4.2 ERASMUS PROGRAMI
4.2.3.1.1 Değişimin Organizasyonu, Yoğun Programlar ve
Değişimin Organizasyonu: Öğrenci ve öğretim elemanı değişim
programlarından en üst düzeyde yararlanmalarını sağlamak amacıyla, üniversitelere Avrupa Komisyon’u tarafından Ulusal Ajans’lar kanalıyla mali destek verilmektedir. Bu destekle değişim faaliyetlerinde yaşanabilecek sorunların önüne geçilmesi amaçlanmaktadır.
Bu kapsamda yürütülen faaliyetler ilgili ofisler tarafından yapılmaktadır ve şu şekildedir20:
• Öğrencilerin misafir üniversitede aldıkları eğitimin ve yaptıkları çalışmaların tanınması,
• Öğretim üyelerinin misafir üniversitelerde sorunsuz olarak ders verebilmesi, • AKTS ve DE’ nin uygulanmaya başlaması,
• Değişim programına katılanlara sunulan dil öğrenim hazırlığı,
• Değişim programına katılanların gerekli hazırlıkları yapmalarının sağlanması, (vize işlemleri vb.)
• Değişim programı kapsamında, gidecek öğrenci ve öğretim elemanlarına misafir üniversite ve ülke hakkında gerekli bilgilerin verilmesi,
• Erasmus hibesinin değişim programına katılanlara belirtilen şekilde ve zamanda verilmesidir.
Yoğun Programlar: En az üç farklı katılımcı ülkenin (katılımcı ülkelerden
en az bir tanesi AB üyesi olmalıdır) öğrenci ve öğretim elemanlarının bir araya gelerek kısa süreli olarak uyguladıkları yoğun eğitim programlarıdır. Bu programlarda, sınırlı sayıda üniversite tarafından eğitimi verilen uzmanlık konularının ve özel öğretim tekniklerinin yaygınlaştırılması amaçlanmaktadır. Bu eğitim programları Avrupa boyutu içermeli ve belli bir konuya kültürler arası yaklaşım katmalıdır21. En fazla üç yıla kadar destelenen bu programların süresi 10 gün ile 3 ay arasında değişmektedir22. Başvurular koordinatör üniversite tarafından Avrupa Komisyonu’na yapılmakta ve bu programda öğrenci ve akademisyenler birlikte yer almaktadır.
20 E. Arslan, a.g.e., 2004, (a), s.16, AB Genel Eğitim Programı: Socrates (2000-2006), Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı, (Ulusal Ajans), 2003, s.17.
21 Socrates, Gateway to Education, Erasmus: Breaking down the barriers in higher education, European Comission, Belgium, 2002.
Müfredat Geliştirme Projeleri: Bu proje üç farklı katılımcı ülkenin yüksek
öğretim kurumunun ortak çalışma yapmak amacıyla uzmanlık alanlarını ve çalışmalarını bir araya getirmesi, bunun sonucunda yeni müfredat programları oluşturması amacıyla tasarlanmıştır. Bütün akademik konularda yapılabilen bu projelerin amacı yüksek öğretimde Avrupa boyutunu artırmak olarak ifade edilmektedir23. Sadece akademisyenlerin katılabildiği bu projelerde mali destek süresi en fazla üç yıldır ve gerekli başvurular Komisyona yapılmalıdır. Ortak çalışmalarda bir araya gelen üç farklı ülkeden en az birisinin AB üyesi ülkesi olması şartı bu programda da geçerlidir24.
4.2.3.1.2 Avrupa Kredi Transfer Sistemi
Erasmus Programı’nın en yüksek bütçeli faaliyeti öğrenci ve öğretim elemanı değişimidir. Değişim programının başarıya ulaşması için, öğrencilerin misafir üniversitelerde aldıkları yüksek öğrenim ve derecelerin kendi üniversitelerinde tanınması büyük önem taşımaktadır. Bu konu değişimin önündeki en önemli engellerden birisi olarak gösterilmektedir. Değişimin önündeki bu engeli kaldırmak için 1989 yılında Erasmus Programı kapsamında AKTS geliştirilmiştir. AKTS’nin geliştirilmesi, Bologna sürecindeki “karşılaştırılabilir ve transfer edilebilir” derecelendirme sisteminin kurulması amacına yönelik önemli bir adımdır. Bu sistem ile akademik tanınma ve şeffaflık sağlanmaya çalışılmaktadır.
