Dayan›lan Anayasa kurallar›:

Madde 37- Devlet, topra¤›n verimli olarak iflletilmesini gerçeklefltirmek ve topraks›z olan veya yeter topra¤› bulun-mayan çiftçiye toprak sa¤lamak amaçlar›yla gereken tedbir-leri al›r. Kanun, bu amaçlarla, de¤iflik tar›m bölgetedbir-lerine ve çeflitlerine göre topra¤›n geniflli¤ini gösterebilir. Devlet, çift-çinin iflletme araçlar›na sahip olmas›n› kolaylaflt›r›r.

Toprak da¤›t›m›, ormanlar›n küçülmesi veya di¤er top-rak servetlerinin azalmas› sonucunu do¤uramaz.

Madde 85- Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Meclisler, ça-l›flmalar›n›, kendi yapt›klar› iç tüzüklerin hükümlerine göre yürütürler. ‹ç tüzük hükümleri, siyasi parti gruplar›n›n, Meclislerin bütün faaliyetlerine kuvvetleri oran›nda kat›lma-lar›n› sa¤layacak yolda düzenlenir. Siyasi parti gruplar›, en az on üyeden meydana gelir. Meclisler, kendi kolluk ifllerini baflkanlar› eliyle düzenler ve yürütürler.

Madde 86- Her Meclis, üye tam say›s›n›n salt ço¤unlu-¤uyla toplan›r ve Anayasa'da baflkaca hüküm yoksa toplan-t›ya kat›lanlar›n salt yo¤unlu¤uyla karar verir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin de toplant› yetersay›s›, her iki Meclis üye tam say›s› toplam›n›n salt ço¤unlu¤udur.

Madde 92- Kanun tasar› ve teklifleri önce Millet Mecli-si’nde görüflülür.

Millet Meclisi’nde kabul, de¤ifltirilerek kabul veya redde-dilen tasar› ve teklifler Cumhuriyet Senatosu’na gönderilir. Millet Meclisi’nde kabul edilen metin, Cumhuriyet

natosu’nca de¤ifliklik yap›lmadan kabul edilirse, bu me-tin kanunlafl›r.

Cumhuriyet Senatosu, kendisine gelen metni de¤ifltirerek kabul ederse, Millet Meclisi’nin bu de¤iflikli¤i benimsemesi halinde metin kanunlafl›r.

Millet Meclisi, Cumhuriyet Senatosu’ndan gelen metni benimsemezse, her iki Meclisin ilgili komisyonlar›ndan seçi-lecek eflit say›daki üyelerden bir karma komisyon kurulur. Bu komisyonun haz›rlad›¤› metin Millet Meclisi’ne sunulur. Millet Meclisi, karma komisyonca veya Cumhuriyet Senato-su’nca veya daha önce kendisince haz›rlanm›fl olan metinler-den birini oldu¤u gibi kabul etmek zorundad›r. Cumhuriyet Senatosu’nda üye tam say›s›n›n salt ço¤unlu¤u ile kabul edilmifl olan madde de¤iflikliklerinde, Millet Meclisi’nin kendi ilk metnini benimsemesi için, üye tam say›s›n›n salt ço¤unlu¤unun oyu gereklidir. Bu halde aç›k oya baflvurulur.

Millet Meclisi’nin reddetti¤i bir tasar› veya teklif, Cumhu-riyet Senatosu’nca da reddedilirse düfler.

Millet Meclisi’nin reddetti¤i bir tasar› veya teklif, Cumhuri-yet Senatosu’nca oldu¤u gibi veya de¤ifltirilerek kabul edilirse, Millet Meclisi, Cumhuriyet Senatosu’nun kabul etti¤i metni ye-niden görüflür. Cumhuriyet Senatosu’nun metni Millet Mecli-si’nce benimsenirse, kanunlafl›r; reddedilirse, tasar› veya teklif düfler; Cumhuriyet Senatosu’ndan gelen metin Millet Mecli-si’nce de¤ifltirilerek kabul edilirse, 5. f›kra hükümleri uygulan›r. Cumhuriyet Senatosu’nca üye tam say›s›n›n salt ço¤unlu-¤u ile tümü reddedilen bir metnin Millet Meclisi taraf›ndan

86

kabulü için, üye tam say›s›n›n salt ço¤unlu¤unun oyu laz›m-d›r. Bu halde aç›k oya baflvurulur.

