3. MATERYAL ve YÖNTEM
3.2 Yöntem
3.2.5 Denemenin kurulması ve sonuçların değerlendirilmesi
20°C’ye ayarlanmış etüvde yapılmıştır. 2 mm kökçük çıkışı çimlenme kriteri olarak alınmıştır. Sayımlar 7. ve 14. günde yapılmıştır (ISTA 2003).
Çıkış testi: Her bir uygulamadan alınan tohumlardan 4x100 tohumda çıkış testi yapılmıştır. Çıkış testi torf ve perlit karışımı (1:1) doldurulmuş plastik çimlendirme kasalarında yapılmış ve kasalar sıcaklığı 20°C’ye ayarlanmış iklim odasına konulmuştur. Çıkış kriteri olarak çimlenen tohumların toprak yüzüne çıkıp paralel hale gelmesi kullanılmıştır. Çıkış testi için sayımlar ekimden 21 gün sonra yapılmıştır (ISTA 2003) (Şekil 3.14).
Şekil 3.14 Çimlendirme ve çıkış denemeleri
3.2.5 Denemenin kurulması ve sonuçların değerlendirilmesi
Denemenin depo çalışmaları tesadüf parselleri, tarla denemeleri ise tesadüf blokları deneme desenine göre 4 tekerrürlü olarak kurulmuş ve yürütülmüştür. Uygulamalar arasındaki farklılıklar %5 hata sınırları dikkate alınarak varyans analizi ile jmp istatistik programında hesaplanmıştır.
33 4. ARAŞTIRMA BULGULARI
2016-2017 yılları arasında ilk yıl, kök iriliği depolama şekli ve depolama ortamının tohum verim ve kalitesine; ikinci yıl ise dikim aralıkları, depolama ortamı ve şeklinin tohum verim ve kalitesine etkisinin belirlenmesi amacıyla yapılan çalışmanın sonuçları aşağıda yıllara göre ayrı ayrı verilmiştir.
4.1 İlk Yıl Çalışmaları
4.1.1 Kök iriliği, depolama ortamı ve şeklinin tohumluk havuçların depolanma süresine etkisi
Soğutuculu ve soğutucusuz depolarda irilik (iri, orta) ve üç depolama ortamında (delikli PE torba, topraklı+talaş, topraksız+talaş) 16 hafta süresince depolanan havuç köklerinde 4., 6., 8., 10., 12. ve 16. haftalarda filizlenme ve köklenme, pörsüme, çürümüş ve filizlenmeyen kök oranları belirlenmiştir (Çizelge 4.1). Çizelge 4.1 incelendiğinde depolama süresinin artışı ile filizlenme ve köklenme oranının arttığı, filizlenmeyen kök oranının da azaldığı görülmektedir.
34
Çizelge 4.1 Kök iriliği, ortam ve depolama şeklinin filizlenme ve köklenme, pörsüme, çürümüş kök ve filizlenmeyen kök oranına etkisi (%)
Filizlenme ve Aynı satırdaki farklı harfler ortalamalar arasındaki farkı göstermektedir (p≤0.05)
*S=Soğutuculu depo *SZ=Soğutucusuz depo *DPE=Delikli PE torba *TT=Topraklı +talaş
*TZT=Topraksız+talaş
35 4.1.1.1 Filizlenme ve köklenme oranı
Kök iriliği, ortam ve depolama şeklinin depolama süresi boyunca filizlenme ve köklenme oranına etkisinin incelendiği araştırmada depolamanın son haftasında (16.
hafta) filizlenme ve köklenme oranı üzerine depolama şekli ve depolama şekli X ortam istatistik olarak anlamlı bulunmuştur.
Çizelge 4.2 ve Şekil 4.1 incelendiğinde filizlenme ve köklenme oranının soğutuculu depoda daha az olduğu görülmektedir. Filizlenme ve köklenme oranı 16 haftalık depolama süresi sonunda soğutuculu depoda %44.3 iken, soğutucusuz depoda %77.4 olmuştur. Kök iriliği de tek başına filizlenme ve köklenme oranı üzerinde etkili olamamıştır.
Depolama şekli ile ortam arasındaki interaksiyon önemli çıkmıştır. Soğutculu (S) depoda en düşük filizlenme oranı topraklı+talaş (TT) ortamından (%30.8), soğutucusuz (SZ) depoda ise en düşük delikli PE torba (DPE) ve topraksız +talaş (TZT) ortamından (%70.4-74.2) alınmıştır. Ancak istaistiki olarak aynı grup içinde yer almışlardır.
