Akreditifin Tarafları

Akreditifli ödemede genel olarak 4 taraf vardır: akreditifin ilerleyiĢ süreci açısından bunlar:

1.Ġthalatçı (Akreditif Amiri/Amir/Akreditifi Açtıran Taraf) 2.Ġthalatçının Bankası (Amir Banka/Akreditifi Açan Taraf)

3.Ġhracatçının Bankası (Ġhbar Bankası/Akreditif Açıldığını Ġhracatçıya Ġhbar Eden Taraf) 4.Ġhracatçı (Akreditif Lehdarı/Lehdar/Üzerine Akreditif Açılan Taraf)

Yukarıda belirtilen 4 taraf, akreditifin çekirdek kadrosunu oluĢturur ki "olmazsa olmaz" derecesinde önemlidirler. Bunların dıĢında, akreditifli ödemenin tarafları arasında teyit bankası, ihbar bankası, rambursman bankası, devir bankası da yer alabilir. Ancak bunların her zaman ve her akreditif sözleĢmesinde yer alması gerekmez.251

247 _{Özalp, s.23.} 248

Çelik, s.151.

249 _{Özalp, s.V.}

250 _{Hinkelman, Edward G., Uluslararası Ödemeler – Akreditifler, Vesaik KarĢılığı Tahsilatlar ve Siber}

Ödemeler, Ġstanbul, BZD Yayın ve ĠletiĢim, 2002, s.67.

3.3.5.3.1. Amir (Applicant)

Akreditifin açılması için kendi bankasına emir veren kiĢidir. Bu kiĢi de uluslararası kurallar gereğince ithalatçı firmadır. Ġthalatçı, akreditifin açılmasıyla birlikte, ilk istek üzerine bankasına mal bedelini ödemeyi kabul etmiĢ olur. Ġthalatçının akreditif açabilmesi için bankasına akreditif tutan kadar teminat göstermesi zorunludur. Zaten akreditifin bir güvence sistemi olmasındaki en önemli sebep, olayın baĢlangıcında ithalatçının teminat vererek bir banka garantisini gündeme getiriyor olmasıdır.

Akreditif açılıĢında amir (ithalatçı), bankaya akreditif sözleĢmesinde yazılması gerekli, ihracatçı ile yaptığı anlaĢma koĢullarını bir talimat halinde bildirir ve banka bu koĢullan akreditif metni adı altında anılan küĢat metnine uyarlar ve ihracatçıya verilmek üzere ihracatçının bankasına gönderir.252

3.3.5.3.2. Lehtar (Beneficary)

Lehine akreditif açılan, sattığı malın bedelini, akreditif Ģartlarına uygun olarak ibraz ettiği vesaik karĢılığında aracı bankadan tahsil edecek veya düzenlediği poliçenin kabulünü aracı banka kanalıyla temin edecek olan satıcı firmadır. Vesaik akreditif Ģartlarına uygun değilse, yaptığı satıĢın bedelini, amirin, vesaiki aksaklıklarıyla birlikte kabul ettiği hususundaki talimatı üzerine almaya hak kazanır.253

3.3.5.3.3. Amir Bankası (Issuing Bank)

Akreditif amirinin talimatına uygun olarak akreditifi açan bankadır. Alıcının talep ettiği Ģartlara uygun vesaikin temini karĢılığında ödemenin yapılmasını sağlar.254

Amir banka akreditif iĢleminde taahhüt altına giren esas taraftır. Akreditif bir kez açıldıktan sonra bir baĢka ifadeyle amir bankanın kontrolünden çıktıktan sonra amir banka için dönülemez bir taahhüde dönüĢür.255

Amir bankanın amir ile lehtar arasındaki satıĢ sözleĢmesi ile bir alakası yoktur. Ancak bankanın sorumluluğu akreditif Ģartlarına bağlıdır. Banka risk altına girmemek için ödemede bulunurken akreditif Ģartlarına tamamen uyulmuĢ olup olmadığını büyük bir dikkatle araĢtırmak zorundadır.256

3.3.5.3.4. Ġhbar Bankası (Advising Bank)

Ġhbar bankası, akreditifi lehtara, teyitte bulunmaksızın sadece ihbar eden bankadır. Ġhbar bankasının akreditifte, lehtara karĢı ödeme konusunda hiçbir yükümlülüğü yoktur.257

Aslında ihbar bankasının lehtara ve amir bankaya karĢı akreditifin görünüĢte doğruluğunu kontrol 252 _{Dölek, s.21.} 253 Akın, s.129 254 _{a.g.e.. s.130.} 255 _{Özalp. s.24.} 256 Gün, s.53. 257 _{Akın. s.129.}

etmek dıĢında bir sorumluluğu yoktur. Ġhbar bankası ihbar ettiği akreditifin gerçek olup olmadığını tespit etmeli ve kontrolde makul özeni göstermelidir.258

