Plan No : 41-43
Çizim No : 34-36
Fotoğraf No : 113-124
İstasyon sahası içinde; istasyon yolcu binası ve ambar binası yer almaktadır.
3.8.1. İstasyon Binası
3.8.1.1. Konum
Yapı, Tavşanlı İlçesi, Kızılbük Köyü, 1. Parselde yer almaktadır. Bina, Kütahya- Balıkesir hattı üzerinde, Balıköy ve Demirli istasyonları arasında bulunur (Harita 9).
3.8.1.2. Tarihçe
1930 yılında inşa edilen432 yapının mimarı bilinmemektedir. İstasyon binasının inşasına 1930 yılında başlanarak aynı yıl içerisinde bitirilmiştir.
İstasyon sahası içinde; istasyon binası, ambar binası, amele barakası ve lojmanı, makasçı lojmanı, hareket memuru lojmanı ve tuvalet bulunmaktadır. Bu yapılardan istasyon binası ve ambar günümüze kadar gelmiştir. Yapı günümüzde de istasyon binası olarak hizmet vermektedir.
3.8.1.3. Mimari Özellikleri
Bina kesme taştan inşa edilmiştir. Yapı doğu-batı doğrultusunda enine gelişen dikdörtgen planlı ve bodrum üzeri iki katlıdır (Kesit 21). Dış ölçüleri; kuzey ve güney cephesi 16.75 m., batı cephesi 9.20 m., doğu cephesi 7.25 m.’dir. İki katlı yapının batısında tek katlı ambar binası bulunmaktadır. Binanın kuzey ve güney cepheleri dışa taşma yapmaktadır. İstasyonun alt katı ofis, bekleme salonu ve yazıhane olarak kullanılırken, üst katı çalışanlara ait lojman olarak düzenlenmiştir. Yapıya güneyden üç, kuzeyden iki olmak üzere toplam beş kapıdan giriş yapılmaktadır. Binanın batı cephesindeki kapı açıklığı sonraki dönemde duvar örülerek pencereye dönüştürülmüştür.
3.8.1.4. Kat Planları
3.8.1.4.1. Bodrum Kat Planı
Bodrum kat doğu-batı doğrultusunda enine gelişen dikdörtgen plana sahiptir. Kat, birbirinden farklı ölçülerdeki altı birimden oluşmaktadır. Kuzeybatı ucunda yer alan B01 no.lu oda dikdörtgen planlı ve 4.35 x 3.25 m. ölçülerindedir. Odanın kuzeyinde penceresi, doğusunda antreye açılan kapısı bulunmaktadır. Dikdörtgen planlı antre 4.35 x 2.00 m. ölçülerinde olup, güney ucunda bodrum katla, zemin kat arasındaki ulaşımı sağlayan merdiven vardır. Antrenin doğusundaki B02 no.lu kareye yakın dikdörtgen planlı oda 3.25 x 3.00 m. ölçülerindedir. Bodrum katın doğu köşesinde 5.65 x 4.75 m. ölçülerindeki B03 no.lu dikdörtgen oda yer almaktadır. Odanın batısında kalan B04 no.lu dikdörtgen birim 4.05 x 3.25 m. ölçülerindedir. Güneybatı köşesinde bulunan B06 no.lu dikdörtgen oda 3.25 x 2.70 m. ölçülerindedir (Plan 41).