Çizelge 4.2 Soğutuculu ve soğutucusuz depoda kök iriliği ve ortamın tohumluk havuçlarda filizlenme ve köklenme oranına etkisi (%)
İrilik Ortam S SZ Ort Aynı satırdaki farklı harfler ortalamalar arasındaki farkı göstermektedir (p≤0.05)
*A.Ö.F=Asgari önemli fark *S=Soğutuculu depo *SZ=Soğutucusuz depo *Ort=Ortalama *DPE=Delikli PE torba *TT=Topraklı +talaş *TZT=Topraksız+talaş
36
Şekil 4.1 Soğutuculu ve soğutucusuz depoda kök iriliği ve ortamın tohumluk havuçlarda filizlenme ve köklenme oranına etkisi
4.1.1.2 Pörsüme oranı
Pörsüme oranı depolama şekli, irilik ve ortam yapısına bağlı olarak değişim göstermiştir (Çizelge 4.3). Buna göre pörsüme oranı 16 hafta sonunda soğutucusuz depoda %4.7 iken, soğutuculu depoda %17.8 olmuş; iri köklerde %7.6, orta irilikteki köklerde %14.9 olarak belirlenmiş; DPE ortamında %4.4, TT ortamında %11.3, TZT ortamında %18.1 olmuş ve aralarındaki farklar istatistiki olarak önemli bulunmuştur.
Pörsüme oranının, soğutuculu depoda (S), soğutucusuz depoya (SZ) göre ve orta iriliklerdeki köklerde iri olanlara göre daha fazla olduğu görülmüştür. DPE torbalarda muhafazadan (%4.4) daha iyi sonuçlar alınmıştır. Genel olarak depolamanın başlangıcında yüksek olan pörsüme oranı, ilerleyen haftalarda bir miktar düşüş göstermiştir. Yine ilk haftalarda pörsümüş olarak değerlendirilen köklerden bir bölümünün ileriki haftalarda çürüme ve filizlenme gösterenler grubuna dahil edilmesi de azalışta etkili olmuştur.
37
Çizelge 4.3 Soğutuculu ve soğutucusuz depoda kök iriliği ve ortamın tohumluk havuçlarda pörsüme oranına etkisi (%)
İrilik Ortam S SZ Ort
İri
DPE 4.2 0.0 2.1
TT 10.8 1.7 6.2
TZT 23.3 5.8 14.6
Ort 12.8 2.5 7.6 b
Orta
DPE 13.3 0.0 6.7
TT 27.5 5.0 16.3
TZT 27.5 15.8 21.7
Ort 22.8 6.9 14.9 a
DPE 8.7 0.0 4.4 c
TT 19.2 3.3 11.2 b
TZT 25.4 10.8 18.1 a
Ort 17.8 a 4.7 b 11.2
A.Ö.F Depolama şekli=10.68 İrilik=5.06 Ortam=6.20 Aynı satırdaki farklı harfler ortalamalar arasındaki farkı göstermektedir (p≤0.05)
*A.Ö.F=Asgari önemli fark*S=Soğutuculu depo *SZ=Soğutucusuz depo *Ort=Ortalama *DPE=Delikli PE torba *TT=Topraklı +talaş *TZT=Topraksız+talaş
Şekil 4.2 Soğutuculu ve soğutucusuz depoda kök iriliği ve ortamın tohumluk havuçlarda pörsüme oranına etkisi
4.1.1.3 Çürümüş kök oranı
Çürümüş kök oranı bakımından uygulamalar arasında ortaya çıkan farklılık depolama şekli X ortam interaksiyonuna bağlı olarak değişim göstermiştir (Çizelge 4.4). Çizelge 4.4 incelendiğinde, çürümüş kök oranının en fazla soğutuculu depoda (%25.3) olduğu belirlenmiştir. Çürümüş kök oranı soğutuculu depoda delikli PE torba (DPE) ortamında
38
%17.1 iken soğutucusuz depoda ise topraklı+talaş (TT) ortamında (%6.3) olmuştur.
Soğuk hava deposunda sıcaklık sabit düzeyde kalmasına rağmen nem ve havalandırma sisteminin yetersiz olması nedeniyle, nem düzeyindeki değişimin çürümüş kök oranının artmasında etkili olduğu düşünülmektedir.