Cumhuriyet Senatosu’nca üye tam say›s›n›n üçte iki ço¤un-lu¤u ile tümü reddedilen bir metnin kanunlaflabilmesi, Millet Meclisi taraf›ndan üye tam say›s›n›n üçte iki ço¤unlu¤u ile ka-bul edilmesine ba¤l›d›r. Bu halde aç›k oya baflvurulur.

Cumhuriyet Senatosu, kendisine gönderilen bir metni, Millet Meclisi komisyonlar›nda ve Genel Kurulu’ndaki görüfl-me süresini aflmayan bir süre içinde karara ba¤lar; bu süre üç ay› geçemez ve ivedilik hallerinde on befl günden, ivedi olma-yan hallerde bir aydan k›sa olamaz. Bu süreler içinde karara ba¤lanmayan metinler, Cumhuriyet Senatosu’nca, Millet Meclisi’nden gelen flekliyle kabul edilmifl say›l›r. Bu f›krada belirtilen süreler Meclislerin tatili devam›nca ifllemez.

Yasama meclislerinin ve mahalli idarelerin seçimleri ve siyasi partilerle ilgili tasar› ve tekliflerin kabul veya reddin-de yukar›daki f›kralar hükümleri uygulan›r. Ancak, karma komisyon kurulmas›n› gerektiren hallerde, karma komisyo-nun raporu, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin birleflik top-lant›s›nda görüflülür ve karara ba¤lan›r. Türkiye Büyük Mil-let Meclisi’nin Birleflik toplant›s›nda MilMil-let Meclisi’nin ilk metninin kabulü için üye tam say›s›n›n salt ço¤unlu¤unun oyu laz›md›r. 8. ve 9. f›kralar hükümleri sakl›d›r.

Geçici Madde 3- Bu Anayasa’ya göre kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin, Millet Meclisi’nin ve Cumhuriyet Senatosu’nun toplant› ve çal›flmalar› için, kendi iç tüzükle-ri yap›l›ncaya kadar, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 27

Ekim 1957 tarihinden önce yürürlükte olan iç tüzü¤ü hü-kümleri uygulan›r.

C- ‹lgili iç tüzük kurallar›:

‹ptali istenen yasan›n Millet Meclisi’nde görüflülmesi s›ra-s›nda yürürlükte olan i Kas›m 1956 tarihli Dâhili Nizamna-menin ilgili hükümleri flöyledir.

Madde 81- Reis, saatinde Meclisi açar ve müzakerelerin sonunda kapar. Mürettep olan azan›n yar›s›ndan bir ziyade-si haz›r bulunmad›kça müzakereye bafllanamaz.

Nisap hususunda Riyaset Divan›’nca tereddüt hâs›l olur yahut azadan befli flifahen veya tahriren nisap bulunmad›¤›-n› beyan ederlerse yoklama yap›l›r.

Nisap yoksa Reis müzakereye bafllanamayaca¤›n› söyle-yerek veya bilahare nisap hâs›l olaca¤› muhtemel ise inikad› bir saat sonraya talik ederek Meclisi kapar. Meclis o gün aç›-lamad›¤› takdirde, ertesi inikat için muayyen olan günde yi-ne o ruzname ile toplan›r.

Madde 103- Layiha veya teklifin müzakereye bafllanma-s›nda Reis, Heyeti Umumiye hakk›nda mütalaa beyan etmek isteyenlere söz verir. Mevzuu müzakere lehinde, aleyhinde ve hakk›nda söz isteyenlerden en az ikifler mebus irad› ke-lam etmeden müzakerenin kifayeti reye konamaz.

