Bankaların Bağımsız Denetimi Hakkında 29314 Sayılı

5411 sayılı Bankalar Kanunu'na dayanılarak hazırlanan 29314 sayılı Bankaların Bağımsız Denetimi Hakkında Yönetmelik ile belli başlı düzenlemeler şöyledir;

TDS' ya dayalı prosedürler uygulanarak bankaların iç sistemlerinin, hesap ve kayıt düzeniyle ilgili birimlerinin ve muhasebe sistemlerinin kanun ve ilgili düzenlemelere uyumu, yeterliliği ve etkinliğini ile ilgili denetim yapılacağını ifade etmektedir.

Bağımsız denetim raporunun kapsamı bu yönetmelik ile çizilmiştir. Hazırlanacak bağımsız denetim raporun banka iç kontrol sistemi, finansal tabloların hazırlanması, TMS ve muhasebe uygulamaları hakkında yeterince bilgiye yer verilmesi gerekmektedir. Bankaların Mart, Haziran ve Eylül ayları sonunda ara dönem sınırlı bağımsız denetim, hesap dönemleri sonunda yıllık bağımsız denetim yaptırmaları zorunlu tutulmuştur.

Kurum, bankalar veya bağımsız denetim kuruluşlarından özel amaçlı bağımsız denetim gerçekleştirilmesini istemeye yetkilidir. Denetimin türü ve düzenlenecek rapora ilişkin olarak sözleşme yapılır ve denetim faaliyetleri buna göre yürütülür. Ayrıca özel amaçlı bağımsız denetimin ara denetimlerini gerçekleştirenden farklı bir bağımsız denetim kuruluşunca yapılmasını talep edebilir.

54

Hesap dönemi sonuna ilişkin bağımsız denetim raporları, ilgili süreler içinde banka tarafından kuruma ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına gönderilmesini zorunlu tutmuştur.

Yapılan bağımsız denetim faaliyeti ile Bilgi Sistem Denetimin bütünsel bir yaklaşım ile ele alınmasını öngörülmüş ve her iki denetim faaliyetinin bankacılık süreci ve etkinliğine etkisinin raporlamadaki görüşte vurgulanması istenmiştir. Bu yönü ile hem bağımsız denetim hem de Bilgi sistemleri denetiminde bir bütünlük sağlanmaya çalışılmıştır.

2.3.2.1. Denetim Ekibi Ve Denetçiler

Bağımsız denetim kuruluşu adına yapılacak denetimlerde, denetim faaliyetinin sağlıklı yürütülmesi için denetim ekibi ile ilgili kriterler ve denetçilerin yetkileri yönetmelikte belirtilmiştir.

Denetim ekibi; Sorumlu denetçi başkanlığında en az birer kıdemli denetçi, denetçi ve denetim çalışmasının gerektirdiği sayı ve nitelikte bağımsız denetçi bulundurma mecburiyeti mevcuttur.

Denetçilerin yetkileri arasında denetim konularıyla ilgili bankanın tüm bilgileri, bankanın tüm ilgililerinden istemek ve inceleme yapmak, talep edilmesi halinde yönetim ve genel kurul toplantılarına katılmak ve bilgi verme yetkileri mevcuttur.

Yönetmelik ile listeye alınacak bağımsız denetim kuruluşlarının sahip olması gereken özellikler belirlenmiştir. Bağımsız denetim kuruluşun ortakları, kilit yöneticileri ile bağımsız denetçilerinde aranacak koşullar belirlenmiş öncelikli olarak KGK’dan alınan yetkinin bankacılığı kapsaması gerektiği ifade edilmiştir.

Genel olarak bankaların bağımsız denetimi hakkında yönetmelik ile bankacılık alanında yapılan bağımsız denetimin çerçevesi ve uygulama şekli belirlenmeye çalışılmıştır. Yapılan düzenlemelerin KGK düzenlemelerine ilave düzenlemeleri kapsamakta aynı zamanda Bankaların SPK mevzuatına da tabi olmaları söz konusu olup, aslında yetki ve mevzuat karmaşası oluşturduğu söylenebilir ( Bankaların Bağımsız Denetimi Hakkında Yönetmelik).