Çizelge 4.4 Soğutuculu ve soğutucusuz depoda kök iriliği ve ortamın tohumluk havuçlarda çürümüş kök oranına etkisi (%)
İrilik Ortam S SZ Ort
İri
DPE 26.7 22.5 24.6
TT 52.5 9.2 30.8
TZT 17.5 9.2 13.3
Ort 32.2 13.6 22.9
Orta
DPE 7.5 29.2 18.3
TT 28.3 3.3 15.8
TZT 19.2 10.8 15.0
Ort 18.3 14.4 16.4
DPE 17.1 BC 25.8 AB 21.5
TT 40.4 A 6.3 C 23.3
TZT 18.3 BC 10.0 BC 14.2
Ort 25.3 a 14.0 b 19.7
A.Ö.F Depolama şekli=7.86 Depolama şekli X Ortam=17.43 Aynı satırdaki farklı harfler ortalamalar arasındaki farkı göstermektedir (p≤0.05)
*A.Ö.F=Asgari önemli fark *S=Soğutuculu depo *SZ=Soğutucusuz depo *Ort=Ortalama *DPE=Delikli PE torba *TT=Topraklı +talaş *TZT=Topraksız+talaş
Şekil 4.3 Soğutuculu ve soğutucusuz depoda kök iriliği ve ortamın tohumluk havuçlarda çürümüş kök oranına etkisi
39 4.1.1.4 Filizlenmeyen kök oranı
Filizlenmeyen kök oranı yönünden yapılan varyans analizi sonunda depolama şekli, depolama şekli X irilik interaksiyonu önemli bulunmuştur.
Çizelge 4.5’e göre filizlenmeyen kök oranı azalmıştır. Bu azalışta filizlenme ve köklenme, çürümüş kök, pörsüme oranının artışı etkili olmuştur. 16 hafta sonunda filizlenmeyen kök oranı soğutuculu depoda (%12.6), orta irilikteki köklerde (%15.6) ve DPE ortamında (%22.5) daha fazla bulunmuştur.
Çizelge 4.5 Soğutuculu ve soğutucusuz depoda kök iriliği ve ortamın tohumluk havuçlarda filizlenmeyen kök oranına etkisi (%)
İrilik Ortam S SZ Ort
İri
DPE 11.7 4.2 7.9
TT 5.8 5.0 5.4
TZT 11.7 9.2 10.4
Ort 9.7 B 6.1 BC 7.9
Orta
DPE 22.5 3.3 12.9
TT 13.3 0.8 7.1
TZT 10.8 0.8 5.8
Ort 15.6 A 1.7 C 8.6
DPE 17.1 3.8 10.4
TT 9.6 2.9 6.2
TZT 11.3 5.0 8.1
Ort 12.6 a 3.9 b 8.3
A.Ö.F Depolama şekli= 1.55 Depolama şekli X İrilik=4.70 Aynı satırdaki farklı harfler ortalamalar arasındaki farkı göstermektedir (p≤0.05)
*A.Ö.F=Asgari önemli fark *S=Soğutuculu depo *SZ=Soğutucusuz depo *Ort=Ortalama
*DPE=Delikli PE torba *TT=Topraklı +talaş *TZT=Topraksız+talaş
40
Şekil 4.4 Soğutuculu ve soğutucusuz depoda kök iriliği ve ortamın tohumluk havuçlarda filizlenmeyen kök oranına etkisi
4.1.2 Kök iriliği, ortam ve depolama şeklinin birincil ve ikincil küme sayısı ve bitki başına tohum verimi üzerine etkisi
Soğutuculu, soğutucusuz depoda depolanan havuç kökleri içinden sağlam ve tohumluk özelliği taşıyan kökler 25 Mart 2016 tarihinde tarlaya dikilmiştir. Tarlada bırakılan kökler de kontrol olarak değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlar çizelge 4.6’da görülmektedir.
Çiçeklenen bitki sayısı değerleri incelendiğinde depolama şekli, irilik, ortam ve depolama şekli X ortam interaksiyonunun önemli olduğu, kök iriliğinin tohumluk kök sayısı üzerinde etkili olmamakla birlikte, orta irilikteki köklerde dikilebilir kök sayısının daha fazla sayıda olduğu görülmektedir. Yine soğutuculu ve soğutucusuz depo arasındaki farklılık önemli bulunmasa da soğutucusuz depoda depolanan köklerin performansının daha iyi olduğu görülmektedir. Ortamlar içinde de hem soğutuculu hem de soğutucusuz depoda DPE uygulaması daha iyi sonuç vermiştir. Bunu TT ortamı izlemiştir (Çizelge 4.6).