Madde 109- Layiha veya teklifin katiyen kabulü reye konmadan evvel, ibare ve üslup, yahut tertip ve tensik itiba-riyle noksan veya iltibas oldu¤u aza veya encümen taraf›n-dan dermeyan olunursa metin, ait oldu¤u encümene gider.

88

Edilen tashihlerin reye iktiran etmesi laz›md›r.

Madde 116- Bir encümene muhavvel kanun layiha veya teklifi hakk›nda bir veya birkaç mebus tadilat teklif etmek isterlerse bir tadilname tanzim ederek Reise takdim ederler.

Tadilnamelerde bunlar›n kanunun hangi maddesine veya-hut bütçenin hangi fasl›na ait bulundu¤u tasrih edilmelidir.

Bu tadilnameler encümen mazbatas›n›n zeylinde sahiple-rinin esbab› mucibeyi havi muht›ralar› ile birlikte bast›r›la-rak haklar›nda encümence ittihaz edilen kararlar ile esbab›-beyan edilir.

Layihan›n Heyeti Umumiye’de müzakeresi esnas›nda o tadi-lat›n s›ras› geldikte sahibi esbab› mucibesini tafsil edip mevcut azadan terviç ve teyit eden bulunursa müzakereye konur.

Aksi takdirde müzakeresinden vazgeçilir.

Madde 117- Kanun layihas› veya teklifinin birinci müza-keresi bittikten sonra arz olunan yeni tadilnameler o layiha-n›n tetkikine memur encümene verilmek laz›md›r.

Madde 119- Birinci ve ikinci müzakerenin cereyan› s›ra-s›nda takdim olunan tadilnamelerin encümene havalesi en-cümen taraf›ndan istenmedi¤i halde tadilat›n esbab› muci-besi sahipleri taraf›ndan mücmelen beyan olunur.

‹kinci müzakere s›ras›nda buna yaln›z encümen cevap verebilir. Bunun üzerine tadilnamenin nazar› mütalaaya al›n›p al›nmamas›na Heyetçe karar verilir.

Nazar› mütalaaya al›n›rsa encümene havale olunur. Encümen isterse filhal kabul eder.

Madde 121- ikinci müzakerede encümene iade olunan maddeler hakk›nda sair mebuslar taraf›ndan da encümene tadil teklifleri verilebilir.

Madde “123- Munzam maddeler teklif için de tadilname-ler hakk›ndaki usul tatbik olunur.

Madde 220- Vekiller nam›na Heyeti Umumiye’de söz söylemek için gönderilecek birinci derece devair rüesas› ve-kâletlerinden her veyahut münhas›ran bir ifl için beyanatta bulunmaya mezun olduklar›na dair Riyasete hitaben tahrira-t› hamil olacaklard›r. Bu tahrirat müzakereden evvel riyase-te verilir. Reis, gelen zat›n hangi vekâlet nam›na söz söyle-yece¤ini Heyete bildirir.

Divan› muhasebat Reis ve reisisanileri de icab›nda Mecli-se izahat verebilirler.

iii. ‹LK ‹NCELEME:

Muhittin Taylan, Avni Givda, Kemal Berkem, fiahap Ar›ç, ‹hsan Ecemifl, Ahmet Akar, Halit Zarbun, Ziya Önel, Abdul-lah Üner, Kani Vrana, Muhittin Gürün, Lütfi Ömerbafl, fiev-ket Müfiügil, Nihat O. Akçakayal›o¤lu ve Ahmet H. Boyac›-o¤lu'nun kat›lmalariyle 4.12.1973 gününde Anayasa Mah-kemesi iç tüzü¤ünün 15. maddesi uyar›nca yap›lan ilk ince-leme toplant›s›nda, dosyan›n eksi¤i olmad›¤›ndan iflin esas›-n›n incelenmesine oy birli¤iyle karar verilmifltir.

IV- ESASIN iNCELENMES‹:

Davan›n esas›n› incelemek üzere Kani Vrana, fievket

90

Müfiügil, ihsan Ecemifl, Halit Zarbun, Abdullah Üner, Ah-met Koçak, Sekip Çopuro¤lu, