Gömleksiz (1988), yapmıĢ olduğu “Demokratik Sınıf Ortamı Açısından
Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Elemanları ve Öğrencilerin DavranıĢlarının Değerlendirilmesi” adlı çalıĢmasını sonucunda; öğretim elemanları ve öğrenciler demokrasi ilkelerine oldukça yüksek düzeyde katılım göstermiĢler, öğretim elemanlarının demokrasi ilkelerine katılımları ile bu ilkelere uygun sınıf içindeki davranıĢlarının değerlendirmeleri arasında anlamlı farklılıklar elde edilmiĢ, öğrencilerin demokrasi ilkelerine katılımları ile bu ilkeler uygun sınıf içi davranıĢlarını değerlendirmeleri arasında anlamlı farklılıklar bulunmuĢ, öğretim elemanı ve öğrencilerin kendi sınıf içi davranıĢlarını değerlendirmeleri ile birbirlerinin sınıf içi demokratik davranıĢlarını değerlendirmeleri arasında anlamlı farklar bulunmuĢtur.
Gömleksiz (1993), araĢtırmasında kubaĢık öğrenme yöntemiyle geleneksel
yöntem arasında, sınıf ortamına iliĢkin demokratik tutumlar ve eriĢi üzerinde anlamlı farkın olup olmadığını araĢtırmıĢtır. Ön test-son test kontrol gruplu deneysel desen olarak planlanan çalıĢmanın sonuçlarına göre; kubaĢık öğrenme yönteminin gerek öğrenci baĢarısında, gerekse demokratik tutumlar açısından, geleneksel yönteme göre daha etkili olduğunu göstermektedir.
Dilekmen (1999)‟in yapmıĢ olduğu çalıĢmasında grupla psikolojik
danıĢmanın öğretmen adaylarının demokratik tutum ve empatik beceri düzeylerine etkisi incelenmiĢtir. AraĢtırmanın örneklemi 1998-1999 öğretim yılında Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Ġlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı son sınıfta okuyan 110 öğrencinin tamamına Demokratik Tutum Ölçeği ve Empatik Beceri Ölçeği uygulanarak, düĢük puan alanlar ve grupla psikolojik danıĢmaya istekli olanlar arasından seçkisiz örnekleme yöntemi ile 20 kiĢi deney, 20 kiĢi kontrol grubuna ayrılarak araĢtırma grubu oluĢturulmuĢtur. Deney ve kontrol grupları her iki ölçekten aldıkları puanlar açısından karĢılaĢtırılmıĢ ve aralarında önemli fark olmadığı belirlenmiĢtir. Deneklerin demokratik tutumlarının belirlenmesinde Gözütok (1995) tarafından Türkçe‟ ye uyarlanarak geçerlik ve güvenirlik çalıĢması yapılan “Demokratik Tutum Ölçeği” kullanılmıĢtır. Empatik becerilerin belirlenmesinde ise Dökmen (1988) tarafından geliĢtirilen Empatik Beceri Ölçeği B- Formu kullanılmıĢtır. 20 kiĢilik deney grubu 10‟ ar kiĢilik iki danıĢma grubuna ayrılmıĢ, her grupla haftada bir kez olmak üzere 10 hafta grupla psikolojik danıĢma yapılmıĢtır. Kontrol grubuna hiçbir iĢlem yapılmamıĢtır. Deney sonunda kontrol ve deney grubuna adı geçen ölçme araçları tekrar uygulanmıĢtır. Elde edilen bulgularda, deney grubu lehine anlamlı farkların olduğu gözlenmiĢtir. BaĢka bir değiĢle, grupla psikolojik danıĢmaya katılan öğretmen adaylarının demokratik tutum ve empatik beceri düzeylerinde kontrol grubuna göre önemli farklılıkların olduğu sonucuna varılmıĢtır.
Yanardağ (2000) tarafından üniversite gençliğinin demokratik tutum ve
davranıĢları üzerine yaptığı araĢtırmasında sınırlı bir örneklem üzerinde durum tespiti yaparak gençlerin demokrasi ve ilkeleri konusunda nasıl bir tutum sergiledikleri ve bunun davranıĢlarına nasıl yansıdığını, değiĢim olgusu çerçevesinde araĢtırmaktır. Ankete dayalı bu çalıĢmada, gençlerin önemli bir çoğunluğunun demokrasi ve demokratik ilkeler konusundaki tutum ve kanaatlerinin olumlu yönde belirginleĢtiği, rasyonel bir davranıĢ sergiledikleri görülmüĢtür.
Metin (2002) tarafından ilköğretim yedinci ve sekizinci sınıflarında okutulan
okulların mevcut durumlarının, demokratik tutum geliĢtirme ve insan hakları bilincine ulaĢmaya ne kadar etki ettiği incelenmiĢtir. AraĢtırmada tarama modeli kullanılmıĢ olup, ilgili kaynak, yasa ve yönetmelikler taranarak ilgili uzman ve öğretmen görüĢleri alınıp bir anket oluĢturulmuĢtur. Anket sonuçlarına göre; ilköğretim okullarında, demokratik tutum geliĢtirme ve insan hakları bilincine ulaĢmada öğretmen tutum ve davranıĢlarının katkısı “sıklıkla”, okul imkanları ve eğitim öğretim ortamının katkısı “bazen”, idarenin tutum ve davranıĢlarının katkısı “bazen”, bu dersin amaç ve davranıĢlarının katkısı ise “bazen” olarak tespit edilmiĢtir.
Aycan ve Çalık (2003), “Ġlköğretim Okullarında Demokrasi Eğitimi: Manisa
Örneği” adlı araĢtırmalarında toplumun değiĢik kesimlerinin çocuklarına verilen eğitim modelindeki demokratik yaklaĢımları belirleyerek, demokrasi anlayıĢının evrensel ilkelere uyan ve uymayan unsurlarını saptamayı amaçlamıĢlardır. Veriler araĢtırmacılar tarafından oluĢturulan yargı ifadelerinden oluĢan anket aracılığı ile toplanmıĢtır. AraĢtırmanın sonucuna göre, yaĢantının geçtiği yerleĢim bölgesinin, derslerin iĢleniĢinin, anne-babanın öğenim durumunun demokratik tutumun oluĢmasında önemli bir etkisi vardır.
Demir (2003) tarafından ilköğretim sınıf öğretmenlerinin gösterdikleri
demokratik davranıĢlara iliĢkin öğrenci görüĢlerini saptamaya yönelik betimsel çalıĢmada araĢtırmacı tarafından geliĢtirilen ve dört boyut-36 ifade içeren “Sınıf Öğretmeni Demokratik DavranıĢ Ölçeği” kullanılmıĢtır. Sınıf Öğretmeni Demokratik DavranıĢ Ölçeğinin güvenirliği 0.90‟ dır. Verilerin analizinde kullanılan istatistik iĢlemlerin sonucunda; her dört boyutta da kız öğrenciler, erkek öğrencilerin görüĢlerine oranla öğretmenlerini daha demokratik bulmaktadırlar. Her dört boyutta da öğrenciler, kadın öğretmenlerin erkek öğretmenlere oranla daha demokrat olduğunu belirtmektedirler. Her dört boyutta da özel okullarda öğrenim gören öğrenciler, öğretmenlerinin yüksek düzeyde demokratik davrandığını belirtirken, bu görüĢlere kıyasla resmi okullarda öğrenim gören öğrenciler, öğretmenlerinin daha düĢük düzeyde demokratik davrandığını belirtmiĢlerdir. Sınıf mevcudu 25‟ ten az olan sınıflarda çalıĢan sınıf öğretmenleri, sınıf mevcudu 25-40 arası olan sınıflarda
çalıĢan sınıf öğretmenlerinden ve sınıf mevcudu 41 ve üzeri olan sınıflarda görev yapan sınıf öğretmenlerinden her dört boyut için de öğrenci görüĢleri çerçevesinde daha demokratik olarak değerlendirilmektedirler.