55

2.3.2.2. Bankalarda Finansal Denetim Yapmaya Yetkili Bağımsız Denetim Kuruluşları

Bankalarda finansal denetim yapabilecek kuruluşlarla ilgili özel düzenlemeler yukarıda açıklandığı şekildedir. Yönetmelik ile listeye alınacak bağımsız denetim kuruluşlarının sahip olması gereken özellikler belirlenmiştir. Buna göre Bankalarda finansal denetim yapma yetkisi olan kuruluşlar listesi Ek-3’te verilmiştir.

2.3.2.3. Bilgi Sistemleri Denetimi

Kurum görev alanına giren kuruluşların bilgi sistemleri denetimi, kurum personeli ve bağımsız denetim kuruluşları tarafından gerçekleştirilmektedir. Aynı zamanda kurumun hazırlattığı bağımsız denetim takip sistemi (BADES) üzerinden bağımsız denetim şirketlerine ilişkin bilgiler elektronik ortamda takip edilmekte bu yönüyle etkin kontrol BDDK tarafından bu alandaki bağımsız denetim ve bağımsız denetim kurumları etkin bir şekilde takip edilmeye başlanmıştır.

Gerek yapılan denetimler gerekse bağımsız denetim kuruluşlarının kendi talepleri doğrultusunda bağımsız denetim kurumlarının yetkilerinin askıya alınması veya iptali yönünde kararlar verilmektedir. 2014 yılı itibarı ile 3 bağımsız denetim kurumunun yetki iptalleri yapılmıştır.

2014 yılı yapılan incelemelerde, bağımsız denetim kuruluşlarına bilgi sistemlerine ilişkin mevzuata uyumsuzluk nedeniyle 4 adet ceza verilmiştir. Bankalarda bilgi sistemleri denetimi yapmaya yetkili bağımsız denetim kuruluşları Ek- 4’te, ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşlarında bağımsız denetim yapmaya yetkili kuruluşlar Ek-5’te, verilmiştir. (http://www.bddk.org.tr (20.09.2015).

2..4. ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMUNUN BAĞIMSIZDENETİM İLE İLGİLİDÜZENLEMELERİ

Türkiye'de elektrik piyasasının yönetimi için 20 Şubat 2001 tarihinde Elektrik Piyasası Kurumu kurulmuştur. Ancak daha sonra Elektrik Piyasası Düzenleme Kurumu ibaresi 18 Nisan 2001 tarihli ve 4646 sayılı Kanunla “Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu” olarak değiştirilmiştir.

56

EPDK faaliyetleri ile ilgili yasal düzenlemeler şöyledir;

 4628 Sayılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun (2001)

 4646 Sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunu (2001)

 5015 Sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları Kanunu (2003)

 5307 Sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Kanunu (2005)  6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ( 2013)

Söz konusu kanunlar ile elektrik, doğal gaz, petrol ve LPG'nin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreye uyumlu bir şekilde tüketicinin kullanımına sunulması için, rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterebilecek, istikrarlı ve şeffaf bir enerji piyasası oluşturulması ve bu piyasada düzenleme ve denetim sağlanması amaçlanmıştır. ( http://www.epdk.org.tr/)

Kurum, faaliyetlerini kurumun görev ve teşkilat kanununa uygun olarak oluşturulmuş kurul ile yerine getirmektedir. Bu doğrultuda kurum, kurul kararıyla bu kanun hükümleri uyarınca çıkaracağı yönetmelikleri ile piyasa faaliyetlerini yönetmektedir.

Enerji piyasasında faaliyet gösteren gerçek ve tüzel kişilerin bağımsız denetim kuruluşlarınca denetlenmesi ile ilgili "Enerji Piyasasında Faaliyet Gösteren Gerçek ve Tüzel Kişilerin Bağımsız Denetim Kuruluşlarınca Denetlenmesi Hakkında Yönetmelik” ve "Enerji Piyasasında Faaliyet Gösteren Gerçek Ve Tüzel Kişilerin Bağımsız Denetim Kuruluşlarınca Denetlenmesi Hakkında Tebliğ (Seri No: 6)" ile bağımsız denetim faaliyetleri kurum kuralları çerçevesinde denetlenmekteydi.

