Birinci Milli Eğitim Şûrası
Birinci Milli Eğitim Şûrası 17 – 29 Temmuz 1939 tarihleri arasında dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel başkanlığında toplanmıştır. Şûranın esas gündemini;
• Cumhuriyet Maarifinin plan ve esasları
• Çeşitli öğretim derecelerindeki müesseselere ait talimatnamelerin incelenmesi • Bütün müfredat programlarının incelenmesi oluşturmuştur.
Şûrada alınan kararlara baktığımız zaman;
1- Üç sınıflı köy okulları beş sınıfa çıkarılmıştır.
2- Okullarda derslerin öğleden önceye alınması ve öğle sonralarının ortaokullarda isteğe bağlı, liselerde mecburi olarak öğretmenlerin yönetiminde serbest ve ortak faaliyetlere ayrılması konusunda yapılan öneriler kabul edilmiştir.
3- Ortaöğretim kurumlarının il ihtiyacına göre bir planı hazırlanmıştır.
4- Erkek Teknik, Kız Teknik ve Ticaret Öğretim Kurumlarının yönetmeliklerini ve öğretim programlarını inceleyip karara bağlamıştır.
5- Yüksek okul ve fakülteler Milli Eğitim Bakanlığına bağlanmıştır.
Şûraya getirilen konulardan en önemlisi okul ders kitaplarıyla ilgili olmuş ve tek tip kitap (devlet kitabı) sistemine gidilmesi teklif edilmiş ve bu teklif kabul edilmiştir.76
İkinci Milli Eğitim Şûrası
İkinci Milli Eğitim Şûrası 15 – 21 Şubat 1943 yılında dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel başkanlığında toplanmıştır. Şûra gündemini;
• Okullarda ahlak terbiyesinin geliştirilmesi
• Bütün öğretim kurumlarında ana dili çalışmaları veriminin arttırılması
75 Nurdan KALAYCI, Cumhuriyet Döneminde İlköğretim, s. 57. İnönü Dönemi ilköğretim alanında
yaşanan sayısal gelişmeler için, Bkz. Tablo: 1.
• Türklük eğitiminde tarih öğretiminin metot ve vasıtalar bakımından incelenmesi oluşturur.
Şûrada alınan kararlara baktığımız zaman;
1- Bütün eğitim kurumlarında ana dili çalışmalarında verimin arttırılması.
2- İlk ve orta dereceli okullarda tarih dersleri programları ile ders kitapları programlarının çocuğun seviyesine uygun olmadığı.
3- Mesleki ve teknik okullar için ayrı kitapların basılması. 4- Milli tarihe ağırlık verilmesi.
5- Ortaokul ve lise tarih öğretmenliklerine yalnız bu alandan mezunların atanması. 6- Kitaplara tarihi okuma parçalarının eklenmesi.
7- Liselere sanat tarihi dersleri konulması. 8- Ahlak eğitiminin amacı.
9- İdeal Türk çocuğu.
10- Türk ahlakının toplumsal ve kişisel ilkelerinin başlıcaları.
11- Ahlak için her dereceli okullarda alınan tedbirler görüşülüp, incelenip kabul edilmiştir.77
Üçüncü Milli Eğitim Şûrası
Milli Eğitim Bakanı Reşat Şemsettin Sirer başkanlığında 2 – 10 Aralık 1946 tarihleri arasında toplanmıştır. Üçüncü şûrada, ticaret, ortaokul ve liselerin program ve yönetmelikleri, erkek sanat enstitüleri, kız enstitüleri, İstanbul Teknik Okulu, orta dereceli teknik öğretim okulları program, yönetmelik, öğretmen ve öğrenci işleri görüşülmüş, alternatifler önerilmiştir.78
Bununla beraber eğitim ve öğretim faaliyetlerinde aile ve okul arasındaki işbirliğinin sağlanması için gerekli tedbirlerin alınması gerektiği de görüşülmüştür.79
Alınan kararlar sonunda Üçüncü Milli Eğitim Şûrasının dokümanları şu şekilde oluşturulmuştur.
1- Erkek Sanat Ortaokulları ve Enstitüleri Müfredat Programı. 2- Erkek Sanat Ortaokulları ve Yönetmeliği.