GürĢimĢek ve Göregenli (2004) tarafından yapılan “Öğretmen Adayları ve
Öğretmenlerde Demokratik Tutumlar, Değerler ve Demokrasiye ĠliĢkin Ġnançlar” adlı çalıĢmada amaç farklı branĢlardan öğretmen ve öğretmen adaylarının değerlerini, hümanistik tutumlarını, eğitim sisteminin demokratikliğine iliĢkin algılarını, sistemi ne ölçüde meĢrulaĢtırdıkları ve sistem üzerinde hangi düzeyde kontrolleri olabileceğine iliĢkin inançlarını ve tüm bu öğelerin çeĢitli demografik özelliklerle karĢılıklı iliĢkilerini ele alarak incelemektir. ÇalıĢmanın örneklemini, DEÜ Buca Eğitim Fakültesi‟ nde farklı branĢlarda öğrenim gören 211 öğretmen adayı ile Ġzmir ili içindeki resmi okullarda görev yapan 155 öğretmen oluĢturmaktadır. Veriler Polarity Ölçeği, Scwartz Değerler Ölçeği, Eğitim Sisteminin Algılanan Demokratikliği Ölçeği, Kontrol Ġnancı Ölçeği ve Sistemi MeĢrulaĢtırma Ölçeği yoluyla toplanmıĢtır. Veriler değerlendirildiğinde, öğretmen adayları ile öğretmenlerin puanlarının kontrol inançları, sistemi meĢrulaĢtırmaları ve Scwartz‟ ın bazı alt ölçekleri açısından anlamlı düzeyde farklılaĢtırdığı görülmektedir. YaĢ ve cinsiyetin de hümanistik değerlerle ve sistemin demokratikliğine iliĢkin algılarla iliĢkili olduğu görülmüĢtür. Sonuçlar demokrasi eğitimi bağlamında tartıĢılarak öneriler sunulmuĢtur.
Duman (2004) tarafından yapılan çalıĢma demokrasi ve eğitim kavramlarını
öğretme- öğrenme süreci kapsamında tartıĢmayı ve aralarındaki iliĢkileri farklı değiĢkenler açısından incelemeyi amaçlamaktadır. Bu çalıĢmada demokrasi, diyalojik demokrasi, demokratik tutum, öğrenilmiĢ çaresizlik, bilginin aktarımı bağlamında jakobenlik, ötekiyle karĢılaĢma, entelektüel dik kafalılık=Ģizonerik sapma gibi temel konular irdelenmiĢtir. Bu temel konular doğrultusunda bir görüĢme formu oluĢturularak, Muğla üniversitesi Eğitim Fakültesinde öğrenim gören 15 öğrenci ile görüĢmeler yapılmıĢtır. Bu görüĢmelerde öğrencilere “Demokrasiyi nasıl algılıyorsunuz?, Genelde küreselleĢen toplumsal koĢullarda, okullarda, sınıf ortamında ve öğretme-öğrenme sürecinde nasıl bir eğitim öğretim hedefi koyalım ki
demokrasinin idealleriyle tutarlı olsun?, Özelde: demokratik teamülleri ve idealleri oluĢturmayı hedefleyen bir okulda, sınıfta, öğrenme-öğretme sürecinde öğrencilere nasıl davranılmalı?, Öğretmenler bir öğretme metodolojisi olarak demokratik eğitim teamüllerini yerine getirmekte midirler?, Öğretmenler neden demokratik bir tutum benimseyememektedirler / Öğretmenler niye böyle bir strateji izliyorlar?, Öğrenme- öğretme sürecinde öğretmenleri Jakoben tutumlu öğretmen modeli ve öğretme yöntemini benimsemelerine sevk eden nedir?, Geleneksel öğretme kültüründeki davranıĢsal öğelere karĢı bireyin güç sınaması öğrenilmiĢ çaresizliği doğurur mu?, Jakobenizm ve öğrenilmiĢ çaresizliğe karĢı alternatif yöntemler neler olabilir?” soruları yöneltilerek görüĢmeler sonunda elde edilen bulgulara dayalı olarak betimsel analizler yapılmıĢ, yorum ve tartıĢmalara gidilmiĢtir.
