3.8. Bulgular ve Yorumlar
3.8.4. Demografik Faktörlere Göre Yatay Yıldırma Ortalama Puanlarının
Tablo 23'te yatay yıldırma ortalama puanlarının, katılımcıların yaşına göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek için Kruskal Wallis testi yapılmıştır. Farklı yaş gruplarındaki akademisyenlerin yatay yıldırma ortalama puanları arasındaki farkın, %95 güven aralığında istatistiki açıdan anlamlı olmadığı görülmüştür (Sig 0.272 > 0.05). Bu durumda, H0a hipotezi red edilememektedir.
Tablo 23. Yaşa Göre Yatay Yıldırma Ortalama Puanlarının Farklılığı Yıldırma
Chi-Square 5.156
Df 4
Asymp. Sig. .272
Tablo 24'te yatay yıldırmaya maruz kalma ortalama puanlarının, katılımcının cinsiyetine göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek için Mann Whitney testi yapılmıştır. Buna göre, farklı cinsiyete sahip akademisyenlerin yatay yıldırmaya maruz
94
kalma ortalama puanları arasındaki farkın %95 güven aralığında istatistiki açıdan anlamlı olduğu görülmüştür (Sig 0.03<0.05). Bu durumda, H0b hipotezi red edilmektedir.
Tablo 24. Cinsiyete Göre Yatay Yıldırma Ortalama Puanlarının Farklılığı Yıldırma
Mann-Whitney U 17123.000
Wilcoxon W 29526.000
Z -2.170
Asymp. Sig. (2-tailed) .030
Tablo 24'te de görüldüğü gibi akademisyenlerin cinsiyetlerine göre iş arkadaşlarından gördükleri yıldırma düzeyi farklılaşmaktadır. Tablo 25'e göre bu durumdan ağırlıklı olarak kadınların etkilendiğini görmekteyiz.
Tablo 25. Cinsiyet Bazında Yatay Yıldırmaya Maruz Kalma Sıra Ortalama Değerleri
Cinsiyet
Sayı (n)
Sıra Ortalaması
Yıldırma Kadın 250 215.79
Erkek 161 190.80
Total 411
Tablo 26'da akademisyenlerin cinsiyetleri ile yatay yıldırmaya maruz kaldıkları davranışlar arasındaki farklılığın anlamlılık düzeyine yer verilmektedir. Buna göre, cinsiyet ile maruz kalınan şu yatay yıldırma davranışları arasında anlamlı bir farklılık bulunmaktadır: iş arkadaşlarının performansı etkileyecek bilgileri saklaması, iş arkadaşları tarafından küçük düşürülmek, iş arkadaşları tarafından sözlü şiddet görmek, iş arkadaşları tarafından işin bırakılmasına dair söylemlerde bulunulması, iş arkadaşlarının sürekli
95
hatalarını hatırlatması, iş arkadaşları tarafından zamanında bitmesi mümkün olmayan işler verilmesi ve üstesinden gelinemeyecek boyutta iş yükü altında bırakılmak.