Birincil küme sayısı uygulamalar göre 13.3-19.3 adet arasında değişim göstermiş, bitki başına birincil küme sayısı üzerinde sadece depolama şekli’nin etkisi istatistiki düzeyde
41
önemli bulunmuştur (Çizelge 4.6). Soğutucusuz depoda saklanan havuçlardaki küme sayısının az da olsa daha fazla olduğu belirlenmiştir.
Havuç köklerinde ikincil küme sayısı 36.0-68.5 adet arasında değişim göstermiştir.
Aynı şekilde uygulamaların etkisi önemsiz bulunmuştur (Çizelge 4.6). Ancak soğutuculu depoda saklanan havuçlarda küme sayısının bir miktar daha fazla olduğu belirlenmiştir.
Çizelge 4.6 Kök iriliği, ortam ve depolama şeklinin bitki başına birincil ve ikincil küme sayısına etkisi (adet)
Aynı satırdaki farklı harfler ortalamalar arasındaki farkı göstermektedir (p≤0.05)
*A.Ö.F=Asgari önemli fark *Ç.B.S=*Çiçeklenen bitki sayısı *K.S=Küme sayısı *S=Soğutuculu depo
*SZ=Soğutucusuz depo *Ort=Ortalama *D.ş=Depolama şekli, *O=Ortam *Ö.D=Önemsiz değer
*1.cil=Birincil *2.cil=İkincil
4.1.2.1 Ana, birincil ve ikincil küme tohum verimi
Mor havuçta bitki başına alınan ana küme tohum verimi 1.10 ve 3.41 g arasında değişim göstermiştir (Çizelge 4.7). Varyans analizi sonuçlarına göre sadece depolama şekli ve irilik istatistiki derecede önemli bulunmuştur. Ana küme tohum verimi, soğutuculu depoda depolandıktan sonra dikilen köklerde soğutucusuz depoya göre daha fazla bulunmuştur (2.01 g/bitki). Buna karşılık, bitki başına ana küme tohum verimi orta
42
irilikteki köklerde daha fazla olmuştur (1.94 g/bitki). İri köklerde ise bitki başına ana küme tohum verimi 1.39 g olmuştur.
Birincil küme tohum verimi üzerinde kök iriliği, ortam ve depolama şekli etkili olmamıştır (Çizelge 4.7). Bununla birlikte orta irilikteki köklerden alınan tohum verimi (16.14 g/bitki), iri köklerden ( 9.31 g/bitki) daha fazla olmuştur. Soğutuculu depoda orta irilikteki köklerden ortalama 22.08 g/bitki tohum alınırken, soğutucusuz depoda bu değer 10.20 g/bitki olmuştur.
Bitki başına ikincil küme tohum verimi üzerinde sadece irilik istatistiki olarak önemli bulunmuştur. Bitki başına ikincil küme verimi, orta irilikteki köklerde 10.80 g/bitki, iri köklerde ise 7.33 g/bitki olmuştur (Çizelge 4.7).
Çizelge 4.7 Kök iriliği, ortam ve depolama şeklinin bitki başına ana, birincil ve ikincil küme tohum verimine etkisi (g)
Aynı satırdaki farklı harfler ortalamalar arasındaki farkı göstermektedir (p≤0.05)
*AÖF=Asgari önemli fark *D.ş=Depolama şekli *İ=İrilik *Ö.D=Önemsiz değer *S=Soğutuculu depo
*SZ=Soğutucusuz depo *Ort=Ortalama *K.T.V=Küme tohum verimi *1.cil=Birincil *2.cil=İkincil
43
4.1.3 Tarla koşullarında kök iriliği ve örtü kullanımının birincil ve ikincil küme sayısı ve bitki başına tohum verimine etkisi
İlk yıl çalışmalarında farklı irilikteki kökler tarlaya dikilmiş, açıkta ve agryl örtü altında kışı tarlada geçirmeleri sağlanmıştır.
Varyans analizi sonuçlarına göre, kök iriliği ve agryl örtü kullanımı ana küme tohum verimi dışında etkili bulunmamıştır. Bununla birlikte örtü kullanılmayan parsellerde kış çıkışındaki parseldeki bitki sayısının daha fazla olduğu dikkati çekmiştir (Şekil 4.5).
Aynı şekilde orta irilikteki köklerin yaşama oranı daha yüksek bulunmuştur (Çizelge 4.8).