Oğuz (2004) tarafından yapılan çalıĢmada demokratik değerlerin
kazandırılmasında, öğretmenlerin, demokratik eğitim ortamını nasıl oluĢturmaları gerektiği ve hangi yöntemleri uygulayabilecekleri irdelenmiĢtir. Bu genel amaç doğrultusunda “Demokratik eğitim ortamı nasıl oluĢturulabilir?, Demokratik eğitim ortamında öğretmen ve öğrencilerin rolü nedir?, Demokratik değerlerin kazandırılmasında etkin öğretim yöntemleri nelerdir? Etkin öğretim yöntemleriyle demokratik değerler nasıl kazandırılabilir? sorularına yanıt aranmıĢtır. Sonuçta demokratik bir toplumda yaĢayan tüm bireylerin, demokratik ilke ve değerleri bir yaĢam biçimi olarak benimsemeleri ve davranıĢlarına yansıtmaları gerekir. Bu nedenle bireylerin, demokrasiyle ilgili bilgiler edinmeleri yeterli değildir. Demokratik değerlere, tutumlara sahip olmaları ve bunları kiĢiliklerinin bir parçası haline getirmeleri gerektiği yargısına varılmıĢtır. ÇalıĢmada bireylere, sınıfta düzenlenecek eğitim ortamında, demokratik değerleri kazandırabilmek için öneriler getirilmiĢtir.
ġahin (2004)’ in çalıĢmasında sınıf öğretmenliği alanında öğrenim gören
öğretmen adaylarının çeĢitli değiĢkenler açısından demokratik sınıf ortamına dönük demokratik değerler konusunda görüĢ düzeyinin belirlenmesi ve araĢtırma sonuçlarından elde edilen bulgular doğrultusunda geliĢtirilen önerilerle okul kültürüne ve okul iklimine katkı sağlanacağı düĢünülmektedir. Bu amaca yönelik
olarak anket sorularını belirlemek üzere ulusal ve uluslar arası alan yazın taraması sonucu eğitilmiĢ bireylerin sahip olması gereken demokratik değerler sıralamasından yararlanılmıĢtır. Her sınıf düzeyinden tesadüfî örnekleme oluyla 249 öğretmen adayı seçilerek, araĢtırmanın örneklemi belirlenmiĢ ve anket uygulanmıĢtır. ÇalıĢmanın sonucunda sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının cinsiyete göre demokratik sınıf ortamına dönük demokratik değerler konusunda görüĢleri arasında fark yoktur. Sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının sınıf seviyesine göre demokratik sınıf ortamına dönük demokratik değerler konusunda görüĢleri arasında 3. sınıf ile diğer sınıf seviyeleri arasında anlamlı fark vardır. Sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının kendilerini demokratik görme düzeylerine göre demokratik sınıf ortamına dönük demokratik değerler konusunda görüĢleri arasında fark yoktur. Sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının arkadaĢlarını demokratik görme düzeylerine göre demokratik sınıf ortamına dönük değerler konusunda arkadaĢlarını “hiç” düzeyinde demokratik bulanlarla “diğer” düzeylerde görüĢ bildirenler arasında anlamlı fark vardır. Sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının öğretim elemanlarını demokratik görme düzeylerine göre demokratik sınıf ortamına dönük demokratik değerler konusunda “bazen” demokratik bulanlarla “genellikle” demokratik bulanlar arasında anlamlı fark vardır.
KarakuĢ (2004) tarafından yapılan bu çalıĢmanın amacı öğretmen ve
öğrenci görüĢleri paralelinde orta öğretimde okul ortamını insan hakları açısından değerlendirmektir. AraĢtırmada veri toplama aracı olarak “Okul Ortamını Ġnsan Hakları Açısından Değerlendirme Formu” kullanılmıĢtır. Shirman (1999) tarafından hazırlanan 25 maddelik bu form, daha sonra Flowers ve arkadaĢları tarafından geliĢtirilmiĢtir. Form Türkçe‟ ye çevrilerek, Ġngilizce ve sosyal bilgiler konusunda uzman öğretim üyelerine inceletilmiĢ ve pilot uygulaması yapılmıĢtır. Daha sonra Genel ve meslek liselerinde görev yapan öğretmen ve eğitim gören öğrencilerden oluĢan 643 kiĢilik çalıĢma grubuna uygulanmıĢtır. AraĢtırma sürecinde elde edilen veriler, öğretmen ve öğrenci görüĢleri, cinsiyet, okul türü ve kıdem gibi farklı değiĢkenler açısından sınıflandırılmıĢtır. ÇalıĢma sonucunda insan hakları açısından orta öğretim kurumlarının çalıĢma iklimine yönelik öneriler getirilmiĢtir.