Tablo 26. Cinsiyet ile Yatay Yıldırma Davranışları Arasındaki Farklılık
Test Statisticsa Sig. (2-tailed)
1) İş arkadaşınızın performansınızı etkileyecek bir bilgiyi saklaması. 0.003
2) İş arkadaşlarınız tarafından küçük düşürülmek. 0.021
3) İş arkadaşlarınızın size yeterlilik düzeyinizin altındaki işleri yaptırması. 0.453 4) İş arkadaşlarınızın önemli alanlardaki sorumluluklarınızın kaldırılmasına veya
daha önemsiz veya tatsız görevlerle değiştirilmesine neden olması. 0.144 5) İş arkadaşlarınız tarafından hakkınızda söylenti ve dedikodu yayılması. 0.890 6) İş arkadaşlarınız tarafından göz ardı edilmeniz, dışlanmanız veya “olayların
dışına atılmanız”. 0.083
7) İş arkadaşlarınızın kişiliğiniz (alışkanlıklarınız, geçmişiniz gibi), tutumlarınız
ve kişisel hayatınızla ilgili aşağılayıcı ve kırıcı sözler (hakaret etmek) söylemesi. 0.258 8) İş arkadaşlarınızın size bağırması veya nedensiz bir öfke göstermesi ya da
azarlaması (sözlü şiddet). 0.006
9) İş arkadaşlarınız tarafından parmakla tehdit edilme, kişisel alanın ihlali, itme,
yol keserek tehdit edilme gibi tehdit durumlarına maruz kalmanız. 0.940 10) İş arkadaşlarınızın işinizi bırakmanız gerektiğine dair işaret veya ipuçları
vermesi. 0.010
11) İş arkadaşlarınızın sürekli hatalarınızı hatırlatması. 0.038 12) İş arkadaşlarınızın size geçerken yokmuşsunuz gibi davranması veya
düşmanca davranması. 0.163
13) İş arkadaşlarınızın yaptığınız işi ve çabanızı sürekli olarak eleştirmesi. 0.220 14) İş arkadaşlarınız tarafından görüş ve düşüncelerinizin dikkate alınmaması. 0.296 15) İyi anlaşamadığınız iş arkadaşlarınızın günlük şakalarına maruz kalmanız. 0.349 16) İş arkadaşlarım tarafından gereksiz veya zamanında bitirmeniz mümkün
olmayan işlerin verilmesi. 0.020
17) İş arkadaşlarınızın sizin aleyhinizde iddialarda bulunması. 0.587 18) İş arkadaşlarınızın yaptığınız işi gereğinden fazla kontrol etmesi. 0.750 19) İş arkadaşlarınızın hakkınız olan şeyleri istememeniz için baskı yapması
(ör; hastalık izni, tatil hakkı,). 0.062
20) İş arkadaşlarınız tarafından aşırı alaya, sataşmaya, takılmaya ve iğnelenmeye
maruz kalmanız. 0.120
21) İş arkadaşlarınızın sizi üstesinden gelemeyeceğiniz kadar aşırı iş yükü altında
bırakması. 0.010
22) İş arkadaşlarınız tarafından gerçekten şiddet/fiziksel istismara veya
şiddet/fiziksel istismar tehdidine maruz kalmanız. 0.065
a. Grouping Variable: Cinsiyet
Tablo 27’de yatay yıldırmaya maruz kalma ortalama puanlarının, katılımcının medeni durumlarına göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek için Mann Whitney testi yapılmıştır. Buna göre, farklı katılımcıların medeni durumları ile yatay yıldırmaya maruz
96
kalma ortalama puanları arasındaki farkın %95 güven aralığında istatistiki açıdan anlamlı olmadığı görülmüştür (Sig 0.110>0.05). Bu durumda, H0c hipotezi red edilememektedir.
Tablo 27. Medeni Duruma Göre Yatay Yıldırma Ortalama Puanlarının Farklılığı
Yıldırma
Mann-Whitney U 18557.000
Wilcoxon W 47960.000
Z -1.600
Asymp. Sig. (2-tailed) .110
Tablo 28'de yatay yıldırmaya maruz kalma ortalama puanlarının, akademisyenlerin iş yaşamında çalışma süresine göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için Kruskal Wallis testi yapılmıştır. İş hayatında geçirilen süre ile katılımcıların yatay yıldırmaya maruz kalma ortalama puanları arasındaki farkın, %95 güven aralığında istatistiki açıdan anlamlı olmadığı görülmüştür (Sig 0.423 > 0.05). Bu durumda, H0d hipotezi red edilememektedir.
Tablo 28. İş Hayatında Geçirilen Süreye Göre Yatay Yıldırma Ortalama Puanlarının Farklılığı
Yıldırma
Chi-Square 4.942
Df 5
Asymp. Sig. .423
Tablo 29'da yatay yıldırma ortalama puanlarının, katılımcının akademide çalıştıkları süreye göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için Kruskal Wallis testi yapılmıştır.