3- Erkek Sanat Ortaokulları ve Enstitüleri Ve İstanbul Teknik Okulu Komisyon Raporu.
77 Milli Eğitim Şuraları ( 1939 – 1996 ) , s. 22, 23, 24.
78 Necdet SAKAOĞLU, Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi, s. 249.
79Reşat ÖZALP, Aydoğan ATAÜNAL, Türk Milli Eğitim Sisteminde Düzenleme Teşkilatı ( Talim ve
4- İstanbul Teknik Okulu Yönetmeliği. 5- Kız Teknik Öğretim Okulları Yönetmeliği. 6- Kız Enstitüleri müfredat programı.
7- Kız Enstitüleri sınıf geçme ve bitirme imtihanları yönetmeliği. 8- Kız enstitüleri komisyon raporu.
9- Okul aile birlikleri ana tüzük taslağı. 10- Okul aile işbirliği komisyon raporu.
11- Orta ve bu derecede ki teknik öğretim kurumları öğretmen ve öğrencileri ile ilgili mevzuat raporu.
12- Ticaret ortaokulları ve liseleri müfredat programı ve yönetmeliği.80
Dördüncü Milli Eğitim Şûrası
İnönü Dönemi biterken, Dördüncü Milli Eğitim Şûrası 12 – 31 Ağustos 1949 tarihinde Milli Eğitim Bakanı Tahsin Banguoğlu başkanlığında toplanmıştır. Şûranın gündemini eğitim ve öğretimde dayanılan demokratik esasların gözden geçirilmesi, ortaokul ve liselere öğretmen yetiştiren eğitim enstitüleri ve yüksek okul teşkilatının ihtiyaçlara göre yeniden düzenlenmesi, 1948 – 1949 ders yılından itibaren uygulanmaya başlanan ilkokul projesinin incelenmesi ve lise ders konularının 4 yıllık teşkilata göre uygulanması konuları ele alınmıştır.81
Bu şura; 1946 demokrasi oluşumunu yansıtması ve 1948 tarihli İlkokul programının demokrasi anlayışına ne derece uygun olduğunun tartışılması bakımından oldukça önemlidir. Demokratik eğitim kavramı ilk kez bu şûrada konuşulmuş, okul içinde her öğrencinin yeteneği ve gücüne göre başarılı olmasının gözetilmesi ve uygun gelişme imkânlarının sağlanması, okul dışında da okul öncesi eğitimin ve halk eğitiminin yine demokratik çerçevede algılanması üzerinde durulmuştur. Ayrıca bu şûrada Ankara’da bir Yüksek Öğretmen Okulu açılması ve liselerin dört yıla çıkarılması da kararlaştırılmıştır.82
Dördüncü Milli Eğitim Şûrasının dokümanları şunlardır; 1- Orta Öğretime Öğretmen Yetiştirme Hakkında Rapor. 2- Dört Yıllık Lise Ders Konuları Projesi Hakkında Açıklama.
3- Eğitim Enstitüleri ve Yüksek Öğretmen Okulu Teşkilatı Hakkında Proje.
80 Reşat ÖZALP, Aydoğan ATAÜNAL, Türk Milli Eğitim Sisteminde Düzenleme Teşkilatı ( Talim
ve Terbiye Kurulu – Milli Eğitim Şûrası ), s. 211.
81 Reşat ÖZALP, Aydoğan ATAÜNAL, Türk Milli Eğitim Sisteminde Düzenleme Teşkilatı ( Talim ve
Terbiye Kurulu – Milli Eğitim Şûrası ), s. 215.
4- Eğitim ve Öğretimde Dayanılan Demokratik Esasları Gözden Geçiren Komisyon Raporu ve Lise Ders Konularının Dört Yıllık Teşkilata Göre Tespit Komisyonu Raporu.
5- İlkokul Programı ve Ortaokul Programı Projesini İnceleme Komisyonu Raporu. 83
83 Reşat ÖZALP, Aydoğan ATAÜNAL, Türk Milli Eğitim Sisteminde Düzenleme Teşkilatı ( Talim ve
II. BÖLÜM
DEMOKRAT PARTİNİN EĞİTİM GÖRÜŞÜ VE DÖNEMİN MİLLİ EĞİTİM