AKTS’nin öğrenci merkezli bir sistem olduğu, öğrencilerin çalışmalarının tanınmasını ve rekabet güçlerinin artmasını amaçladığı belirtilmektedir. Ayrıca bu sistemin üniversitelere öğretim programlarını düzenleme fırsatı yarattığı ve Avrupa Yüksek Öğretim Sistemi’ni yabancı öğrenciler açısından daha cazip hale getirdiği ifade edilmektedir25. Yapılan açıklamalarda Avrupa’ da bir çok üniversitenin bu sisteme dahil olduğu görülmüştür26.
23 AB Genel Eğitim Programı: Socrates (2000-2006), Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı (Ulusal Ajans), 2003, s.17.
24 Erişim: 24.03.2005, www.erasmus.metu.edu.tr/documents.htm.
25 Erişim: 06.05.2005, http://europa.eu.int/comm/education/programmes/socrates/ects_en.html. 26 Erişim: 06.05.2005,
AKTS’nin, akademik programların içeriğini belirlemediği, bu programları eşit hale getirme hedefinde olmadığı ve üniversitelerin müfredat belirleme inisiyatifine müdahale etmediği vurgulanmaktadır. AKTS’nin temel ilkeleri şu şekilde sıralanmaktadır27.
• Akademik yılın 60 kredi olduğu kabul edilmiştir. Bu akademik çalışma yılında toplam 1500-1800 saat çalışılmaktadır. 25-30 saatlik bir çalışma sonucunda bir kredi verilmektedir. Krediler, başarılı bir çalışma yapılması ve bu çalışmanın uygun bulunması koşuluyla verilmektedir.
• Öğrencilerin çalışmalarını tamamlandığı süre verilen bilgiler arasında yer almaktadır.
• Krediler, yapılan tüm çalışmalar için ( kurslar, tezler, seminerler ) ayrı ayrı verilmektedir.
• Öğrencinin yaptığı çalışmalar belge ile derecelendirilmektedir. AKTS notlandırma sistemi aşağıda gösterilmektedir.
Tablo 5. AKTS Notlandırma Sistemi
AKTS Notu Açıklaması
A Mükemmel B Çok İyi C İyi D Orta E Geçer FX Başarısız F Başarısız
Kaynak: Erişim:24.03.2005, www.erasmus.metu.edu.tr/ectst.htm.
27 Erişim: 06.05.2005,
Notlandırma sisteminin asıl amacının, öğrencinin performansı hakkında gönderen üniversiteye bilgi vermek olduğu ifade edilmektedir. Bunun sonucunda öğrenci gönderen üniversite bu notlandırma sistemini ne şekilde uygulayacağına kendi karar verecektir28.
AKTS uygulanırken üç taraflı bir öğrenme anlaşması29 yapılmaktadır. Gönderen üniversite, misafir üniversite ve öğrenci tarafından imzalanan bu öğrenme anlaşmasında, öğrencinin kendi üniversitesinde aldığı notlar ve gideceği üniversitede yapacağı çalışmalar tanımlanmaktadır. Öğrenci misafir üniversitedeki öğenim süresi sonunda, misafir üniversitedeki çalışmalarını ve aldığı notlarını gösteren bir resmi belge (transkript belgesi) almaktadır. AKTS notlandırma sisteminin getirdiği standardizasyon sayesinde öğrenci gönderen üniversite, değişim programına katılan öğrencisinin yurt dışında aldığı bu eğitimi tanımaktadır30. Bütün bu çabanın temel hedefi öğrencinin eğitiminin uzamamasıdır.
AKTS’nin tanıtılması, uygulanması kapsamında yapılan etkinlikler, AKTS Etiketi almak isteyen üniversiteler ve bu kapsamda yapılan çalışmalar Avrupa Komisyon’u tarafından desteklenmektedir. Verilen destekler yapılan çalışmalara göre farklı olmaktadır. AKTS için destek almamış kurumlara, “AKTS Başlangıç
Desteği” verilmektedir. Erasmus Üniversite Beyannamesi’ne sahip bir üniversite
AKTS Sistemi’ni lisans ve yüksek lisans programlarında uyguluyorsa, bu kurumlara
“AKTS Etiketi” verilmektedir. AKTS Etiketi olup kredi biriktirme amacında olan
üniversitelere ise “AKTS Biriktirme Desteği” verilmektedir31.