Akademide farklı çalışma sürelerine sahip katılımcıların yatay yıldırma ortalama puanları
97
arasındaki farkın %95 güven aralığında istatistiki açıdan anlamlı olmadığı görülmüştür (Sig 0.517 > 0.05). Bu durumda, H0e hipotezi red edilememektedir.
Tablo 29. Akademideki Çalışma Süresine Göre Yatay Yıldırma Ortalama Puanlarının Farklılığı
Yıldırma
Chi-Square 4.231
Df 5
Asymp. Sig. .517
Tablo 30'da yatay yıldırma ortalama puanlarının, katılımcının unvanına göre farklılaşıp farklışmadığını belirlemek için Kruskal Wallis testi yapılmıştır. Farklı unvanlara sahip akademisyenlerin yatay yıldırma ortalama puanları arasındaki farkın, %95 güven aralığında istatistiki açıdan anlamlı olduğu görülmüştür (Sig 0.02 <0.05). Bu durumda, H0f hipotezi red edilmektedir.
Tablo 30. Akademik Unvana Göre Yatay Yıldırma Ortalama Puanlarının Farklılığı
Yıldırma
Chi-Square 12.456
Df 5
Asymp. Sig. .029
Buna göre, 6 gruptan oluşan unvan değişkeninden en az bir tanesi yatay yıldırmaya uğrama açısından diğerlerinden anlamlı bir şekilde farklılaşmaktadır. Bu durumda yokluk hipotezi (H0f) red edilmiştir. Tablo 31'e göre bu durumdan en çok doçent doktorların, ikinci olarak ise araştırma görevlilerinin etkilendiğini görmekteyiz.
98
Tablo 31. Unvan Bazında Yatay Yıldırmaya Maruz Kalma Sıra Ortalama Değerleri
Unvan
Sayı (n)
Sıra Ortalaması
Yıldırma Arş. Gör 174 218.15
Doç Dr 40 239.33
Dr. Öğr. Üyesi 67 169.97
Öğr. Gör. 95 202.11
Okutman 8 201.56
Prof. Dr. 27 182.74
Total 411
Bu nedenle araştırma görevlileri ve doçent doktorlar ile diğer unvanlar arasındaki ilişkiler tek tek incelenmiş olup; sadece araştırma görevlileri-doktor öğretim üyeleri ve doçent doktorlar-doktor öğretim üyeleri arasında anlamlı farklılıklar görülmüştür. Bu durum Tablo 32’de izlenebilir. Tabloda belirtildiği üzere doçentlerin ve araştırma görevlilerinin ortalaması doktor öğretim üyelerininkinden daha fazla olduğu için, bu iki akademisyen grubunun, doktor öğretim üyelerine göre çalışma arkadaşlarından daha yoğun yıldırma gördüğü sonucuna varılmaktadır.
Tablo 32. Unvan Bazında Yatay Yıldırmaya Maruz Kalma Sıra Ortalama Değerleri ve Farklılıkları
Unvan
Sayı (n)
Sıra
Ortalaması Sig. (2-tailed) Yıldırma
Arş. Gör. 174 128.67
0.006
Dr. Öğr. Üyesi 67 101.07
Doçent 40 65.28
0.004
Dr. Öğr. Üyesi 67 47.27
Tablo 33'te unvanlarına göre anlamlı derecede farklılaşan katılımcıların hangi detayda iş arkadaşlarından yıldırma gördüklerini düşündüklerini görmekteyiz. Buna göre unvan ile
99
maruz kalınan şu yatay yıldırma davranışları arasında anlamlı bir farklılık bulunmaktadır:
iş arkadaşları tarafından küçük düşürülmek, yeterlilik düzeyinin altında işler yaptırılması, dışlanma, günlük şakalara maruz kalma, gereksiz ve zamanında bitirilmesi mümkün olmayan işler verilmesi, sizin aleyhinizde iddialarda bulunulması, hakkınız olan (hastalık izni vb.) şeylerin istenmemesi konusunda baskı oluşturulması.