Tarla koşullarında açıkta kışı geçiren bitkilerde bitki başına tohum verimi 21.65 g iken, agryl örtü kullanılmış parsellerde 15.59 g olmuştur.
Şekil 4.5 Tarla koşullarında açıktaki bitkilerde kış çıkışı
44
Çizelge 4.8 Kök iriliği ve örtü kullanımının tohumluk köklerde bitki sayısı, birincil ve ikincil küme sayısı ve bitki başına tohum verimine etkisi (adet, g)
İrilik Uyg Ç.B.S 1.cil K.S 2. cil K.S Ana
*Ç.B.S=Çiçeklenen Bitki sayısı *K.T.V=Küme tohum verimi *T.V=Toplam verim Uyg=Uygulama
*K.S=Küme sayısı *1.cil=Birincil *2.cil=İkincil
4.1.4 Kök iriliği, ortam ve depolama şeklinin tohumluk köklerde tohum kalitesine etkisi
4.1.4.1 Çimlenme oranı
Ana küme, birincil ve ikincil kümelerden alınan tohumlarla yapılan çimlendirme testlerinde 7. ve 14. günde yapılan sayımlara göre çimlenme hızı ve oranı değerleri çizelge 4.9’da verilmiştir.
Ana kümeden alınan tohumlarda çimlenme hızı ve oranı değerleri incelendiğinde, ilk sayım sonuçlarına göre çimlenme oranı %33.0-66.5 arasında değişim göstermiş ve yapılan varyans analizi sonuçları irilik X ortam ve depolama şekli X ortam interaksiyonunun önemli olduğunu ortaya koymuştur. Buna göre iri köklerde DPE ortamda depolama sonrası elde edilen ana küme tohumlarında çimlenme oranı daha yüksek (%58.8) bulunmuştur. 14. gün sonundaki çimlenme oranları incelendiğinde de (Çizelge 4.9) depolama şekli, ortam, ortam X irilik, depolama şekli X ortam interaksiyonu önemli bulunmuştur. Buna göre en yüksek çimlenme oranı %66.5 ile iri
45
köklerde soğutucusuz depoda DPE ortamında depolanan köklerden alınmıştır. İriliğin tek başına çimlenme oranının artışında etkisinin olmadığı görülmüştür.
Birincil küme tohumlarının çimlendirme sonuçları da depolama şekli X irilik X ortam interaksiyonunun önemli çıktığını göstermiştir. Buna göre 7. günde soğutuculu depoda, en yüksek çimlenme oranı (%76.5) orta irilikteki köklerde ve topraksız+talaş (TZT) ortamından elde edilirken, 14.günde ise soğutuculu depoda, orta irilikteki köklerde ve topraksız+ talaş ortamından alınmıştır (%77.0) (Çizelge 4.10).
İkincil küme tohumlarının 7. ve 14. gün sayım sonuçlarında da irilik X ortam X depolama şekli interaksiyonu önemli bulunmuştur. 7. ve 14. gün sayımı sonuçlarına göre en yüksek çimlenme oranı, orta irilikteki köklerde soğutuculu depoda ve topraksız+talaş ortamından (TZT) alınmıştır (%53.0 ve %54.3). Genel olarak birincil kümelerden elde edilen tohumların çimlenme oranları daha yüksek bulunmuştur (Çizelge 4.11).
Aynı satırdaki farklı harfler ortalamalar arasındaki farkı göstermektedir (p≤0.05)
*A.Ö.F=Asgari önemli fark *İ=İrilik *O=Ortam *D.ş=Depolama şekli *Ort=Ortalama
*S=Soğutuculu depo *SZ=Soğutucusuz depo *DPE= Delikli PE torba *TT= Topraklı +talaş
*TZT= Topraksız + talaş
46
Çizelge 4.10 Kök iriliği, ortam ve depolama şeklinin depolanan havuçlarda birincil küme tohumlarının çimlenme oranına etkisi (%)
Aynı satırdaki farklı harfler ortalamalar arasındaki farkı göstermektedir (p≤0.05)
*A.Ö.F=Asgari önemli fark *İ=İrilik *O=Ortam *D.ş=Depolama şekli *Ort=Ortalama
*S=Soğutuculu depo *SZ=Soğutucusuz depo *DPE= Delikli PE torba *TT= Topraklı +talaş
Aynı satırdaki farklı harfler ortalamalar arasındaki farkı göstermektedir (p≤0.05)
*A.Ö.F=Asgari önemli fark *İ=İrilik *O=Ortam *D.ş=Depolama şekli *Ort=Ortalama *S=Soğutuculu depo *SZ=Soğutucusuz depo *DPE= Delikli PE torba *TT= Topraklı +talaş
47 4.1.4.2 Çıkış oranı
Ana küme tohumlarında yapılan çıkış testleri sonuçlarına göre depolama şekli, depolama şekli X irilik, depolama şekli X ortam interaksiyonları önemli bulunmuştur.
