DENETİMİN ESASLARI

Yönetmeliğe göre denetimde uyulacak esaslar özet olarak şöyledir: 5.1.1. Denetimin Amacı Ve Kapsamı

Yönetmeliğin 5. Maddesi denetime tabi konuların belirlenmiş bir kıstasa uyumlu olup olmadığı hususunda kullanıcılara TDS çerçevesinde güvence sağlayacak bir görüş oluşturulması amaçlanmaktadır. Denetimin kapsamı TDS çerçevesinde belirlenir. Makul ve sınırlı güvence seviyesinin gerektirdiği seviyede olması gerektiği ve denetimin konusunun da TDS çerçevesinde yeterli ve uygun denetim kanıtı toplanmasını, bu kanıtlara dayandırılarak bir görüş oluşturulmasını ve görüşün raporlanmasını kapsar.

5.1.2. Denetimin Konusu

Denetimin konusu, Yönetmeliğin 6. Maddesine göre denetimin 6102 sayılı kanun, 660 sayılı KHK ve diğer mevzuat hükümleri uyarınca denetime tabi tutulan konularda yapılacağı belirtilmektedir. Denetimin işletmelerin finansal tabloları, yıllık faaliyet raporları, riskin erken saptanmasına yönelik inceleme veya değerlendirilmesi öngörülen diğer hususlarla ilgili konulardan oluştuğu ifade edilmektedir.

5.1.3. Denetimin Tarafları

Denetlenen, denetimi yapan ve ilgili mevzuatında hedeflenen kullanıcılar denetimin taraflarını oluşturur.

5.1.4. Denetim Kıstası

74

Tablo 10 :Bağımsız Denetim Yönetmeliğinde Denetlenecek Konular Ve Kıstaslar

Denetim Konuları Denetim Kıstası

Finansal tablolar TMS

Yıllık faaliyet raporları, riskin erken saptanması ve yönetimine ilişkin

sistem.

6102 sayılı Kanunun ve ilgili mevzuatın denetim kıstasına ilişkin

hükümleri, Diğer mevzuattan kaynaklanan

denetim konular.

Denetim kıstasıyla ilgili düzenlemeler veya bunların atıf yaptığı kurallardır. Diğer mevzuatta denetim yapılmasının

öngörüldüğü ancak kıstasların belirtilmediği durumlar.

Kurum belirler.

İsteğe bağlı yaptırılan denetimler. Denetimi talep edenlerce belirlenir. Kaynak: Bağımsız Denetim Yönetmeliğine göre hazırlanmıştır.

Yönetmeliğin bu maddesi ile diğer bağımsız denetim talep eden kurumlara kendi görev alanları ile ilgili düzenleme yapma yetkisi verilmiştir.

5.1.5. Denetim Kanıtı

Denetim kanıtının ne olduğu 9. maddede açıklanmıştır. Belirlenen denetim kıstasları ile önemli uyumsuzluklar bulunup bulunmadığının saptanması ve görüş bildirebilmek için denetçi tarafından elde edilen ve belirlenen güvence seviyesi için yeterli ve uygun bilgi, belge ve beyanlardır. Kanıtlar mesleki şüphecilik içinde TDS çerçevesinde görüş bildirmeye yetecek büyüklükte ve öneme göre belirlenir.

5.1.6. Denetim Raporu

Denetim raporu hazırlanırken yönetmeliğin 10. maddesinde rapor ile ilgili olarak yapılan açıklamalara göre; kanıtların TDS göre değerlendirilmesi sonucunda, belirlenen güvence seviyesine uygun şekilde denetçi görüşünü içermelidir. Rapor, dikkat çekilmek istenen hususların kullanıcıların istifadesine sunulması amacıyla kurum düzenlemelerine uygun olarak hazırlanır. Raporu imzalayan denetim kuruluşu veya denetçi tarafından sorumluluğu üstlenilen belge olduğu ifade edilerek denetleyenlerin sorumluluğuna dikkat çekmektedir.