Geçgel (2004)‟ in Türkiye‟ de insan hakları ve demokrasi kavramının ortaya
çıkmasında ve geliĢmesinde Tanzimat dönemi sanatçılarının öncü rollerini ortaya koymayı amaçlayan bu çalıĢma, alan yazın taramasına dayalı betimsel bir çalıĢmadır. Bu çalıĢmayla, sanatçıların eserlerinde demokrasi, insan hakları ve vatandaĢlık olgularına yönelik irdelemelerde bulunulmuĢtur. Edebiyat eserleri, demokrasi ve vatandaĢlık tutumlarının geliĢtirilmesinde etkili bir kaynak olabileceği düĢünülmektedir. ÇalıĢma dönem sanatçılarından ġinasi, Ziya PaĢa ve Namık Kemal‟in eserlerinin irdelenmesi ile sınırlandırılmıĢtır. UlaĢılan bulgulara dayalı olarak, bu değerlerin geliĢtirilmesinde eğitim ortamlarının nasıl düzenlenmesi gerektiğine iliĢkin öneriler geliĢtirilmiĢtir. Belgeler, Tanzimat dönemi sanatçılarına ait eserlerin tüm okul kademelerinin amaçları arasında yer alan demokrasi ve insan haklarına yönelik çalıĢmalar için zengin bir kaynak olduğunu ortaya koymaktadır. Dolayısı ile bu çalıĢmanın her kademedeki öğretmenlerin, zenginleĢtirilmiĢ bir öğrenme ortamı oluĢturmalarına katkı sağlayacağı düĢünülmektedir.
Turan ve TaĢpınar (2004)‟ ın birlikte yaptıkları çalıĢmanın genel amacı,
ilköğretim 8. sınıflarda okutulan “VatandaĢlık ve Ġnsan Hakları” dersinin amaçları doğrultusunda öğrencilerin davranıĢlarındaki değiĢimi ve geliĢimi belirlemektir. AraĢtırma verileri bu dersin amaçlarına dayalı olarak geliĢtirilen ve 36 maddeden oluĢan bir anket ile elde edilmiĢtir. AraĢtırmanın örneklemini 747 sekizinci sınıf öğrencisi oluĢturmaktadır. Elde edilen verilere göre söz konusu dersin öğrencilerin genel olarak demokrasi ve insan haklarına iliĢkin görüĢlerini olumlu yönde etkilediği belirlenmiĢtir. Buna karĢın konuya iliĢkin kavramsal boyut, duyarlılık ve sınıf ortamlarının demokratikleĢtirilmesi açısından sorunlar olduğu söylenebilir. Buna göre dersin iĢleniĢinde öğretim ortamının etkili öğrenmeyi sağlayacak biçimde düzenlenmesi, sınıf ortamlarının ve öğretmenlerin demokratik özelliklerinin geliĢtirilmesi gerektiği ve bunun sağlanmasının Avrupa Birliği‟ne giriĢ sürecini yaĢayan ülkemizin daha demokratik ve insan haklarına saygılı bir toplumsal yaĢam düzeyine ulaĢması açısından da gereklilik olduğu düĢünülmektedir.
Girgin ve GürĢimĢek (2004) tarafından yapılan çalıĢmada okul öncesi
kazandırılmaya çalıĢılan demokrasi ile ilgili bazı temel kavramların çocukların kavrama düzeyine uygunluğunu araĢtırmaktır. Okul öncesi eğitime devam eden öğrencilere demokrasi ile ilgili bir takım kavramların etkin öğrenme yoluyla kavratılabilmesi için geliĢtirilen etkinlikler 10 hafta boyunca deney grubuna uygulanmıĢ ve deney grubu ile aralarındaki geliĢimsel farklar saptanmıĢtır. AraĢtırma deseni olarak kontrol gruplu ön-test ve son-test kullanılmıĢtır. AraĢtırmada kullanılan eğitim etkinlikleri ve ön-test son-test ölçümleri araĢtırmacılarca geliĢtirilmiĢtir. AraĢtırmanın baĢında öğrencilerin seçme ve seçilme hakkı, iĢbirliği, yardımlaĢma, empati, ayrımcılık yapmama kavramlarını bilme düzeylerini belirlemek için ön-test verilmiĢtir ve grupların baĢarı düzeyleri karĢılaĢtırılmıĢtır. Uygulamaların sonunda, her iki gruba son test verilmiĢ ve sonuçlar karĢılaĢtırılmıĢtır. Genel olarak bulgular değerlendirildiğinde, okul öncesi çağ çocuklarında demokrasi ile ilgili bazı kavramları geliĢtirme amacıyla oluĢturulan etkinlik uygulamalarının geliĢimlerini olumlu yönde desteklediği görülmektedir.
