Demokrat Parti Programında Eğitimin Yer

Demokrat Parti, 1946 yılında yayınlanan parti programında eğitim ile ilgili şu temel prensiplere yer vermiştir:

Eğitim ve Öğretim Birliği

DP, parti programında eğitim ve öğretimde millilik ve birlik prensibi temel alınmıştır. Böylece eğitimde birlik esasının getirildiği ve Atatürkçü eğitimin ilkesi olarak kabul edilen Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun benimsendiği belirtilmiştir.

“Madde 33: Maarif sistemimizde, milli eğitim ve öğretim vahdeti prensibinin

taraftarıyız”99

Eğitim Öğretim Planlanması

Demokrat Parti, eğitim ve öğretimin toplumun değişen şartlarına uygun olarak yeniden planlanması gerektiğini kabul etmiştir. Eğitimi oluşturan maddi ve manevi bütün öğeleri ile bütün olarak ele alınmasına programda yer vermiştir.

“ Madde 34: Umumi ve mesleki eğitim ve öğretim yurt ihtiyaçlarını karşılayacak

umumi bir plana göre tanzim edilmeli ve gelecek nesillerin yalnız ilim ve teknik bilgi ile değil, milli ve insani bütün manevi kıymetlerle de teçhizine çalışmalıdır.”100

İlköğretim

Demokrat Parti, ilköğretimi maarif sisteminin temeli saymaktadır. Çocuklarımızın gelecek için sağlam temellerle hazırlanması bakımından onları eğitenlerin tek kaynaktan ve aynı anlayışla yetiştirilmelerini programa almıştır.

“Madde 35: İlköğretim, maarif sistemimizin temelini teşkil etmektedir. Bütün

ilkokul öğretmenlerinin aynı şura ve aynı seviyede bilgiye sahip olmaları esasının göz

98 _{Korkut BORATAV,” İktisat Tarihi ( 1908 – 1980 )”, T. T. A, Cilt: 4, s. 349 – 350.} 99 _{Demokrat Parti Tüzük ve Programı, Ankara, 1946, s. 25.}

önünde tutulmasını, bunlar arasında farklı zümrelerin teşekkülüne meydan verilmemesi bakımından, lüzumlu görmekteyiz.”101

Orta Öğretim

Demokrat Parti, ortaöğretimi oluşturan öğelerin gerek maddi olarak araç gereç, gerekse program olarak eksik görmekte ve takviye edilmesi gerektiği inancını taşımaktadır.

“Madde 36: Orta tahsil kurullarını, gerek program ve talimatname, gerekse

laboratuar ve kütüphane gibi öğretim vasıtaları bakımından, ıslah ve takviyeye muhtaç görmekteyiz. Yüksek öğretime basamak olan liselerin, bu maksadı sağlayacak duruma getirilmesi lazımdır.”102

Mesleki ve Teknik Öğretim

Toplumun ekonomik refahını sağlamak, gerekli işgücünü temin edebilmek bakımından mesleki ve teknik öğretime gereken önemin verilmesi gerektiği de programda yer almıştır.

“Madde 37: Muhtelif derecelerdeki teknik öğretim kurullarını yurdun her

tarafına yaymak yönündeki çalışmaları, eğitim ve cihazımızın ekonomik kalkınmamızda da vazife alması bakımından, yerinde bulmaktayız. Bu çalışmaların iktisadi ihtiyaçlarımızla ayarlanmasını lüzumlu görüyoruz.”103

Yükseköğretim

Üniversitelerin nitelik ve nicelik olarak geliştirilmeleri, araştırma ve geliştirme enstitüleri kurulması yanında özerk olması gerektiği de programda yer almıştır.

“Madde 38: Yüksek öğretim meselesinde keyfiyete önem verilmesi lüzumuna

kaniyiz. Bütün yükseköğretim kurumlarımızın bu esasa göre takviyesini ve garptaki benzerleri seviyesine eriştirilmelerini istiyoruz.”104

Öğretmen Yetiştirme Öğretmenin Yükseltilmesi

Demokrat Parti, öğretmenlerin devamlı kendilerini yetiştirme gayreti içinde olmalarını arzu etmektedir. Partinin sahip olduğu bu görüş, öğretmenlerin meslek içinde ilerlemelerini sağlamakla beraber aynı zamanda bir önceki dönem iktidarının da politikasının antitezi ve eleştirisidir.105

101 _{Demokrat Parti Tüzük ve Programı, s. 25.} 102 _{Demokrat Parti Tüzük ve Programı, s. 26.} 103 _{Demokrat Parti Tüzük ve Programı, s. 26 - 27.} 104 _{Demokrat Parti Tüzük ve Programı, s. 26.}

105 _{İsmail ŞAHİN, Demokrat Parti Hükümetleri Dönemindeki Eğitim – Kültür Politikaları ( 1950 –}

“Madde 40: Kabiliyeti ve kudreti müsait olduğu takdirde, bir ilkokul

öğretmeninin, öğrenim derecelerini tamamlayarak, Üniversite profesörlüğüne kadar yükselmesine kanuni imkan tanınmalıdır.”106

Kültürel Gelişme ve Türk Dili

Demokrat Parti programında demokratik bir ortamda bir ülkenin gelişmesinin ilmi ve kültürel değerlere sahip çıkılarak ve geliştirilerek sağlanabileceği belirtilmiştir.

