Değişik Ülkelerde Okul Yöneticisinin Yetiştirilmesi

Değişik ülkelerin yönetici yetiştirme sistemleri incelendiğinde okul yöneticisi yetiştirmeye ilişkin sınırlı kaynakların olduğu görülmüştür. Bu konuda başarılı olan ülkelerin yöneticisi yetiştirme sistemlerine ait araştırma sonuçları ise şu şekildedir (Balyer ve Gündüz 2011):

2.2.2.1. Amerika Birleşik Devletleri’nde Yönetici Yetiştirme

Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) yönetici yetiştirme 19.yy’ye kadar dayanmaka olup ilk okularak üniversitelerin bünyelerinde yönetici yetiştirme programları açılmıştır. ABD’de eğitim yöneticisi yetiştirme genellikle lisansüstü düzeyde yapılmaktadır (Kaya, 1999). Dolayısıyla eğitim yöneticiliğine yüksek lisans ya da doktora derecesi tamamladıktan sonra geçilmektedir. Müdür ve müdür yardımcılarının okul yöneticiliğine başlamadan önce öğretmenlik deneyimine sahip olmaları esastır (Akın, 2012; Kaya, 1999; Recepoğlu ve Kılınç, 2014).

ABD’de yönetici adaylarına yönelik formal liderlik programları uygulanmaktadır. Bu programlar kapsamında yönetici adaylarının okul kültürünü öğrenme, okul vizyonu geliştirme, öğretim programları, sağlıklı iletişim, uygulamalı eğitimler, işbirliği yapabilme, etik davranışlar kazanma, politika, kaynakları etkili ve verimli kullanma, ekonomik olma, sosyal ve kültürel alanlarda yetiştirilmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca bu yetiştirme sürecinde yönetici adaylarının öğretimi başarıyla yürütme ve öğretim sürecini değerlendirme, sonuçlara göre karar verme ve eğitim süreçlerini zenginleştirme becerilerini de kazanmaları hedeflenmiştir (Balyer ve Gündüz, 2011; Simmons vd., 2007; Storey, 2007).

24

Müdürlük görevini yapabilmek için ABD eğitim sisteminde lisansüstü derecesine sahip olmak gerekmektedir. Ayrıca müdürlük görevi için okul yönetimi sertifikasına sahip olma şartı gerekmektedir. Bir başka önemli kriter ise eyaletlerin çoğunda okul yöneticilerinin eğitim fakültesi mezunu olmaları, öğretmenlik deneyimine sahip olmaları ya da eğitim yönetimi alanında ders almış olmalarıdır. Okul yöneticilerine yönelik lisans sonrası eğitimler üniversiteler işbirliği ile iki yıllık ve otuz kredilik bir programdan oluşur ve programa katılan her adayın bir mentor müdürü bulunur. Bazı eyaletler tüm bunlara ek olarak yönetici adaylarına yazılı sınav da uygulamaktadır (Anderson, 1991; Balyer ve Gündüz, 2011; Edelfelt, 1992; Mazzeo, 2003; Wildy ve diğerleri, 2007; Whitaker, 2006).

Okul müdürlerine yönelik yetiştirme eğitimi modelinde, her aday müdürlük görevini sürdüren bir mentor müdür ile çalışmaya başlar. Üniversite öğretim elemanı süreçte programın ihtiyaçları karşılayıp karşılamadığını, stajyerlik standartlarını ve gerekliliklerini denetler ve adayı değerlendirir (Balyer ve Gündüz, 2011; Young, 2007).

Özetle ABD’de okul müdürü olma şartları eyaletlere göre farklılık gösterse de hemen hemen tüm eyaletlerde yönetici adaylardan eğiyim yönetim alanında lisansüstü eğitime sahip olması, okul müdürlüğü için geçerli sertifikaya sahip olması, okullarda deneyim sahibi olması ve yönetim kulları tarfından belirlenen niteliklere haiz olmak gibi sartları karşılamış olmaları istenmektedir (Akın, 2011).