Yüksek öğretim kurumlarında AKTS’ yi kurmak ve yürütmek amacıyla AKTS koordinatörleri bulunmaktadır. AKTS koordinatörleri bulundukları kurumda verilen dersleri gösteren kılavuzlar hazırlayarak öğrencilere bu belgeleri
28 AKTS Notlarının Dökümü’nde öğrencinin aldığı derslerin isimleri, süresi ve kredileri ayrıntılı bir şekilde verilmektedir. Belgenin sonunda öğrencinin başarı durumu ifade edilmektedir.
29 Öğrenme Anlaşması belgesinin sonunda öğrenim anlaşmasının sonuçları yer almakta ve bu belge Fakülte koordinatörünün imzası ile geçerli olmaktadır.
30 AB Genel Eğitim Programı: Socrates (2000-2006), Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı (Ulusal Ajans), 2003, s.20.
dağıtmaktadırlar. AKTS koordinatörleri AKTS için gerekli formların doldurulması ve kurumda sistemin uygulanması ile ilgili diğer çalışmaları yürütmektedirler32. AKTS’ye katılmak isteyen bir üniversitenin, bu alanda birçok çalışma yapması gerektiği görülmektedir. Sistemi uygulayabilmek için öncelikle altyapı çalışmaları başlatılmalı ve çalışmaları yürütecek koordinatörler belirlenmelidir. AKTS Etiketi almak kolay olmamakla birlikte, bu etiketi Erasmus Programı’na katılan kurumların almasının değişimi kolaylaştıracağı ve tam bir işbirliğini sağlayacağı belirtilmektedir.
4.2.3.1.3 Diploma Eki Sistemi
Ekonomi, siyaset ve teknolojide yaşanan büyük değişimler sonucu ülkelerin kalite sistemleri ve eğitim yöntemleri hızlı bir değişime uğramıştır. Bu süreçte akademik tanınma küresel bir sorun haline gelmiştir. Bu soruna çözüm bulabilmek için “Diploma Eki” sisteminin geliştirildiği belirtilmektedir33. Avrupa’da üniversiteler arası işbirliğini sağlamak, esnek istihdam yapısını oluşturmak ve değişimi kolaylaştırmak için üniversitelerin diplomalarının tanınması önem taşımaktadır. Akademik alanda şeffaflığı sağlamak ve istihdamı artırmak amacıyla başlatılan bu uygulamada, üniversite mezunlarına uluslararası alanda geçerli olacak ve aldıkları eğitimi tanımlayan bir belge düzenlemektedir.
Diploma eki olan bir üniversiteden mezun olan öğrencinin diplomasında, ders içeriğini ve AKTS kredilerini gösteren ek bilgiler de bulunmaktadır. Bu öğrenci herhangi bir Avrupa ülkesinde iş ararken, şirketler bu öğrencinin ne tür bir eğitim ile donanmış olduğunu görebilmektedir. Bunun sonucunda gençlerin farklı ülkelerde çalışmaları teşvik edilmektedir. Diploma eki günümüzde öğrencilerin isteği üzerine düzenlenmektedir. Ancak bazı Avrupa ülkelerinin üniversitelerinde zorunlu hale geldiği ve bu üniversitelerin sayısının giderek artacağı belirtilmektedir34. Bu sistem
32 Erişim: 24.03.2005, www.erasmus.metu.edu.tr/ectst.htm. 33 Erişim: 22.05.2005,
http://europa.eu.int/comm/education/policies/rec_qual/recognition/diploma_en.html. 34 Erişim: 24.03.2005, www.erasmus.metu.edu.tr/documents.htm.
ile emeğin dolaşımının kolaylaştırıldığı görülmektedir. Eğitimli genç nüfusa ihtiyacı olan AB için böyle bir uygulama büyük önem taşımaktadır.
4.2.3.2 Öğrenci ve Öğretim Elemanı Değişim Programı
Erasmus Programı kapsamında, en çok mali destek verilen program olan değişim programının amacı, hedef kitle olan öğrenci ve öğretim elemanlarının hareketliliğini sağlamaktır. Bologna sürecinde önemle vurgulanan hareketliliği sağlamak ve teşvik etmek amacıyla öğrenci ve öğretim elemanlarına farklı bir AB ülkesinde çalışma yapabilmeleri için destek verilmektedir. Değişim programı öğrencilerin ve öğretim elemanlarının karşılıklı değişimi olarak iki başlık altında incelenmektedir.