“Madde 39: İlmin, tekniğin, güzel sanatların süratle gelişmesini sağlamak için

bütün vasıta ve tedbirlere başvurmak, bu cümleden olarak ehliyet ve istidatları teşvik etmek, kütüphaneler, müzeler, tiyatrolar ve konservatuarlar kurmak, Türk Dilinin milli bünyesine uygun olarak, süratle gelişmesi yolundaki çalışmaları yardım etmek, kısaca yurdumuzda milli ve insani kültür seviyesinin yükselmesini sağlayacak her faaliyeti desteklemek, kanaatimizce, devletin başlıca vazifelerindendir. Ancak, ilim ve sanatın her türlü fikir faaliyetlerinin, siyasi ve idari müdahalelerden uzak kalmasını, demokrasinin değişmez bir esası olarak kabul ediyoruz. ” 107

Eğitimde Fırsat Eşitliği ve Doğu Üniversitesi

Demokrat Parti programında bölgeler arasında fırsat eşitliğinin sağlanması108 ve Doğu Anadolu’nun kalkınması amacıyla bir doğu üniversitesinin kurulması programda öngörülmüştür.

“Madde 41: Doğu bölgesinde her derece ve şubede okulları ve nihayet fakülte ve enstitüleriyle bir kültür merkezi yaratmak lüzumuna inanıyoruz.”109

106 _{İsmail ŞAHİN, Demokrat Parti Hükümetleri Dönemindeki Eğitim – Kültür Politikaları ( 1950 –}

1960 ), s. 26.

107 _{İsmail ŞAHİN, Demokrat Parti Hükümetleri Dönemindeki Eğitim – Kültür Politikaları ( 1950 –}

1960 ), s. 26.

108 _{Demokrat Parti döneminden öncede Türk eğitiminde fırsat eşitliği konusu, Batı’yla hemen hemen aynı}

dönemlerde tartışılmaya başlanmış, fakat nitelik ve nicelik açısından Batı’daki emsallerine göre oldukça geri kalmıştır. Türkiye’de eğitimde fırsat eşitliği konusunu etkileyen etmenlerin başında şunlar gelmektedir;

- Ailenin geliri ve mesleği.

- Devletin ekonomik gücü (burs, kredi, yatılı okul vs.).

- Coğrafi etmenler, kırsal alanda çok sayıda yerleşim birimine eğitim olanaklarının götürülememesi.

- Cinsiyete dayalı eşitsizlik, okuma yazma oranındaki ciddi fark.

- Ülkemizdeki nüfus artışı ve doğal olarak eğitim olanaklarının her yere eşit götürülememesi. - Eğitimsel altyapıda önemli ölçüde dengesizlikler ve eşitsizlikler.

- Siyasal etmenler, siyasi partilerin derin görüş ayrılıkları, eğitim politikaları konusundaki istikrarsızlık, parasız yatılılık, bursluluk ve yardım olanaklarının yetersiz oluşu.

Ayrıntılı bilgi için Bakınız; İsmail GÜVEN, Türkiye’de 1950 – 1980 Yılları Arasında Örgün Eğitimde Yapısal Değişme ve İdeoloji Arasındaki İlişkiler ( Ortaöğretim ve Yükseköğretim Açısından Bir İnceleme ), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 1998, s. 262 – 263.

Milliyetçilik ve Laiklik İlkesi

Demokrat Parti gelecek nesilleri yetiştirecek eğitim kurumlarının bir anlamda temelini oluşturacak milliyetçilik ve laiklik ilkesi prensiplerine parti programında yer vermiştir.

“Yurttaşlar arasında müşterek bir tarihin kültür ve ülkü birliğine dayanan ve her

türlü ayırıcı temayülleri reddeden bir milliyetçilik telakkisine bağlıyız. Partimiz, tüm yurttaşları din ve ırk farkı gözetmeksizin, Türk sayar ve Türk olmanın tüm haklarına sahip tanır. Kanuni vazifelerini yerine getiren her ferde iyi bir yurttaş gözüyle bakarız. Partimiz laikliği, devletin din ile hiçbir ilgisinin bulunmamasını ve hiçbir din düşüncesinin kanunların tanzim ve tatbikinde müessir olmaması manasında anlar; din hürriyetini, diğer hürriyetler gibi, İnsanlığın mukaddes haklarından tanır.”110