2.2.2.2. İngiltere’de Yönetici Yetiştirme

İngiltere’de okul yöneticilerinin atanabilmesi için “Ulusal Profesyonel Okul Yöneticiliği” yeterlik belgesine sahip olmaları gereklidir (Bush, 1998; Korkmaz, 2005). Dolayısıyla İngiltere'de okul yöneticiliği için liyakat ilkesi esas olup müdür adaylarının ulusal düzeyli liyakat programına katılmaları gerekmektedir. Bu eğitim programları yılda iki defa Yetiştirme ve Geliştirme Merkezleri tarafından verilmektedir. Ayrıca yönetici adaylarının ihtiyaçlarını belirleyen Değerlendirme Merkezleri de bulunmaktadır. Bu yetiştirme programlarının hedef kitlesi okul müdürü olarak görev almak isteyen müdür yardımcılığı veya bölüm başkanlığı yapmış öğretmenlerdir. Ulusal Okul Müdürlüğü Liyakat Programı, okul yönetimi ve okul geliştirme araştırmaları esas almakta, yönetsel uygulamalardan yararlanmakta, okul müdürlerinin sahip olması gereken bilgi, beceri ile kişilik özelliklerini ortaya koyan

25

Ulusal Okul Müdürleri Standartlarını esas almaktadır. Bu programı tamamlayan adaylar okul müdürlüğü görevi için yeterlilik kazanmış olmaktadır (Balyer ve Gündüz, 2011, Huber, 2003; DFES, 2004; Duncan, 2002).

Hizmet öncesi yetiştirme süreci olarak ifade edilen bu süreçte okullarda müdür, müdür yardımcısı ya da bölüm başkanı olmak isteyenlerin ilk olarak bireysel öğrenim gereksinimleri tanımlanmakta, sonra değerlendirme merkezlerinde bu bireysel öğrenme gereksinimleri belirlenmektedir. Bu sürecin amacı katılımcıların eksiklikleri ile geliştirilmeye ihtiyaç duydukları alanları ve yönetsel deneyim düzeylerini belirlemektir. Böylece aday için en uygun yetiştirme planının hazırlanması sağlanır (Balyer ve Gündüz, 2011; Huber, 2003).

2.2.2.3. Fransa’da Yönetici Yetiştirme

Fransa’da okul müdürlerinin seçilme, yetiştirilme ve atanması eğitim bakanlığı tarafından yürütülmektedir (Balyer ve Gündüz, 2011; OFSTED, 1995; Recepoğlu ve Kılınç, 2014). Okul müdürlerinin istihdamında okul türüne göre farklılıklar bulunmaktadır. İlkokulu müdürlerinin istihdamında ayrıntılı bir süreç ve hizmetöncesi yetiştirme programı uygulanmazken ortaokul ve lise müdürlerinin istihdamı ayrıntılı bir süreci gerektirmekte ve yetiştirme programı uygulanmaktadır. İlkokul müdürlerinin istihdamında ayrıntının gerekmemesinin nedenlerinden birisi bu okul müdürlerine hiyerarşik yapı içerisinde daha az sorumluluk verilmesidir. Dolayısıyla ilköğretim müdürlerinin hizmet öncesi yetiştirilmelerine yönelik uygulamalar bulunmamakta olup bu yöneticilerin atanması sürecinde öğretmenlik sdeneyimleri esas alınmaktadır (Balyer ve Gündüz, 2011; Nieser, 1990; Recepoğlu ve Kılınç, 2014; Huber, 2003).

“Okul Müdürlerinin Formasyonuna İlişkin Kurallar” Fransa’da ülke genelinde geçerli olup eğitim bakanlığı tarafından belirlenmektedir. Akdemi bölgelerinde müdür adaylarına verilen eğitimin bu kurallara uygunluğu ve akademi bölgeleri ile işbirliği eğitim bakanlığı tarafından sağlanır. Akademi bölgelerinde müdür adaylarına idari işler, işletme yöntemleri, bütçe okul yasası, toplantı yönetimi, iletişim becerileri ve insan ilişkileri, değerlendirme uygulamaları ve pedagoji eğitimi verilmektedir (Balyer ve Gündüz, 2011; Huber, 2003; Peck ve Rarnsay, 1998; Recepoğlu ve Kılınç, 2014). Ayrıca müdür adayları okullarda staj da yapmaktadır ve müdür adaylarına deneyimli okul müdürlerinden oluşan mentörler görevlendirilmektedir. Bu uygulamanın amacı

26

okul müdürlerinin deneyimli mentör müdürler yanında tecrübe ve deneyim kazanmalarıdır. Bu süreçte adaylardan mentörleri danışmanlığında proje geliştirmeleri ve bu projeleri yönetmeleri istenmektedir (Balyer ve Gündüz, 2011; Huber, 2003; Lafond ve Helt, 2003; Recepoğlu ve Kılınç, 2014).