4.2.3.2.1 Öğrencilerin Karşılıklı Değişimi (Öğrenci Hareketliliği)
Hareketliliğin sağlanmasında en çok mali destek verilen kesim öğrencilerdir. Bu program kapsamında lisans eğitiminin ilk yılını okuyan öğrenciler hariç, tüm lisans, ön lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin, üç aydan on iki aya kadar, eğitimlerinin bir bölümünü farklı bir katılımcı ülkenin üniversitesinde tamamlamaları için destek verilmektedir. Verilecek destek değerlendirilirken dikkate alınması gereken en önemli nokta Erasmus Programı’nın bir burs programı olmadığıdır. Değişim kapsamındaki öğrencilerin masraflarının tümü değil sadece bir kısmını karşılanmaktadır. Öğrenciler Erasmus hibesi yeterli olmadığı zaman başka kaynaklara başvurmak durumundadır.
Erasmus Üniversite Beyannamesi’ne sahip bir üniversitenin değişim programı kapsamında öğrenci gönderip yabancı öğrenci alabilmesi için sadece programa katılması yetmemektedir. Hareketliliği gerçekleştirmek için üniversitelerin programa katılan diğer üniversitelerle ikili anlaşma yapması gerekmektedir. Üniversiteler bu anlaşmaları istedikleri zaman yapabilmektedir. Bu anlaşmaların Erasmus Üniversite Beyannamesi alınmadan önce yapılmasının, beyannameyi almayı kolaylaştırdığı belirtilmektedir. Üniversiteler istedikleri herhangi bir Erasmus Üniversitesi ile ikili
anlaşma yapabilmektedir. Üniversitelerin yaptıkları ikili anlaşma sayısının fazla olması, bu kurumda yüksek öğrenim gören öğrencilere farklı alternatif sunmak açısından önem taşımaktadır.
Genellikle üniversiteler eğitim yaptıkları dilde ya da diğer bir dilde değişim için paket programlar hazırlamakta ve bu doğrultuda diğer katılımcı üniversitelere teklif göndermektedir. Fransızca eğitim veren bir üniversite ikili anlaşma yapacağı üniversiteleri seçerken genellikle Fransızca eğitim verenleri tercih etmektedir. Bu tercih sonucu değişime katılacak öğrencilerin sayısı artmaktadır. Aksi takdirde, Fransızca eğitim veren bir üniversite İspanyolca eğitim veren bir üniversite ile ikili anlaşma yaptığında, değişim programına katılacak öğrenci ve gelecek yabancı öğrenciler için bu dilde ders anlatacak akademisyen bulmakta güçlük çekmektedir. Erasmus Programı kapsamında değişim önündeki engellerden birinin dil eğitimi olacağından hareketle “Erasmus Yoğun Dil Kursları” programı düzenlenmiştir. Öğrenci hareketliliğinin önündeki bu dil engelini aşmak amacıyla, programa katılan öğrencilere misafir oldukları üniversitedeki dili anlayabilmeleri için seviyelerine göre dil eğitimi verilmektedir. Misafir olunan üniversite tarafından ve üç haftadan sekiz haftaya kadar değişen sürelerde verilen eğitimler her yıl belirlenen ülkelerde verilmektedir.
Avrupa’da kullanılan dilleri yayınlaştırmayı da amaçlayan kurslara ilişkin başvuruları öğrenciler kendi üniversitelerine yapmaktadır. Erasmus Programı kapsamında ayrıca desteklenen bu dil kurslarının, İngilizce, Almanca ve Fransızca dilleri dışında olması gerekmektedir35. Gideceği üniversitenin dilini hiç bilmeyen bir öğrencinin alacağı bu kısa süreli kurs ile eğitimini gerektiği gibi tamamlayamayacağı eleştirisi yapılmaktadır. Eğitimde dil bilgisi büyük önem taşımaktadır. Bu konu özellikle aktif eğitimini yapıldığı bölümlerde sorun yaratabilmektedir.
35 AB Genel Eğitim Programı: Socrates (2000-2006), Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı (Ulusal Ajans), 2003, s.20-21.
Erasmus üniversitesi olmaya hak kazanan bir üniversite ikili anlaşma yaptıktan sonra değişim programlarına katılma hakkını elde etmektedir. Değişimin organizasyonu ilgili ofisler tarafından yapmaktadır. Erasmus Programı’nın üniversitede tanıtılması, uygulanması, ödeneklerin dağıtılması ve programın üniversitede kurumsallaşması bu ofislerin sorumluluğu altındadır. Bu nedenle bu ofislerde çalışacak olanların Erasmus Programı’nın uygulamasına yönelik gerekli eğitimleri almış olmaları ve programı uygulayacak kapasiteye sahip olmaları gerekmektedir.
