Deniz Yolu TaĢıma KonĢimentoları

Kıymetli bir evrak olan bu belge bir gemi Ģirketinin veya onun yetkili acentesinin veya yükleme limanında acentesi yoksa gemi kaptanının malı yükletene verdiği, emre ve nama düzenlenebilen ve belge konusu malların taĢınmak üzere kabul edildiğini gösteren bir makbuz ve aynı zamanda üzerine yükleme kaydı ilave edildiğinde bir taĢıma sözleĢmesi olur. Belirtilen malın mülkiyetini temsil eder ve belgenin ciro edilmesiyle mal el değiĢtirir.163

(Bkz.EK 10. KonĢimento Belgesi)

161 _{Dölek, s.65.} 162

Kaya, s.269.

KonĢimentoda aĢağıda yazılı bilgiler bulunmaktadır; • TaĢıyanın adı ve soyadı veya ticari unvanı • Kaptanın adı ve soyadı

• Geminin adı ve tabiiyeti

• Yükletenin adı ve soyadı veya ticaret unvanı • Alıcının adı ve soyadı veya ticaret unvanı • Yükleme limanı

• BoĢaltma limanı veya buna dair talimat alınacak yer

• Gemiye yüklenen veya taĢınmak üzere teslim alınan malların cinsi, ölçüsü, sayı veya tartısı, markalan ve dıĢtan belli olan hal ve mahiyetleri

• Navluna ait Ģartlar.164

Yükleme çeĢitlerine, malların gönderildiği tarafa göre ve özelliklerine göre kısaca irdelenmesinde yarar vardır.

3.1.3.1.1. Yükleme ÇeĢitlerine Göre Deniz KonĢimentoları

(a) Tesellüm (Teslim alındı) KonĢimentosu; bu tür konĢimentolar malın, yüklenmek üzere teslim alındığını gösterirler, fiili ihraç tarihini belirtmediğinden, henüz malın sevk edilip edilmediğini belirtmez.

(b) Yükleme KonĢimentosu; Bankaların ve ithalatçıların tercih ettiği konĢimento yükleme konĢimentolarıdır. Bu konĢimento malın gemiye yüklendiğinin (Shipped On Board) konĢimento üzerinde açıkça göstermektedir.165

3.1.3.1.2. Malların Gönderildiği Tarafa Göre Deniz KoniĢmentoları

(a) Nama Yazılı KonĢimento (Straight Bill of Lading); Ciro yoluyla devredilmesi mümkün olmayan, sadece malın (mülkiyet hakkı ile beraber) devredilmesi ve teslim edilmesi yoluyla devri mümkün olan konĢimentolardır. Yani mallar sadece ve sadece konĢimentoda adı yazılan muhataba teslim edilir.

(b) Emre Yazılı KonĢimento (Negotiable Bill of Lading); KonĢimento kimin adına düzenlenmiĢ ise malların sadece onun cirosu ile devredilebildiği konĢimentolardır. Ciro iki biçimde yapılabilir: Tam Ciro ve Beyaz Ciro. Tam ciro, koniĢmentonun kime devredildiğini belirtmek suretiyle yapılır. Beyaz ciro ise sadece devredenin koniĢmentoyu kaĢelemesi ve imzalaması suretiyle yapılır; burada devredilenin adı veya ticaret unvanı belirtilmez.

(c) Hamiline Yazılı KoniĢmento (Bearer Bill of Lading); Hamiline koniĢmentoda ciro beyaz ciro ile yapılabilir. Bu koniĢmentoda ithalatçı kısmına "bearer" ("hamiline") ibaresi yazılır. KoniĢmentoyu elinde tutan Ģahıs, taĢımacı firmadan malların kendisine tes_limini isteyebilir. Bu yüzden hamiline koniĢmentolar, oldukça riskli olmaları sebebiyle dıĢ ticarette hemen hemen hiç kullanılmazlar.166

164 _{Dölek, s.46.} 165

Çelik, Kalaycı ve Sandalcılar, s.118.

3.1.3.1.3. Özelliklerine Göre Deniz KonĢimentoları

(a) Konteynır KonĢimentosu (Container Bill of Lading); ihracata konu olan mallar ihracatçı iĢletme tarafından yüklenerek gümrüklemesi yapılır. Bu konĢimentonun en büyük özelliği, konteynırdaki malların taĢıyıcı tarafından kontrolü mümkün değildir, dolayısıyla bu konĢimento temiz konĢimentodur.