Buna göre 21 gün sonunda en yüksek çıkış oranı soğutucusuz depoda iri köklerde (%50.1) ve topraklı talaş ortamından (%53.0) elde edilmiştir.
Birincil ve ikincil küme tohumlarının çıkış oranları arasındaki farklar açısından depolama şekli X irilik X ortam interaksiyonu önemli çıkmıştır (Çizelge 4.12). Buna göre birincil kümelerde en yüksek çıkış oranı soğutucusuz depoda, iri köklerde ve topraksız+talaş (TZT) ortamında (%58.8) elde edilirken, ikincil kümelerde soğutuculu depoda, orta irilikteki köklerde ve topraksız talaş (TZT) ortamında (%70.3) elde edilmiştir (Çizelge 4.12).
Çizelge 4.12 Kök iriliği, ortam ve depolama şeklinin depolanan havuçlarda ana, birincil ve ikincil küme tohumlarının çıkış oranına etkisi (%)
S SZ Ort S SZ Ort S SZ Ort Aynı satırdaki farklı harfler ortalamalar arasındaki farkı göstermektedir (p≤0.05)
*A.Ö.F=Asgari önemli fark *İ=İrilik *O=Ortam *D.ş=Depolama şekli *Ort=Ortalama
*S=Soğutuculu depo *SZ=Soğutucusuz depo *DPE= Delikli PE torba *TT= Topraklı +talaş *TZT=
Topraksız + talaş *1.cil=Birincil *2.cil=İkincil
48
4.1.5 Tarla koşullarında kök iriliği ve örtü kullanımının çimlenme ve çıkış oranına etkisi
4.1.5.1 Çimlenme oranı
Agryl örtü altında muhafaza edilen köklerin ana küme tohumlarının çimlenme oranlarına bakıldığında (Çizelge 4.13) irilik X ortam interaksiyonunun önemli çıktığı görülmektedir.
Ana küme tohumlarında en yüksek çimlenme oranı, 7. günde %48.8 ile tarlada bırakılan orta irilikteki köklerde, 14. günde ise iri köklerde örtü kullanılan köklerden elde edilmiştir (%52.8) (Çizelge 4.13).
Aynı şekilde birincil küme tohumlarında da 7. ve 14. gün çimlenme oranı sonuçlarına göre irilik X ortam interaksiyonu önemli bulunmuştur. 7.günde en yüksek çimlenme oranı örtü kullanılmayan parsellerde orta irilikte köklerde (%52.8), 14.günde ise (%56.3) olmuştur (Çizelge 4.13).
İkincil küme tohumlarında ise 7. ve 14. gün çimlenme oranı yönünden ortam istatistiki düzeyde önemli olmuştur. 7. ve 14. günde de en yüksek çimlenme oranı örtüsüz uygulamada %30.1 ve %33.3 olarak belirlenmiştir (Çizelge 4.13).
49
Çizelge 4.13 Kök iriliği ve örtü kullanımının ana, birincil ve ikincil küme tohumlarının çimlenme oranına etkisi (%)
Ana 1.cil 2.cil
İrilik Uyg 7.gün 14.gün 7.gün 14.gün 7.gün 14.gün
İri
Ör 48.3 a 52.8 a 33.3 b 41.5 b 7.0 7.3
Ötz 36.0 b 36.3 b 37.5 b 38.5 b 32.3 36.5
Ort 42.1 a 44.5 a 35.4 b 40.0 b 19.6 21.9
Orta
Ör 20.0 c 23.3 c 33.8 b 35.3 b 15.8 16.8
Ötz 48.8 a 50.5 a 52.8 a 56.3 a 28.0 30.0
Ort 34.4 b 36.9 b 43.3 a 45.8 a 21.9 23.4
Ör 34.1 b 38.0 33.5 b 38.4 b 11.4 b 12.0 b
Ötz 42.4 a 43.4 45.1 a 47.4 a 30.1 a 33.3 a
Ort 38.3 40.7 39.3 42.9 20.8 22.6
A.Ö.F İ X O =7.82 İ X O=10.69 İ X O=7.54 İ X O=7.27 O=10.12 O=10.37
Aynı satırdaki farklı harfler ortalamalar arasındaki farkı göstermektedir (p≤0.05)
*A.Ö.F=Asgari önemli fark *İ=İrilik *O=Ortam *D.ş=Depolama şekli *Ort=Ortalama *Ör=Örtülü
*Ötz=Örtüsüz *S=Soğutuculu depo *SZ=Soğutucusuz depo *DPE= Delikli PE torba *TT= Topraklı +talaş *TZT= Topraksız + talaş *1.cil=Birincil *2.cil=İkincil
4.1.5.2 Çıkış oranı
Ana küme tohumlarının çıkış oranları arasındaki fark istatistiki olarak önemsiz bulunmuştur (Çizelge 4.14). Bununla birlikte en yüksek çıkış oranı iri köklerde örtülü uygulamadan alınmıştır ( %41.0) .
