Araştırmanın ana denencesi “Logoterapi yönelimli grupla psikolojik danışma uygulaması TSHKB’nu azaltmada etkilidir” şeklinde ifade edilmiştir. Bu denenceyi test etmek için tek faktör üzerinde tekrarlı ölçümler için varyans analizi kullanılmıştır. ANOVA öncesinde deney ve kontrol gruplarında yer alan bireylerin TSHKB öntest, sontest ve izleme testi puanlarının ortalama ve standart sapma değerleri hesaplanmış ve elde edilen veriler Tablo 6’da sunulmuştur.
79
Tablo 7. Deney ve Kontrol Gruplarının Travma Sonrası Hayata Küsme Öntest Sontest ve İzleme Testi Puanlarına İlişkin Aritmetik Ortalama ve Standart
Sapma Değerleri
Gruplar TSHK öntest-sontest ve izleme ölçümleri N
X
SsDeney Öntest 11 56,82 7,05 Sontest 11 22,18 7,28 İzleme Testi 11 20,45 7,35 Kontrol Öntest 11 56,55 5,43 Sontest 11 55,09 5,28 İzleme Testi 11 54,91 9,71
Deney ve kontrol grubu TSHKB ölçeği öntest-sontest-izleme testi puanları için betimleyici istatistik analiz sonuçları Tablo 7 incelendiğinde, deney grubundaki bireylerin TSHKB ölçeği öntest puan ortalamasının (
X
=56,82), standartsapmasının (Ss=7,05), sontest puan ortalamasının (
X
=22,18), standartsapmasının (Ss=7,28) ve izleme testi puan ortalamasının ise (
X
=20,45),standart sapmasının (Ss=7,35) olduğu görülmektedir. Kontrol grubundaki bireylerin ise TSHKB ölçeği öntest puan ortalamasının (
X
=56,55), standartsapmasının (Ss=5,43), sontest puan ortalamasının (
X
=55,09), standartsapmasının (Ss=5,28) ve izleme testi puan ortalamasının ise (
X
=54,91),80
Tablo 8. Deney ve Kontrol Gruplarının Travma Sonrası Hayata Küsme Öntest Sontest ve İzleme Testi Puanlarına İlişkin Tekrarlı Ölçümler ANOVA Sonuçları
Varyansın Kaynağı KT Sd KO F P η2 Gruplararası 9516,667 21 Müdahale (D/K) 8252,182 1 8252,18 130,52 ,000 ,867 ,000 ,867 Hata 1264,485 20 63,224 Gruplariçi 11096 44 Zaman (öntest, sontest, izleme testi) 5042,030 2 2521,015 55,405 2 ,000 ,735 2521,015 55,405 ,000 ,735 Müdahale*Zaman 4233,909 2 2116,95 46,52 ,000 ,699 Hata 1820,061 40 45,502 Toplam 61 14558,697 61
Tablo 8’de görüldüğü üzere deney ve kontrol grubunda bulunan bireylerin TSHKB öntest, sontest ve izleme testi ölçümlerinden aldıkları puanların ortalamaları üzerinde yapılan varyans analizi sonucunda müdahale etkisinin anlamlı ve eta kare değerinin etki büyüklüğü (F(1,21)=130,52; p<.001, η2=.867)
bulunmuştur. Başka bir ifadeyle deney ve kontrol gruplarının öntest, sontest ve izleme testi ölçümleri arasında ayrım yapmaksızın, TSHKB ölçeğinden elde ettikleri puanların ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark bulunmaktadır. Farklı zamanlarda yapılan tüm ölçümler arasında da anlamlı bir farkın olduğu; zaman temel etkisinin anlamlı olduğu ve eta kare değerinin etki büyüklüğü (F(2-40) = 55,405; p<.001, η2=.735) bulunmuştur. Bu bulgu
bireylerin grup ayrımı yapılmaksızın, öntest, sontest ve izleme testi ölçümlerinden elde ettikleri puanların ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olduğunu göstermektedir. Ayrıca, müdahale ve zaman ortak etkisinin de anlamlı düzeyde olduğu görülmektedir (F(2-40) =46,52; p<.001). Hesaplanan eta
kare değeri (η2=.699) Logoterapi yönelimli grupla psikolojik danışma
81
Buna göre deney ve kontrol grubunda yer alan bireylerin TSHKB düzeyleri deney öncesinden sonrasına anlamlı farklılık gösterdiği, farklı gruplarda olmak ile tekrarlı ölçümler faktörlerinin TSHKB üzerinde ortak etkilerinin anlamlı olduğu bulunmuştur.