Doğanay, Çuhadar ve Sarı (2004) tarafından yapılan araĢtırmanın amacı
demokratikleĢme sürecinde, demokrasiyi yaĢayan ve yaĢatan bireyler yetiĢtirme sorumluluğunu taĢıyan öğretmenlerin, sahip oldukları demokrasi anlayıĢına iliĢkin algılarını belirlemek ve bu algılarını bazı değiĢkenler açısından karılaĢtırmaktır. AraĢtırmanın örneklemini Adana il merkez ilçelerinde görev yapan sınıf ve sosyal bilgiler öğretmenlerinden yansız olarak seçilen 232 öğretmen oluĢturmuĢtur. Veri toplama aracı olarak araĢtırmacılar tarafından geliĢtirilen “Öğretmenlerin Demokrasi AnlayıĢı Ölçeği” kullanılmıĢtır. AraĢtırmanın sonucunda öğretmenlerin %88‟ inin militan demokrasi anlayıĢını daha çok benimsedikleri ve kıdem, branĢ, cinsiyet ve mezun olduğu okul türü bakımından, öğretmenlerin demokrasi anlayıĢlarına iliĢkin algıları arasında anlamlı farklılıkların bulunmadığı görülmüĢtür.
Serin (2004) tarafından yapılan araĢtırmanın amacı, Ġlköğretim Bölümü Sınıf
Öğretmenliği ve Fen Bilgisi Öğretmenliği öğrencilerinin demokratik tutumlarının, bölüm, sınıf, cinsiyet, yaĢ, anne-baba eğitim düzeyi, anne- baba mesleği, anne-baba ve öğretim elemanlarının tutumlarına yönelik algılamaları, ailenin aylık gelir düzeyi, mezun olunan lise ve lisedeki alanına göre değiĢip değiĢmediğini incelemektir.
AraĢtırmanın örneklemini Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca Eğitim Fakültesinin Ġlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği ve Fen Bilgisi Öğretmenliği Anabilim Dalında 1. ve 4. sınıflarda öğrenim görmekte olan 174 öğrenci oluĢturmuĢtur. AraĢtırmada veri toplama aracı olarak, “KiĢisel Bilgi Formu” ve Gözütok (1995)‟ un “Demokratik Tutum Ölçeği” kullanılmıĢtır. AraĢtırma sonucunda; ailenin aylık gelir düzeyi ve mezun olunan lise türünün demokratik tutumları istatistiksel olarak etkilediği saptanmıĢtır.
Bulut (2004) tarafından yapılan bu araĢtırmanın amacı, Psikolojik DanıĢma
ve Rehberlik bölümü öğrencilerinin (Psikolojik DanıĢman adaylarının) demokratik tutumlarının sınıf, cinsiyet, yaĢ, anne-baba eğitim düzeyi, anne- baba mesleği, anne- baba ve öğretim elemanlarının tutumlarına yönelik algılamaları, ailenin aylık gelir düzeyi, mezun olunan lise ve lisedeki alanı göre anlamlı farklılıklar olup olmadığını incelemektir. AraĢtırmanın örneklemini 2003- 2004 öğretim yılında Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca Eğitim Fakültesinin psikolojik DanıĢma ve Rehberlik Anabilim dalında öğrenim görmekte olan 164 öğrenci oluĢturmuĢtur. AraĢtırmanın verileri, “KiĢisel Bilgi Formu” ve Gözütok (1995) tarafından geçerlik-güvenirlik çalıĢması yapılmıĢ olan “Demokratik Tutum Ölçeği” ile elde edilmiĢtir. AraĢtırmanın sonucunda öğrencilerin sınıf düzeyine, yaĢlarına ve lise alanlarına göre anlamlı bir farklılık saptanmıĢtır.