Erasmus Programı’na katılmak isteyen bir öğrencinin üniversitesinin ilgili ofisine başvurması gerekmektedir. Bu aşamada değişim öğrencileri bulundukları üniversitenin anlaşma yaptığı üniversitelerden birini seçerek, bir sonraki akademik eğitim yılı için başvuru yaparlar. Başvurular tamamlandıktan sonra öğrencilerin seçimi yapılmaktadır. Erasmus öğrencisinin seçimi konusunda Ulusal Ajanslar ve Avrupa Komisyonu, not ortalamasının belli bir seviyede olması veya alttan ders olmaması gibi bazı ölçütler koymaktadır. Bu ölçütler dışında öğrenciyi gönderen üniversite de bazı eleme yöntemleri kullanabilmektedir. Bazı üniversiteler öğrencilerin not ortalamasının yüksek olmasına ve sosyal yönünün bulunmasına bakarken, bazıları öğrencilerin seçiminde yabancı dil bilgisine daha çok ağırlık verebilmektedir. Misafir üniversite de kabul edeceği öğrencilere yönelik ölçütler geliştirebilmektedir. Bazı üniversiteler sadece yüksek lisans ya da doktora öğrencisi kabul etmektedir. Öğrencilerin seçiminde mülakata başvurma da uygulanan yöntemler arasındadır. Seçme işleminde yapılan başvuruların sayısı da önem taşımaktadır. Seçilen öğrenci sayısından daha az oranda hibe gelmesi durumunda, listenin sonunda kalan öğrenciler programdan yararlanamamaktadır.
Seçme işleminden sonra Erasmus öğrencisi olmaya hak kazanan öğrencilere haklarını ve sorumluluklarını belirten “Erasmus Öğrenci Beyannamesi” verilmektedir. Seçilen öğrenci kendi üniversitesine harç ödemeye devam edecek ancak misafir üniversiteye herhangi bir ödeme yapmayacaktır. Ayrıca öğrenci eğer
ülkesinde burs veya kredi alıyorsa, yurt dışında bulunduğu sürede bu katkıları almaya devam edecektir36.
Seçim aşamasından sonra dış ilişkiler ofisleri misafir üniversite ile bağlantı kurarak, öğrencinin alacağı eğitim, yurt imkanı, sağlık sigortası ve tahmini masraflar hakkında bilgi almalıdır. Bu doğrultuda Erasmus öğrencileri bilgilendirilmeli, başvurular misafir üniversitenin istediği gibi yapılmalı ve öğrenciler vize işlemleri için yönlendirilmelidir37.
Erasmus öğrencilerine ne kadar destek yapılacağı programa katılan ülkeye göre değişmektedir. Bu oran Avrupa Komisyon’u tarafından, ilgili ülkenin programa katılımının yoğunluğuna göre belirlenmektedir. Erasmus hibesi öğrenciye genellikle iki taksit halinde ödenmektedir. İlk taksit misafir üniversiteye gidilmeden önce verilmektedir. Aynı zamanda değişim programı kapsamında öğrenci gönderen üniversitelere gönderdikleri misafir üniversiteden yabancı öğrenciler gelmektedir. Bu durumda yapılması gereken öğrenci başvurularını en kısa sürede sonuçlandırmak ve resmi akseptans göndermektir. Resmi akseptans öğrencinin başvurusunun onaylandığını gösteren resmi bir belgedir. Bu belgede ayrıca vize alımına ilişkin bilgiler, yurt imkanları, başvuru şekli, yabancı öğrenci için düzenlenen eğitimler, oryantasyonlar, üniversite ve üniversitenin bulunduğu şehir hakkında bilgiler verilmektedir.
Öğrenci değişimleri ile ilgili son ve en önemli bilgi ise, bir öğrencinin ancak bir kez Erasmus öğrencisi olabileceğidir. Bu nedenle programa katılmak isteyen bir öğrenci yapacağı çalışmalara göre en uygun zamanı seçmelidir.
36 Ulusal Ajans Erasmus Görevlisi Özlem Yücel ile 18.10.2004 tarihinde yapılan görüşme. 37Erişim: 06.05.2005,http://www.istanbul.edu.tr/sokrates/erasmus_projesi.htm.
4.2.3.2.2 Öğretim Elemanlarının Karşılıklı Değişimi (Öğretim Elemanı