Tablo 33. Unvan ile Yatay Yıldırma Davranışları Arasındaki Farklılık
Test Statisticsa,b Sig.
1) İş arkadaşınızın performansınızı etkileyecek bir bilgiyi saklaması. 0.359
2) İş arkadaşlarınız tarafından küçük düşürülmek. 0.032
3) İş arkadaşlarınızın size yeterlilik düzeyinizin altındaki işleri yaptırması. 0.000 4) İş arkadaşlarınızın önemli alanlardaki sorumluluklarınızın kaldırılmasına
veya daha önemsiz veya tatsız görevlerle değiştirilmesine neden olması. 0.147 5) İş arkadaşlarınız tarafından hakkınızda söylenti ve dedikodu yayılması. 0.188 6) İş arkadaşlarınız tarafından göz ardı edilmeniz, dışlanmanız veya “olayların
dışına atılmanız”. 0.006
7) İş arkadaşlarınızın kişiliğiniz (alışkanlıklarınız, geçmişiniz gibi), tutumlarınız ve kişisel hayatınızla ilgili aşağılayıcı ve kırıcı sözler (hakaret etmek)
söylemesi. 0.227
8) İş arkadaşlarınızın size bağırması veya nedensiz bir öfke göstermesi ya da
azarlaması (sözlü şiddet). 0.155
9) İş arkadaşlarınız tarafından parmakla tehdit edilme, kişisel alanın ihlali, itme,
yol keserek tehdit edilme gibi tehdit durumlarına maruz kalmanız. 0.794 10) İş arkadaşlarınızın işinizi bırakmanız gerektiğine dair işaret veya ipuçları
vermesi. 0.199
11) İş arkadaşlarınızın sürekli hatalarınızı hatırlatması. 0.489 12) İş arkadaşlarınızın size geçerken yokmuşsunuz gibi davranması veya
düşmanca davranması. 0.268
13) İş arkadaşlarınızın yaptığınız işi ve çabanızı sürekli olarak eleştirmesi. 0.252 14) İş arkadaşlarınız tarafından görüş ve düşüncelerinizin dikkate alınmaması. 0.584 15) İyi anlaşamadığınız iş arkadaşlarınızın günlük şakalarına maruz kalmanız. 0.028 16) İş arkadaşlarım tarafından gereksiz veya zamanında bitirmeniz mümkün
olmayan işlerin verilmesi. 0.001
17) İş arkadaşlarınızın sizin aleyhinizde iddialarda bulunması. 0.043 18) İş arkadaşlarınızın yaptığınız işi gereğinden fazla kontrol etmesi. 0.589 19) İş arkadaşlarınızın hakkınız olan şeyleri istememeniz için baskı yapması (ör;
hastalık izni, tatil hakkı,). 0.019
20) İş arkadaşlarınız tarafından aşırı alaya, sataşmaya, takılmaya ve
iğnelenmeye maruz kalmanız. 0.756
21) İş arkadaşlarınızın sizi üstesinden gelemeyeceğiniz kadar aşırı iş yükü
altında bırakması. 0.895
22) İş arkadaşlarınız tarafından gerçekten şiddet/fiziksel istismara veya
şiddet/fiziksel istismar tehdidine maruz kalmanız. 0.979
100
Tablo 34'te yatay yıldırmaya maruz kalma ortalama puanlarının, katılımcının idari görevi olup olmamasına göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için Mann Whitney testi yapılmıştır. Buna göre, idari görevin bulunması ile akademisyenlerin yatay yıldırmaya maruz kalma ortalama puanları arasındaki farkın, %95 güven aralığında istatistiki açıdan anlamlı olmadığı görülmüştür (Sig 0.952>0.05). Bu durumda, H0g hipotezi red edilememektedir.