Kısaca ihbar bankası, akreditifin açıldığını ihracatçıya bildirmek, ihracatçının yükleme belgelerini alıp amir bankaya ulaĢtırmak ve amir bankadan ihracatçı adına gelen parayı ihracatçıya ödemek dıĢında bir sorumluluğu olmayacak Ģekilde, sadece aracı (postacı) gibi ha- reket etmesi durumunda ihracatçı bankaya verilen isimdir. Teyitsiz akreditiflerde ihracatçı bankanın vasfı bu yönde karĢımıza çıkar. Ġhbar bankası, amir bankasının açıp kendisine gönderdiği akreditifi, illa da ihracatçıya bildirmek zorunda olmayıp isterse akreditifi geri iade edebilir yada bazı Ģartları kabul etmeyebilir.259

3.3.5.3.5. Teyit Bankası (Confirming Bank)

Teyitli akreditifler söz konusu olduğunda, akreditifi teyit eden ve amir banka derecesinde akreditiften dolayı sorumlu olan bankadır.260

Ġhracatçı bankaların akreditif tutarına teyit vermesi demek, aslında temel mantık itibariyle bakıldığında, amir bankaya kefil olması anlamına gelir. Bu durum tabii ki ihracatçı açısından çifte güvence olarak görülebilir. Ancak teyitli bir akreditifte ihracatçı bankanın bu görevi üstlenerek bir komisyon almaktadır.261

Teyit bankası ikinci bir amir banka olarak ödeme yükümlülüğü altına girer. Teyit bankasının yükümlülüğü sadece lehtara karĢı değil akreditif Ģartlarına uyan/uygun belgeleri ibraz eden tarafa karĢıdır. Burada en önemli nokta; akreditife teyidini ekleyen banka, lehtar eğer uygun belgeleri sunuyorsa, mutlaka akreditif ödeme Ģartı olan parayı lehtar ödemesidir.

3.3.5.3.6. ĠĢtira Bankası (Negotiating Bank)

Amir banka tarafından açılan akreditifte bir baĢka bankaya ibraz edilen belgeleri satın alma yetkisi verilebilir. Bu iĢtira yetkisidir. ĠĢtira sadece belgelerin incelenmesini değil aynı zamanda değerinin verilmesi kapsar ki bu belgeleri ibraz eden tarafa ödeme yapılması anlamına gelir. ĠĢtira ile görevlendirilen banka kendisine Ġbraz edilen belgeleri ibraz eden taraf ile müzakere eder, anlaĢırlarsa iĢtira eder bir baĢka ifade ile bedelini ödeyerek (değerini vererek) satın alır.262

Günümüz ticaretinde de kullanılan iĢtira anlamı „kırmak‟ manasında kullanılmaktadır. Yurt içi çeklerde de kullanılan bu yönteme göre, vadesinden önce çekin bedelini çek sahibine asıl tutardan daha az ödenmesi veya belirli bir komisyon alması sonucu çekin sahibi olunması daha sonrasında ise vadesi geldiğinde tam tutarı çeki kıran tarafın alması olarak özetlenebilir.

258 _Özalp.s.25. 259

Mehmet Melemen ve S. Burak Arzova, Uluslararası Ticaret Finansman Teknikleri ve Ticari Ġngilizce, Ġstanbul: Alfa Basım Yayın, 2000, s.96.

260 _{Bedestenci ve Canıtez, s.204.} 261

Dölek, s.22.

Genellikle iĢtira ile teyit bankası aynı bankadır. Akreditif Ģartlarında iĢtira bankasının herhangi bir banka olabileceği belirtilmiyorsa, iĢtirayı yapacak bankanın muhakkak belirtilmesi gerekir.263

3.3.5.3.7. Rambursman Bankası

Amir banka, baĢka bir bankayı (teyit bankası) akreditif Ģartlarına uygun vesaik karĢılığında ödeme yapmaya yetkili kıldığı takdirde, söz konusu bankayı ramburse etmeyi taahhüt eder. Amir banka bu yükümlülüğünü doğrudan doğruya kendisi yerine getirebileceği gibi, yetkili kılacağı bir banka (rambursman bankası) aracılığıyla da yapabilir.264

Akreditif açılırken amir banka, bu rambursman bankasını belirtir, ve bu rambursman bankasına lehtar bankasına ödeme yapma yetkisi (otorizasyon) verir, Rambursman bankasının görevi sadece bankalar arasında para transferi yapmaktır, Rambursman bankası belgeleri incelemez ve akreditif metnini görmez, akreditifin detaylarına girmez.

3.3.5.3.8. Devir Bankası

Amir banka tarafından açılan akreditifte bir baĢka bankaya akreditifi tamamen veya kısmen devir etme yetkisi verilebilir. Akreditifin devir edilebilmesi için akreditifte Transferable" yani "Devredilebilir" Ģartının yer alması gerekir. Devredilebilir Ģartı taĢıyan bir akreditif akreditifte adı verilen bir devir bankası tarafından lehtarın talimatı üzerine bir baĢka 2.lehtara devredilebilir. Akreditifte aksine bir Ģart olmadığı sürece görevli banka veya teyit bankası aynı zamanda devir yapmaya yetkili bankalardır.265

263 _{Yeni, s.24.} 264 Akın, s.130 265 _{Özalp, s.28.}