3.8.1.4.2. Zemin Kat Planı
Zemin kat doğu-batı doğrultusunda enine gelişim gösteren dikdörtgen plan şemasındadır. Farklı ölçülerdeki altı birim, zemin katı oluşturmaktadır. Farklı yönlerde bulunan beş kapıdan, kata dışarıdan ulaşım sağlanmaktadır. Katın ortasında üst kata ulaşımı sağlayan merdivenin (Foto. 113) kuzeyinde ve batısında yer alan iki dikdörtgen planlı antre bulunmaktadır. Odalar antrelerin etrafına sıralanmıştır. Kuzeybatı köşesine yan yana konumlandırılan Z01 ve Z02 no.lu dikdörtgen birimler, banyo ve tuvalet olarak düzenlenmiştir. Z01 no.lu banyo 2.36 x 1.80 m. ölçülerinde olup, kuzey duvarında iki penceresi, güney duvarında antreye açılan kapısı vardır. Banyonun doğusunda bulunan Z02 no.lu tuvalet 1.80 x 1.20 m. ölçülerindedir. Tuvaletin kuzeyinde penceresi, doğusunda antreye açılan kapısı bulunmaktadır. Kuzeydoğu köşesindeki Z03 no.lu kareye yakın dikdörtgen planlı oda 3.55 x 3.37 m. ölçülerindedir. Odanın kuzey duvarında yan yana üç penceresi, batı duvarında kapısı vardır. Yapının doğu ucunda yer alan Z04 no.lu dikdörtgen planlı ambar 6.15 x 5.00 m. ölçülerindedir. Ambarın kuzey, güney ve batısında birer kapısı, doğusunda yan yana konumlandırılmış dört penceresi vardır. Kuzey ve güney yönlerinde yer alan kapılar dış mekanla bağlantıyı sağlarken, batısında bulunan kapı yazıhaneye açılmaktadır. Ambarın batısındaki Z05 no.lu dikdörtgen birim yazıhane olarak kullanılmaktadır (Foto. 114). 4.50 x 3.55 m. ölçülerindeki yazıhanenin kuzey, güney ve doğusunda birer kapısı, güney ve batısında birer penceresi yer almaktadır (Foto. 115). Güneybatı köşesindeki Z06 no.lu dikdörtgen birim yolcu bekleme salonu olarak kullanılmaktadır (Foto. 116-117). 6.20 x 3.17 m. ölçülerindeki bekleme salonunun kuzey ve güneyinde birer kapısı yer alırken, güneyinde iki ve doğusunda (Foto. 118) bir olmak üzere toplam üç penceresi vardır (Plan 42).
3.8.1.4.3. Birinci Kat Planı
Kareye yakın dikdörtgen planlı birinci kat, 11.20 x 9.20 m. ölçülerindedir. Birinci kat, plan bakımından zemin katla simetriktir. Kat farklı ölçülerdeki altı birimden oluşmaktadır. Katın ortasında kuzey-güney yönlü, dikdörtgen planlı koridor bulunmaktadır (Foto. 119). Koridorun kuzeyinde pencere, güneybatısında alt katla iletişimi sağlayan merdiven vardır. Odalar koridorun etrafına dizilmiştir. Kuzeybatı köşesinde yan yana konumlandırılan 1K01 ve 1K02 no.lu birimler banyo ve tuvalet olarak kullanılmaktadır. 1K01 no.lu banyo 2.41 x 1.80 m. ölçülerinde olup, güneyinde kapısı, batısında penceresi vardır. 1K02 no.lu dikdörtgen planlı tuvalet, 1.80 x 1.20 m. ölçülerinde olup, kuzeyinde penceresi, doğusunda kapısı bulunmaktadır.
Kuzeydoğu köşesindeki 1K03 no.lu kareye yakın dikdörtgen planlı oda, 3.82 x 3.37 m. ölçülerindedir. Odanın kuzey ve doğu yönünde birer penceresi, batısında kapısı bulunmaktadır. Güneydoğu yönünde yer alan 1K04 no.lu dikdörtgen oda, 4.60 x 3.82 m. ölçülerindedir. Odanın batısında kapısı, güneyinde penceresi vardır. Güneybatı köşesindeki 1K05 no.lu dikdörtgen oda 6.20 x 3.26 m. ölçülerinde olup, güneyinde üç, batısında bir olmak üzere toplam dört penceresi, kuzeyinde iki kapısı bulunmaktadır (Foto. 120). 3.61 x 2.80 m. ölçülerindeki 1K06 no.lu dikdörtgen mutfağın kuzey, güney ve doğusunda birer kapısı, batısında penceresi vardır (Plan 43).
3.8.1.5. Cephe Özellikleri
Yapının kuzey ve güney cepheleri hafif dışa taşma yapmaktadır. Ana yapının ve ambarın çatı saçakları dört yönde de geniş olarak ele alınmıştır. Yapının ortasından geçen silme kuşağı kat aralarını belirginleştirmektedir.