Birincil ve ikincil kümelerden alınan tohumların çıkış oranları yönünden irilik X ortam interaksiyonu istatistiki olarak anlamlı çıkmıştır. Birincil kümelerde en yüksek çıkış oranı agryl örtü kullanılan iri köklerden (%47.3), ikincil kümelerde de %28.3 ile örtü kullanılmayan iri köklerden alınmıştır (Çizelge 4.14). Genel olarak çıkış oranlarının düşük olduğu görülmektedir.
50
Çizelge 4.14 Kök iriliği ve örtü kullanımının ana, birincil ve ikincil küme tohumlarının çıkış oranına etkisi (%)
İrilik Uyg Ana 1.cil 2.cil
İri
Ör 41.0 47.3 a 5.0 b
Ötz 35.0 29.0 b 28.3 a
Ort 38.0 38.1 a 16.6
Orta
Ör 28.3 28.0 b 23.8 a
Ötz 40.0 31.3 b 20.3 a
Ort 34.1 29.6 b 22.0
Ör 34.6 37.6 a 14.4 b
Ötz 37.5 30.1 b 24.3 a
Ort 36.1 33.9 19.3
A.Ö.F Ö.D İ X O =9.83 İX O=7.82
Aynı satırdaki farklı harfler ortalamalar arasındaki farkı göstermektedir (p≤0.05)
*A.Ö.F=Asgari önemli fark *İ=İrilik *O=Ortam *Ö.D=Önemsiz değer *Ort=Ortalama *Ör=Örtülü
*Ötz=Örtüsüz *Uyg=Uygulama *1.cil=Birincil *2.cil=İkincil
4.1.6 Kök iriliği, ortam ve depolama şeklinin tohumluk köklerde 1000 tohum ağırlığına etkisi
Ana küme, birincil ve ikincil kümeden alınan tohumların 1000 tohum ağırlığı yönünden yapılan varyans analizi sonuçları irilik X depolama şekli X ortam interaksiyonun önemli olduğunu göstermiştir. 1000 tohum ağırlığı her 3 kümede de orta irilikteki köklerde, talaşlı ortamlarda depolanan köklerde daha yüksek bulunmuştur. Ana kümede ve ikincil kümede soğutuculu depo, birincil kümede ise soğutucusuz depoda muhafaza edilmiş havuçlardan alınan değerlerin daha yüksek olduğu görülmektedir.
En yüksek 1000 tohum ağırlığı ana kümede orta irilikteki köklerde soğutuculu depoda ve topraksız+talaş ortamından (2.71 g), birincil kümede orta irilikteki köklerde soğutucusuz depoda topraklı+talaş ortamından (3.04 g), ikincil kümede de yine orta irilikteki köklerde soğutuculu depoda topraklı+talaş ortamından (2.52 g) alınmıştır (Çizelge 4.15).
51
Çizelge 4.15 Kök iriliği, ortam ve depolama şeklinin depolanan havuçlarda ana, birincil ve ikincil küme 1000 tohum ağırlığına etkisi (g)
S SZ Ort S SZ Ort S SZ Ort
Aynı satırdaki farklı harfler ortalamalar arasındaki farkı göstermektedir (p≤0.05) A.Ö.F=Asgari önemli fark *İ=İrilik *O=Ortam *D.ş=Depolama şekli *Ort=Ortalama
*S=Soğutuculu depo *SZ=Soğutucusuz depo *DPE= Delikli PE torba *TT= Topraklı +talaş *TZT=
Topraksız + talaş
4.1.7 Tarla koşullarında kök iriliği ve örtü kullanımının tohumluk köklerde 1000 tohum ağırlığına etkisi
Tarlada kontrol olarak bırakılan tohumluk köklerde ana, birincil ve ikincil küme tohumlarının 1000 tohum ağırlığı için yapılan varyans analizi sonucunda ana küme ve ikincil küme tohumları için irilik X örtü interaksiyonu; birincil küme tohumları için ise örtü faktörü etkili bulunmuştur (Çizelge 4.16).