Tablo 34. İdari Göreve Sahip Olmaya Göre Yatay Yıldırma Ortalama Puanlarının Farklılığı
Yıldırma
Mann-Whitney U 14726.500
Wilcoxon W 19097.500
Z -.060
Asymp. Sig. (2-tailed) .952
Tablo 35'te yıldırma ortalama puanının, katılımcının çalışma alanına göre değişip değişmediğini görmek için Kruskal Wallis analizi yapılmıştır. Farklı çalışma alanlarında çalışan katılımcıların yıldırma genel ortalama puanları arasındaki farkın %95 güven aralığında istatistiki açıdan anlamlı olduğu görülmüştür (Sig 0.001 <0.05). Bu durumda, H0h hipotezi red edilmektedir.
Tablo 35. Çalışma Alanına Göre Yatay Yıldırma Ortalama Puanlarının Farklılığı
Yıldırma
Chi-Square 20.155
Df 5
Asymp. Sig. .001
101
Buna göre, 6 gruptan oluşan çalışma alanı değişkenlerinden en az bir tanesi yatay yıldırmaya uğrama açısından diğerlerinden anlamlı bir şekilde farklılaşmaktadır. Buradan hareketle yokluk hipotezi (H0h) red edilmiştir. Tablo 36'ya göre bu durumdan en çok sağlık bilimleri ve güzel sanatlar alanında çalışan akademisyenlerin etkilendiğini görmekteyiz.
Tablo 36. Çalışma Alanı Bazında Yatay Yıldırmaya Maruz Kalma Sıra Ortalama Değerleri
Alan
Sayı (n)
Sıra Ortalaması
Yıldırma
Sosyal 162 189.13
Sağlık 91 239.75
Meslek Yüksek Okulu 42 175.69
Güzel Sanat 12 286.83
Fen 65 215.45
Eğitim 39 189.33
Total 411
Bu nedenle sağlık bilimleri ve güzel sanatlar ile diğer alanlarda çalışan akademisyenler arasındaki ilişkiler tek tek incelenmiş olup; Tablo 37’de de belirtildiği gibi sağlık bilimleri ile sosyal bilimler, meslek yüksek okulu, eğitim bilimleri ve güzel sanatlar ile sosyal bilimler, meslek yüksek okulu, fen, eğitim bilimleri arasında anlamlı farklılıklar görülmüştür.
102
Tablo 37. Çalışma Alanı Bazında Yatay Yıldırmaya Maruz Kalma Sıra Ortalama Değerleri ve Farklılıkları
Alan Sayı (n) Sıra Ortalaması Sig. (2-tailed)
Yıldırma
Sağlık 91 115.92
0.001
Sosyal 162 146.72
Sosyal 162 84.6
0.005
Güzel Sanat 12 126.67
Sağlık 91 73.68
0.003
Meslek Yüksek Okulu 42 52.52
Sağlık 91 69.97
0.038
Eğitim 39 55.06
Güzel Sanat 12 39.17
0.003
Meslek Yüksek Okulu 42 24.17
Güzel Sanat 12 51.08
0.041
Fen 65 36.77
Eğitim 39 34.25
0.027
Güzel Sanat 12 23.46
Tablo 38'de çalışma alanlarına göre anlamlı derecede farklılaşan katılımcıların hangi detayda iş arkadaşlarından yıldırma gördüklerini düşündüklerini görmekteyiz. Buna göre çalışma alanı ile maruz kalınan şu yatay yıldırma davranışları arasında anlamlı bir farklılık bulunmaktadır: iş arkadaşları tarafından küçük düşürülmek, yeterlilik düzeyinin altında işler yaptırılması, sorumlulukların üzerinizden alınmasına neden olunması, sözlü şiddet görmek, sürekli hatalarınızın hatırlatılması, yaptığınız işin sürekli eleştirilmesi, gereksiz ve zamanında bitirilmesi mümkün olmayan işler verilmesi, yaptığınız işin gereğinden fazla kontrol edilmesi, hakkınız olan şeylerin istenmemesi konusunda baskı yapılması, aşırı iş yükü altında bırakılmak.
103
Tablo 38. Çalışma Alanı ile Yatay Yıldırma Davranışları Arasındaki Farklılık
Test Statisticsa,b Asymp.
Sig.
