği görüşünü ileri sürmektedir (Tinsley ve Lynch, 2001: 372).
Aşağıdaki şekilde turizm bölgesini oluşturan unsurlar iki temel başlık altında incelenmiştir:
ġekil 1.3: Turizm Bölgesini OluĢturan Unsurlar
Kozak, 2010: 141
Yukarıda yer alan şekilde de görüleceği üzere turizm bölgesini oluşturan unsurlar kendi içerisinde "turizmden bağımsız unsurlar" ve "turizme bağımlı unsurlar" olarak ikiye ayrılmaktadır. Turizmden bağımsız unsurlar; doğal güzellikler, çeşitli değerler, etkinlikler ve altyapı olarak sıralanırken, turizme bağımlı unsurlar ise kamu hizmetleri, ulaştırma kuruluşları, konaklama işletmeleri, özel mal üreten ve pazarlayan işletmeler, pazarlama ve tanıtım kuruluşları ve turizmi destekleyen kuruluşlar şeklinde sıralanmaktadır (Kozak, 2010: 140-143).
Turizmden Bağımsız Unsurlar Turizme Bağımlı Unsurlar Turizm Bölgesini OluĢturan Unsurlar - Doğal güzellikler -Çeşitli değerler - Etkinlikler - Altyapı - Kamu Hizmetleri - Ulaştırma Kuruluşları - Konaklama İşletmeleri - Özel mal üreten ve pazarlayan işletmeler - Pazarlama ve tanıtım
kuruluşları - Turizmi destekleyen
Buhalis (2000) ise destinasyonların kısaca 6A olarak da ifade edilen altı temel bileşen oluştuğunu belirmiştir. Destinasyonları oluşturan bu bileşenler aşağıda yer alan tabloda gösterilmektedir:
Tablo 1.2: Turizm Destinasyonunu OluĢturan BileĢenler (6A)
Çekicilikler (Attractions) Doğal ve yapay unsurlar, tarihten miras kalan yapılar ve özel etkinlikler Ulaşılabilirlik
(Accessibility)
Terminaller, araçlar ve güzergahlardan oluşan ulaşım sistemi
Olanaklar (Amenities) Konaklama ve yemek hizmetleri, perakende satış ve diğer turistik hizmetler
Ulaşılabilir Paket Turlar (Available Packages)
Aracılar tarafından önceden hazırlanmış paketler
Aktiviteler (Activities) Destinasyonda bulunan tüm faaliyetler ve tüketicilerin ziyaretleri sırasında ne yapacakları
Yardımcı Hizmetler (Ancillary Services)
Bankalar, posta, gazete bayileri ve hastaneler gibi turistler tarafından kullanılan hizmetler
Buhalis, 2000: 98
Tablo 1.2'den de anlaşılacağı üzere bir destinasyon; ürünlerin, hizmetlerin ve tecrübelerin kombinasyonundan oluşmaktadır (Buhalis, 2000: 98). Başarılı bir destinasyonun; çekicilikler, ulaşılabilirlik, olanaklar, ulaşılabilir paket turlar, aktiviteler ve yardımcı hizmetler gibi bileşenlere tam anlamıyla sahip olması gerekmektedir. Ayrıca destinasyonların rekabet edebilmeleri 6A'da bulunan her bir bileşeni uygun şekilde yönetebilme ve sürdürebilme kabiliyetlerine bağlıdır. Bununla birlikte destinasyonların rekabet gücünü artırmada dinamik bir ortak oluşturma sürecini kolaylaştırmak için tüm paydaşlarıyla bağlantı kurmaları gereklidir (Buhalis ve Amaranggana, 2014: 557).