Ana küme tohumlarının 1000 tohum ağırlığı örtü kullanılan uygulamalarda iri köklerde 2.16 g; birincil küme tohumlarında 2.79 g; ikincil küme tohumlarında ise 2.84 g olarak belirlenmiştir (Çizelge 4.16).
52
Çizelge 4.16 Kök iriliği ve örtü kullanımının ana, birincil ve ikinci küme 1000 tohum ağırlığına etkisi (g)
1000 tohum ağırlığı
İrilik Uygulama Ana 1.cil 2.cil
İri
Ör 2.16 a 2.98 2.84 a
Ötz 1.29 b 2.03 1.19 c
Ort 1.73 2.51 2.02 a
Orta
Ör 1.25 b 2.59 1.26 c
Ötz 1.80 b 2.23 1.95 b
Ort 1.52 2.41 1.61 b
Ör 1.25 2.79 a 2.05 a
Ötz 1.55 2.13 b 1.57 b
Ort
1.40 2.46 1.81
A.Ö.F İ X U=0.58 Ör=0.43 İ X U=0.21
Aynı satırdaki farklı harfler ortalamalar arasındaki farkı göstermektedir (p≤0.05)
*A.Ö.F=Asgari önemli fark *İ=İrilik *Ör=Örtülü *Ötz=Örtüsüz *U=Uygulama *Ort=Ortalama
*1.cil=Birincil *2.cil=İkincil
4.2 İkinci Yıl Çalışmaları
4.2.1 Depolama şekli ve ortamın tohumluk havuçların depolanma süresine etkisi
Araştırmanın bu aşamasında ilk yıl çalışmalarında etkili olduğu belirlenen uygulamalar yeniden tekrarlanmıştır. Bu aşamada kök iriliği yönünden önemli farklılıkların görülmemesi nedeniyle denemeler sadece orta irilikteki köklerle soğutuculu ve soğutucusuz depoda DPE, TT ve TZT ortamlarında denenmiştir. Denemeden elde edilen sonuçlar çizelge 4.17’da toplu olarak gösterilmiştir.
53
Çizelge 4.17 Ortam ve depolama şeklinin filizlenme ve köklenme, pörsüme, çürümüş kök ve filizlenmeyen kök oranına etkisi (%)
Aynı satırdaki farklı harfler ortalamalar arasındaki farkı göstermektedir (p≤0.05)
*S=Soğutuculu depo *SZ=Soğutucusuz depo *Ort=Ortalama *DPE= Delikli PE torba
*TT= Topraklı +talaş *TZT= Topraksız + talaş
4.2.1.1 Filizlenme ve köklenme oranı
Filizlenme ve köklenme oranı yönünden ortam, depolama şekli X ortam interaksiyonu önemli çıkmıştır. Filizlenme ve köklenme oranının depolama süresi uzadıkça arttığı belirlenmiştir. En düşük filizlenme ve köklenme oranı 16. hafta sonunda soğutucusuz depoda TZT ortamında (%79.4) belirlenmiştir. Filizlenme ve köklenme oranı bakımından soğutucusuz depo, soğutuculu depodan daha uygun görünmektedir (Çizelge 4.18).
54
Çizelge 4.18 Soğutuculu ve soğutucusuz depoda ortamın tohumluk havuçlarda filizlenme ve köklenme oranına etkisi (%)
Ortam S SZ Ort
DPE 95.6 A 96.9 A 96.3 a
TT 95.8 A 90.0 B 92.9 b
TZT 97.5 A 79.4 C 88.4 c
Ort 96.3 88.8 92.5
A.Ö.F Ortam = 1.88 Depolama şekli X Ortam= 2.66 Aynı satırdaki farklı harfler ortalamalar arasındaki farkı göstermektedir (p≤0.05)
A.Ö.F Ortam = 1.88 Depolama şekli X Ortam= 2.66 Aynı satırdaki farklı harfler ortalamalar arasındaki farkı göstermektedir (p≤0.05)