75 5.1.7. Yetkilendirme

Denetime tabi olacak işletmelerin hangilerinin denetçi veya denetim kuruluşları tarafından denetleneceği yönetmelik ile belirlenmiştir. Denetim yapmaya yetkililer 11. maddede; denetimin kurumca yetkilendirilenler tarafından yapılabileceği belirtilmiştir. Bu madde kapsamında KAYİK’ler ve faaliyet alanları, işletme büyüklükleri, çalışan sayısı ve benzeri ölçütlere göre kurumca belirlenen işletmelerin denetimi yalnızca denetim kuruluşları tarafından, diğerler işletmelerin denetimi ise denetim kuruluşları veya denetçiler tarafından yapılabileceği belirtilmiştir.

5.1.8. Yetki Belgeleri

12. madde kapsamında "Bağımsız Denetim Kuruluşu Belgesi", meslek mensuplarına ise "Bağımsız Denetçi Belgesi" nin kurumca verileceği ve yetkilendirmede KGK görevli olduğu belirtilmiştir. Diğer kurumlardan kanun öncesi yetki alanların intibaklarının yapılması esası benimsenmiştir.

5.1.8.1. Denetim Kuruluşlarının Yetkilendirilmesi

Yönetmeliğin 13. maddesi yetkilendirmeyi düzenlemekte olup buna göre; 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik Ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu ve ilgili mevzuatta öngörülen şartlar saklı kalmak kaydıyla, denetim alanında faaliyet izni talebinde bulunan kuruluşlardan istenen şartlar şöyledir;

 Sermaye şirketi olması,

 Paylarının veya hisselerinin nama yazılı olması,

 Faaliyet konusunun bağımsız denetime veya bununla birlikte 3568 sayılı kanun kapsamındaki mesleki alanda olması,

 Ticaret ünvanında bağımsız denetim ibaresinin bulunması,

 Esas sözleşmesinin veya şirket sözleşmesinin denetim mevzuat hükümlerine aykırı olmaması,

 Sermayesinin ve oy haklarının yarısından fazlasının denetçilerine ait olması ve ortaklarının tamamının meslek mensubu olması,

 Denetçilerinin bağımsız denetçi belgesine sahip olması,

 Denetçilerinin tam zamanlı ve asgari bir raporlama dönemi için istihdam edilmiş olması,

76

 Denetim kadrosunun, asgari olarak, 27. maddede belirtilen denetim ekiplerini oluşturabilecek nitelik ve genişlikte olması,

 Yönetim organı üyelerinin tamamının meslek mensubu olması, %75’i geçmemek üzere çoğunluğunun ise kadrosundaki denetçilerden oluşması,  Denetçilerinin, ortaklarının ve kilit yöneticilerinin başka bir denetim

kuruluşunda veya bağımsız denetim faaliyeti gerçekleştiren herhangi bir gerçek kişi yanında ya da tüzel kişilikte ortak, kilit yönetici veya denetçi olmaması, kendi adına bağımsız denetim faaliyetinde bulunmaması,

 Kurumca belirlenen kalite kontrol sistemine ilişkin politika ve süreçlerini yazılı olarak oluşturmuş olması,

 Kurum tarafından uygun görülecek düzeyde organizasyon, mekan, teknik donanım, belge ve kayıt düzenine sahip olması,

 Faaliyet izninin daha önce kurum tarafından 42 / 1-c dışındaki bentlerinden biri nedeniyle iptal edilmemiş olması,

 Tüzel kişiliğin ve ortaklarının olumsuz bir itibara sahip olmaması ve ortaklarının denetim mesleğinin gerektirdiği şeref ve haysiyete uymayan bir durumunun bulunmaması şarttır.

Belirtilen şartlar sağlandıktan sonra başvuru yapılır, 90 gün içinde gereken incelemeler yapılıp harç ve tescil işlemlerinden sonra bağımsız denetim kuruluşu belgesi verilir. Bu madde kapsamsında denetim kuruluşlarının devir, bölünme, birleşme, tür değişikliği işlemleri kurum iznine tabidir.

5.1.8.2. Denetçilerin Yetkilendirilmesi

Yönetmeliğin 14. maddesi denetçi olmanın şartlarını belirlemiştir. Hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi ve siyasal bilgiler dallarında en az lisans seviyesinde mezun olması veya diğer öğretim dallarından lisans seviyesinde mezun olup belirtilen bilim dallarından en az lisansüstü seviyesinde diploma almış olması temel şartı vardır.