Ancak 03.03.2015 tarihinde 5507 Sayılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Kurul Kararı ile bu yönetmelik ve tebliğ kaldırılmış, uygulamada bazı düzenlemelere gidilmiştir. Bunlar;

Elektrik piyasasında; elektrik üretim, dağıtım ve tedarik lisans sahiplerine, doğalgaz piyasasında; ithalat, ihracat, depolama, dağıtım, toptan satış lisanslarına sahip tüzel kişiler ilgili mevzuat ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunca belirlenen yükümlülüklere uygunluğunun bağımsız denetim kuruluşlarınca denetlenmesini ve

57

denetim raporunun takip eden hesap dönem Mayıs ayının on beşine kadar EPDK 'ya bildirme yükümlülüğü getirilmiştir.

Yeni lisans alanların bağımsız denetim yükümlülüğü lisans alınan yılın ertesi dönemi başlayacaktır. Bildirimler, 27.05.2014 tarih ve 29012 sayılı Resmî Gazete ‘de yayımlanan Enerji Piyasası Bildirim Yönetmeliği kapsamında yapılacaktır.

Aynı tüzel kişi tarafından aynı tür piyasa faaliyeti için alınan birden fazla lisans için tek bir bağımsız denetim yaptırılabilecektir. Bu mahiyetteki bağımsız denetim raporunda, her bir lisans kapsamındaki piyasa faaliyeti için ayrı bir bölümün yer alması zorunludur.

Muafiyet: Alınan karar ile bazı lisans sahipleri bağımsız denetim kapsamı dışında tutulmuştur. Bunlar;

Elektrik piyasasında faaliyet gösterenlerden;

 Tesis bazında kurulu gücü 100 megavat ve altında olan üretim lisansı ve ön lisans sahibi tüzel kişiler,

 Organize sanayi bölgesi (OSB) üretim ve dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler,  Elektrik veya doğal gaz piyasasında faaliyet göstermek üzere kurumdan lisans

almış özelleştirme kapsamında bulunanlar.

 Her ne sebeple olursa olsun bağımsız denetim kuruluşları tarafından yapılmış bir denetim var ise, bu rapora ilave ilgili mevzuata ve denetlenenin sahip olduğu lisansa uygun olduğunu gösterir ek bir rapor düzenlemesi kaydıyla kurum bu raporu geçerli sayacaktır.

Sonuç olarak Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu genel olarak bağımsız denetim ile ilgili temel düzenlemeleri kurul kararları ile yapmaktadır. Bağımsız denetim faaliyetleri en son 03.03.2015 tarihinde alınan 5507 Sayılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Kurul Kararı ile yapılmakta, kuruma yapılacak bildirimler ise 27.05.2014 tarihinde yayımlanan Enerji Piyasası Bildirim Yönetmeliği kapsamında yapılmaktadır. Yapılacak bağımsız denetimin mevcut mevzuat ve verilen lisanslar seviyesinde olduğunu, denetim teknik ve standartları ile ilgili KGK’nin yetkilendirme ve hazırlanan denetim standartlarına atıf yaparak bağımsız denetim şekillendirilmiştir. Halka açık olan şirketlerin denetimi zaten SPK' ya kayıtlı olan bu şirketlerin SPK'nın belirlediği ilave bağımsız denetim koşulları kapsamında olmaları nedeniyle zorunlu

58

denetime tabi olacakları dikkate alındığında bu şirketlerin denetiminde ek rapor talep edilerek bağımsız denetimin tekrarlanmaması sureti ile işletmelere kolaylık sağlanmıştır. Ek rapor ile istenen bu hususların KGK kapsamında yapılan düzenlemelerde ilgili hususlar belirtilerek tek elden yasal intibakın sağlanması daha uygun olacağı kanısındayız.