(b) Temiz ve Kirli konĢimentolar (Dirty/Clean Bill of Lading); konu malların gemiye yüklenmesi sürecinde kaptan sözü edilen mallan inceler. Eğer bu mallarda ve/veya ambalajlarında gözle görülen bir kusur veya eksiklik varsa, bu durum düzenlenecek konĢimento üzerinde açıkça belirtilir. ĠĢte bu tür konĢimentolar Kirli KonĢimentolardır ve bunun aksi durumunda hiçbir ifade yoksa Temiz KonĢimentodur.

(c) Geçkin KonĢimento (Stale Bili of Lading); Uygulamada Bayat KonĢimento olarak da adlandırılır, akreditife konu olan mallara ait belgelerin eğer gerekli ibraz süreci içerisinde bir konĢimento muhabir bankaya teslim edilmezse, bu konĢimento Geçkin veya Bayat KonĢimento olarak tanımlanır.

(d) Tek KonĢimento; Malın aktarımına izin vermesi halinde Tek KonĢimento düzenlenir. Bu konĢimento, konĢimentonun düzenlenebilmesi için, taĢınacak malın denizyolu taĢımacılığı ile birlikte çok modlu taĢımacılığa (Multimodal B/L) konu olması gerekir. Örneğin ihracata konu eĢyanın varıĢ limanına kadar denizyoluyla, varıĢ limanından sonra karayolu ile taĢınması durumunda bu konĢimento düzenlenir.

(e) Kısa KonĢimento (Short Form Bill of Lading); Uygulamada Arkası BoĢ KonĢimento (Blank Back B/L) olarak da bilinir. Bu konĢimentonun özelliği taĢıma ile ilgili koĢulların konĢimentonun arka yüzünde yer almamasıdır. Bunun yerine konĢimento koĢullan konĢimentonun ön yüzünde kısaca bulunurlar. Yani konĢimentonun arka sayfası boĢtur. Genel kabul görmüĢ çeĢitli kural yayımlarına atıfta bulunulur.

(f) Kombine TaĢıma KonĢimentosu (Combined Transport Bill of Lading); Denizyolu taĢımacılığı olsun veya olmasın, çok modlu taĢımacılıkta Kombine TaĢıma KonĢimentoları kullanılır. Bu nedenle söz konusu konĢimentoları navlun komisyoncuları veya ilgili acenteler düzenler.

(g) Tanker KonĢimentosu; konu olan mal petrol, yağ ve çeĢitli sıvı nitelikte ve büyük hacimlerde olması durumunda, sınırlı sayıda ve büyük hacimlerdeki malların taĢınmasında kullanılır.167

(h) Düzgün Hat KoniĢmentosu (Liner Bill of Lading); Bu tür bir deniz koniĢmentosu, aynı hat üzerinde tarifeli ve sürekli sefer yapan gemiler tarafından düzenlenir. 168

(ı) Ġkinci Kaptan Makbuzu (Mate‟s Receipt): Uluslararası ticarette az rastlanan bir belgedir ve sadece malların gemiye yüklendiğini gösterir. Bu belgenin daha sonra kaptan tarafından deniz konĢimentosu ile değiĢtirilmesi gerekir. Kıymetli bir evrak niteliğinde değildir.169

167 _{Bedestenci ve Canıtez , s.73.} 168 _{Kemer, s.434}

169

Nihayet Durukanoğlu, DıĢ Ticaret Dünyası, Örnek Olaylar ve Tablolar, Ġstanbul: Beta Yayım Dağıtım, 2006, s.123.

(i) Navlun Komisyoncusu KonĢimentosu ( Charter Party Bill of Lading ): Ġhracatçının taĢınmak üzere malını yüklediği gemi, sahibi tarafından değil, sahibinden gemiyi kiralayan kiracı tarafından iĢletiliyorsa bu takdirde Charter sözleĢmeli konĢimento kullanılır.

Burada gemi sahibi ile malını verdiğimiz kiracı arasında Charter Party SözleĢmesi vardır ve kesilen konĢimento üzerinde bu sözleĢmeye atıfta bulunur. Ġhracatçı yada ithalatçı kiralayan ile kiracı arasında yapılan bu sözleĢme Ģartlarını bilmediğinden ve aralarındaki uyuĢmazlık halinde gemi sahibi gemide taĢınan mala el koyabildiğinden UCP bu belgei bir taĢıma belgesi olarak kabul etmemektedir. Ancak akreditifin özel Ģartlar kısmında bu belirtilirse bu kabul edilebilir.170