Güney cephesinin alt katının merkezinde yan yana üç pencere yer alırken, pencerelerin yanına da birer kapı yerleştirilmiştir (Çizim 34). Pencereler kareye yakın dikdörtgen formludur. Düz çerçeveyle sınırlandırılan pencerelerin denizlik taşları çıkma yapmaktadır. Kapılar dikdörtgen formlu olarak ele alınırken, çerçeveleri hafif dışa doğru çıkma yapmaktadır. Kapı çerçevelerinin iç kısımları, dıştan içe doğru eğimli olarak yerleştirilmiştir. Üst katta yer alan pencereler de alt kat pencereleri ile benzer formda ve özelliktedir. Fakat yan yana sıralanan dört pencereden doğu köşesinde bulunan pencere, diğerlerinden daha büyük ele alınıp, ana akstan biraz daha köşeye kaydırılmış ve cephedeki simetriyi bozmuştur. Yapıdaki kapı, pencere ve silme kuşağının yarattığı yataylık ve dikeylik, cepheye hareket katmaktadır (Foto.121).
Kuzey cephesinin alt katının merkezinde bir kapı ve kapının iki yanında üçer pencere bulunmaktadır (Foto. 122). Merkezdeki kapı güney cephesinde bulunan kapılarla aynı özelliktedir. Pencereler, cephede bütünlük oluşturacak şekilde üçlü çerçeve içine alınmıştır. Pencerelerin denizlik taşları dışa çıkma yapmış ve alt kısımları yivlendirilmiştir. Cephenin üst katında ortada büyük yanlarda küçük üç pencere vardır. Pencerelerin üzerinde üçünü birbirine bağlayan bütün bir alınlık bulunur. Alınlığın ortası daha geniş tutulmuş ve üzerine dekoratif amaçlı geometrik bir form uygulanmıştır.
Batı cephesinin alt katında eskiden kapı açıklığı olan yer, ortasına kadar duvar örülerek pencereye dönüştürülmüştür. Fakat dönüştürülen kapının çerçevesi olduğu gibi bırakılmıştır (Çizim 35). Cephenin üst katında birbirine simetrik üç pencere yer
almaktadır. Pencereler düz çerçeveli ve alınlıksız olarak yapılmıştır. Kat aralarını belirginleştiren silme kuşağıyla pencerelerin arasında kalan yere, çini levhalardan oluşan dikdörtgen pano yerleştirilmiştir. Orijinalliğini koruyan panonun içinde istasyonun adı yazmaktadır (Foto. 123).
Doğu cephesinin alt katında yan yana sıralanmış dört küçük pencere vardır (Foto. 124). Dikdörtgen pencereler düz çerçeve içine alınırken, alınlık kullanılmamıştır (Çizim 36). Pencerelerin denizlik taşları dışa çıkma yapmış ve altları yivli hale getirilerek cepheye hareket katılmıştır. Cephenin üst katının sağ köşesinde aynı özelliklere sahip bir pencere yer almaktadır. Sol köşesinde, batı cephesinde bulunan, istasyon adının yazılı olduğu panonun aynısı vardır. Yapıyı, üzeri Marsilya tipi kiremit kaplı, dört yöne eğimli kırma çatı örtmektedir.
3.8.1.6. Malzeme ve Teknik Özellikleri
Kagir yapı, yığma taştan inşa edilmiştir. Binanın alt katındaki kapı ve pencereler yenilenerek, plastik doğrama malzemeden yapılmıştır. Üst kattaki ahşap doğramalı pencereler orijinal halindedir. Orijinalliğini kaybetmeden günümüze kadar gelen kapılar ambar bölümünde vardır. Ambar bölümündeki kapılar ahşap doğramadır. Ayrıca iç mekandaki odaların kapıları da ahşap doğramadır.
Yapının iç mekanında yolcu bekleme salonu ve ofis olarak kullanılan birimlerin zemini parkeyle kaplanmıştır. Bu birimlerin duvarlarına sıva üzerine iki renk boya yapılmıştır. Tavanları sıva üzerine kireçle boyanmıştır. Yapının ikinci katında da zeminler parke kaplanmış, duvarlar ve tavan boyanmıştır. Binanın içindeki mutfak, banyo ve tuvalet olarak kullanılan ıslak zeminler ile üst kattaki koridorun zemini fayans kaplıdır. Ambarın zeminine beton dökülmüş, herhangi bir malzemeyle kaplanmadan düz bırakılmıştır.
3.8.1.7. Süsleme Özellikleri
Yapıda süsleme dış mekanda toplanmış, iç mekanda herhangi bir süsleme unsuruna yer verilmemiştir. Cephelerde pencere denizlik taşlarının altlarının yivli hale getirilmesi, cephede süsleme unsuru olarak kullanılmıştır. İstasyon adının yazılı olduğu çini levhalar da süsleme kompozisyonuna girmektedir.
3.9. Balıköy Tren İstasyonu Sahası