1) İş arkadaşınızın performansınızı etkileyecek bir bilgiyi saklaması. 0.4548
2) İş arkadaşlarınız tarafından küçük düşürülmek. 0.0010
3) İş arkadaşlarınızın size yeterlilik düzeyinizin altındaki işleri yaptırması. 0.0000 4) İş arkadaşlarınızın önemli alanlardaki sorumluluklarınızın kaldırılmasına
veya daha önemsiz veya tatsız görevlerle değiştirilmesine neden olması. 0.0010 5) İş arkadaşlarınız tarafından hakkınızda söylenti ve dedikodu yayılması. 0.5126 6) İş arkadaşlarınız tarafından göz ardı edilmeniz, dışlanmanız veya “olayların
dışına atılmanız”. 0.1199
7) İş arkadaşlarınızın kişiliğiniz (alışkanlıklarınız, geçmişiniz gibi), tutumlarınız ve kişisel hayatınızla ilgili aşağılayıcı ve kırıcı sözler (hakaret
etmek) söylemesi. 0.9687
8) İş arkadaşlarınızın size bağırması veya nedensiz bir öfke göstermesi ya da
azarlaması (sözlü şiddet). 0.0091
9) İş arkadaşlarınız tarafından parmakla tehdit edilme, kişisel alanın ihlali, itme,
yol keserek tehdit edilme gibi tehdit durumlarına maruz kalmanız. 0.4901 10) İş arkadaşlarınızın işinizi bırakmanız gerektiğine dair işaret veya ipuçları
vermesi. 0.0626
11) İş arkadaşlarınızın sürekli hatalarınızı hatırlatması. 0.0008 12) İş arkadaşlarınızın size geçerken yokmuşsunuz gibi davranması veya
düşmanca davranması. 0.9608
13) İş arkadaşlarınızın yaptığınız işi ve çabanızı sürekli olarak eleştirmesi. 0.0003 14) İş arkadaşlarınız tarafından görüş ve düşüncelerinizin dikkate alınmaması. 0.1364 15) İyi anlaşamadığınız iş arkadaşlarınızın günlük şakalarına maruz kalmanız. 0.4963 16) İş arkadaşlarım tarafından gereksiz veya zamanında bitirmeniz mümkün
olmayan işlerin verilmesi. 0.0002
17) İş arkadaşlarınızın sizin aleyhinizde iddialarda bulunması. 0.8379 18) İş arkadaşlarınızın yaptığınız işi gereğinden fazla kontrol etmesi. 0.0020 19) İş arkadaşlarınızın hakkınız olan şeyleri istememeniz için baskı yapması
(ör; hastalık izni, tatil hakkı,). 0.0000
20) İş arkadaşlarınız tarafından aşırı alaya, sataşmaya, takılmaya ve
iğnelenmeye maruz kalmanız. 0.5257
21) İş arkadaşlarınızın sizi üstesinden gelemeyeceğiniz kadar aşırı iş yükü
altında bırakması. 0.0000
22) İş arkadaşlarınız tarafından gerçekten şiddet/fiziksel istismara veya
şiddet/fiziksel istismar tehdidine maruz kalmanız. 0.6237
Tablo 39'da yatay yıldırmaya maruz kalma ortalama puanlarının, katılımcının devlet ya da vakıf üniversitelerinde çalışmasına göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için Mann Whitney testi yapılmıştır. Buna göre, üniversite türü ile akademisyenlerin yatay yıldırmaya maruz kalma ortalama puanları arasındaki farkın, %95 güven aralığında
104
istatistiki açıdan anlamlı olmadığı görülmüştür (Sig 0.410 > 0.05). Bu durumda, H0ı hipotezi red edilememektedir.
Tablo 39. Üniversite Türüne Göre Yatay Yıldırma Ortalama Puanlarının Farklılığı
Yıldırma
Mann-Whitney U 6991.500
Wilcoxon W 75626.500
Z -.824
Asymp. Sig. (2-tailed) .410
3.8.5. Beş Faktör Kişilik Özellikleri ile Yatay Yıldırma Arasındaki İlişkiye Ait