Tablo 9. Travma Sonrası Hayata Küsme Üzerinde Tekrarlı Ölçümler Wilks Lamda İstatistiği’ne Göre ANOVA Sonuçları
Etki Wilks’ λ Sd F p η²
Zaman ,136 2 60,338 .000 ,864 Zaman*Müdahale ,157 2 50,943 .000 ,843
Tablo 9’da verilen varyans analizi incelendiğinde; TSHKB zaman için, Wilks’ λ=.136, F(2) = 60,338; p<.001 düzeyinde anlamlı bir değişim gösterdiği
görülmektedir. Benzer şekilde zaman*müdahale etkileşim etkilerinin de anlamlı olduğu (Wilks’ λ=.157, F(2) = 50,943; p<.001) görülmüştür. Bu sonuçlara
göre kontrol grubu ile karşılaştırıldığında deney grubunda yer alan bireylerin işlem öncesinde sonrasında ve izleme sürecinde TSHKB düzeylerinin farklı oranlarda değişim gösterdiği ve bu değişimin anlamlı olduğu sonucuna varılmıştır.
82
Tablo 10. Travma Sonrası Hayata Küsme Değişkenine Göre Deney ve Kontrol Gruplarının Öntest Sontest İzleme Testi Puan Ortalamaları Standart Hataları
Alt ve Üst Sınır Güvenirlik Düzeyleri Ölçüm: ÖLÇÜM 1
%95 Güven Aralığı Gruplar Faktör 1 Ortalama Std. Hata Alt Sınır Üst
Sınır Deney Öntest 56,82 1,90 52,86 60,78 Sontest 22,18 1,92 18,18 26,18 İzleme Testi 20,45 2,60 15,04 25,87 Kontrol Öntest 56,55 1,90 52,59 60,50 Sontest 55,09 1,92 51,09 59,09 İzleme Testi 54,91 2,60 49,49 60,33
Tablo 10’da deney ve kontrol gruplarının TSHKB puan ortalamaları, standart hataları ve güven aralıkları verilmiştir. Tablo 10 incelendiğinde deney ve kontrol gruplarının sontest ve izleme testi TSHKB düzeylerinin güven aralıkları birbiri ile kesişmemektedir. Deney grubu TSHKB öntest güven aralığı 52,86 ile 60,78 arasındadır. Deney grubu TSHKB sontest güven aralığı 18,18 ile 26,18 arasındadır. Deney grubu TSHKB izleme testi güven aralığı 15,04 ile 25,04 arasındadır. Kontrol grubu TSHKB öntest güven aralığı 52,59 ile 60,50 arasındadır. Kontrol grubu TSHKB sontest güven aralığı 51,09 ile 59,09 arasındadır. Kontrol grubu TSHKB izleme testi güven aralığı 49,49 ile 60,33 arasındadır. Bu sonuçlara göre deney grubundaki bireylerin TSHKB sontest ve izleme testi güven aralıkları kontrol grubundaki bireylerden farklılaşmaktadır. Bu sonuç Logoterapi yönelimli grupla psikolojik danışma uygulamasının TSHKB üzerinde etkili olduğunu göstermektedir.
Araştırmanın ana denencesini test etmek amacıyla yapılan varyans analizinden elde edilen bulgulara ilişkin değerlendirmelerin bir kez daha incelenebilmesi ve araştırma sonuçlarının daha sağlıklı yorumlanabilmesi için Anova testi ile ilgili etkileşim grafiği Şekil 2’de verilmiştir.
83 Zaman
İzleme Son Test
Ön Test
Travma Sonrası Hayata Küsme Puanı
60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 kontrol deney gruplar
Şekil 2. Deney ve Kontrol Gruplarının Öntest, Sontest ve İzleme Ölçümlerinden Aldıkları Travma Sonrası Hayata Küsme Puan Ortalamaları Grafiği Şekil 2’de verilen etkileşim grafiği incelendiğinde, hem deney hem de kontrol grubundaki bireyler için TSHKB sontest puanlarında bir azalma görülmektedir. Bu azalmanın deney grubundaki bireylerde kontrol grubundaki bireylere oranla daha fazla olduğu görülmektedir. Bu sonuç deneysel işlemin (Logoterapi Yönelimli Grupla Psikolojik Danışma) TSHKB üzerinde etkin olduğunu ortaya koymaktadır.
Ayrıca deneysel işlemin tamamlanmasının ardından geçen bir aylık zaman diliminde deney grubu için TSHKB puanlarındaki düşüşün devam ettiği görülürken, buna karşılık aynı durumun kontrol grubu için söz konusu olmadığı görülmektedir. Sonuç olarak Şekil 2 incelendiğinde elde edilen grafik, araştırma sonucu ulaşılan bulguları destekler niteliktedir. Elde edilen tüm bulgular dikkate alındığında, “Logoterapi yönelimli grupla psikolojik danışma uygulaması” “TSHKB” için etkin bir terapi yöntemidir denilebilir. Bu sonuç, Logoterapi yönelimli grupla psikolojik danışma uygulamasının TSHKB’nu azaltmada etkilidir” denencesini doğrulamaktadır.
84