Meslek mensubu olması, Türkiye’de yerleşik olması,

Medeni hakları kullanma ehliyetine sahip bulunması,

77

16' cı maddede belirtilen denetçilik sınavında başarılı olması,

Yönetmelikte yazan nedenler ile bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına mahkumiyeti olmaması,

Faaliyet izninin daha önce kurum tarafından iptal edilmemiş olması,

Bağımsız denetim mesleğinin gerektirdiği şeref ve haysiyete uymayan bir durumunun bulunmaması, olumsuz bir itibara sahip olmaması şartlarını taşıması gerekir.

Kuruma başvuran ve uygunluğuna karar verilenler tescil işleminden sonra bu kişilere bağımsız denetçi belgesi, denetçi kimliği ve denetçi mührü verilir.

5.1.9. Uygulamalı Mesleki Eğitim

Denetçi olmak isteyenler 15. maddeye göre en az 3 yıl süreyle bir denetçi yanında veya denetçi kuruluşunda eğitim almak zorundadırlar. En az on beş yıl mesleki tecrübeye sahip olanlarda uygulamalı mesleki eğitim şartı aranmamaktadır.

3568 sayılı kanun kapsamındaki mesleki faaliyetlerde veya aynı kanun uyarınca staj ve stajdan sayılan hizmet süreleri, dört yılı aşmamak üzere lisans ve lisansüstü eğitim süreleri bu süreye ilave edilir. Süre hesabına Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirim ile başlamaktadır. Adaylar uygulamalı mesleki eğitim döneminde denetçi yardımcısıdırlar ve denetçilerin refakatinde denetim çalışmalarına katılırlar. 5.1.10. Denetçilik sınavı

Denetçilik sınavı 16. maddede, sınava gireceklerin denetimle ilgili alanlardaki teorik ve uygulamaya ilişkin bilgilerini ölçmek üzere kurum tarafından yapılır.

Denetçi olacakların tabi olacakları sınav konuları şöyledir;

 Muhasebe (genel muhasebe, maliyet muhasebesi ve yönetim muhasebesi),  Muhasebe standartları (Türkiye muhasebe standartları, yıllık ve konsolide

finansal tabloların hazırlanmasına ilişkin mevzuatta yer alan düzenlemeler ve standartlar), ( mali müşavirler, yeminli mali müşavirler )

 Kurumsal yönetim ilkeleri ve finansal yönetim, ( mali müşavirler )

 Denetim (Türkiye denetim standartları, mesleki etik kuralları, bağımsızlık, risk yönetimi, iç kontrol ve denetimle ilgili diğer mevzuat ), ( mali müşavirler, yeminli mali müşavirler)

78

 Genel hukuk mevzuatı (ticaret hukuku, borçlar hukuku, icra ve iflas hukuku, medeni hukuk, vergi hukuku, sosyal güvenlik mevzuatı, idare hukuku),  Sermaye piyasası, bankacılık, sigortacılık ve özel emeklilik mevzuatı,

(bankacılık, sigortacılık ve özel emeklilik alanlarında denetim faaliyetinde bulunacaklar girer) ( mali müşavirler, yeminli mali müşavirler )

Sınav sonuçları ilan tarihini müteakip üçüncü takvim yılı sonuna kadar geçerlidir. 5.1.11. Bağımsız Denetim Resmi Sicili

Sicile kayıt ve ilan yönetmeliğin 17-18. Maddelerinde düzenlenmiştir. Denetim kuruluşlarına ve denetçilere ilişkin yetkilendirme, uyarı, idari para cezası, faaliyet izninin askıya alınması, iptali ve durdurma işlemleri kurumca elektronik ortamda tutulan sicile kaydedilir ve güncel olarak ilan edilir. Kurum tarafından her denetim kuruluşuna ve denetçiye bir sicil numarası verilir. Kurumca tutulan sicilde denetim kuruluşlarının ve denetçilerin bilgileri tutulur.

5.2. DENETİM KURULUŞLARI VE DENETÇİLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