Kaldırım (2004), Ġlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin Sosyal Bilgiler dersi
müfredatı içerisinde yer alan demokrasi ile ilgili kavramları nasıl algıladıkları ve bu kavramlarla ilgili mevcut algılamalarında nelerin etkili olduğunu belirlemeyi amaçladığı çalıĢmasında, öğrencilerin demokrasi algılarını tespit için anket uygulamıĢtır. Ankara ilinde eğitim vermekte olan 12 okuldan toplam 464 sekizinci sınıf öğrencisi çalıĢma kapsamı içerisinde yer almaktadır. Öğrencilerin demokrasi kavramı içerisinde eĢitlik, siyasi partiler, özgürlük ve milli egemenlik ile ilgili bazı konuları yanlıĢ algıladıkları bulunmuĢtur. Öğrencilerin demokrasi algılarını en çok etkileyen faktör ise anne ve babalarının eğitim düzeyidir.
Akpınar ve Turan (2004)‟ ın yapmıĢ olduğu çalıĢmada ilköğretim
öğretmenlerinin demokrasi ve demokrasi eğitimine bakıĢ açıları belirlenmeye çalıĢılmıĢtır. Toplam 439 ilköğretim öğretmeni üzerinde yürütülen bu araĢtırmada veriler, anketle elde edilmiĢtir. Verilerin çözümlenmesi ile elde edilen bulgulara göre, ilköğretim öğretmenleri demokrasi eğitimini gerekli görmekte, ancak, mevcut ilköğretim programları ve uygulamalarını yetersiz bulmaktadırlar. Öğretmenlere göre, demokratik bir eğitim süreci için, öğretim programları AB ile uyumlaĢtırılmalı ve okul yönetimi ile eğitim sürecine, bütün ilgililerin katılımı sağlanmalıdır.
Çankaya ve Seçkin (2004)’ in çalıĢmasında okullarda görev yapan
öğretmenlerle, öğretmen adayları eğitim fakülteleri öğrencilerinin demokratik değerlerle ilgili tutumları karĢılaĢtırılmaya çalıĢılmıĢtır. Bu çalıĢmanın temelini iki araĢtırma oluĢturmaktadır. Öğretmen ve öğretmen adaylarının demokratik değerlerle ilgili tutumları, bir grup Boğaziçi Üniversitesi Eğitim fakültesi öğretim üyesinin Eğitim-Sen desteği ile gerçekleĢtirdiği “Öğretmen YetiĢtirme AraĢtırması” nın “Öğretmen Tutum Ölçeği” nden elde edilen veriler ile belirlenmeye çalıĢılmıĢtır. Tutum ölçeğinde yer alan maddelerin bir kısmı eĢitlik, özgüven, sorumluluk, iĢbirliği ve hoĢgörü değerleri baĢlıklarında yeniden gruplanmıĢtır. ÇalıĢmada öncelikle demokrasi kavramının tarihsel geliĢim süreci kısaca ele alınmıĢ, daha sonra demokratik toplum, demokratik okul, demokratik birey kavramları üzerinde durulmuĢtur. Sonrasında ise yukarıda belirtilen demokratik değerlerden ne anlaĢıldığı kısaca açıklanmıĢ, daha sonra tutum ölçeğindeki maddelerin hangi değer kavramına girdiği belirtilmiĢ, öğretmen ve öğretmen adaylarının bu değerlere karĢı tutumları ölçekteki maddelere verilen yanıtlara göre karĢılıklı olarak incelenmiĢtir.
Saracaloğlu, Evin ve Varol (2004) tarafından öğretmen ve öğreten
adaylarının çeĢitli değiĢkenler açısından demokratik tutumlarının araĢtırıldığı çalıĢmada, veriler Gözütok (1995) tarafından geliĢtirilen “Demokratik Tutum Ölçeği” ile toplanmıĢtır. AraĢtırma örneklemini, Ġzmir ilindeki çeĢitli kurumlarda görev yapan öğretmenler (N=317) ile Dokuz Eylül ve Ege Üniversitelerindeki çeĢitli bölümlerde öğrenim gören ve Ege Üniversitesi Öğretmenlik Meslek Bilgisi Sertifika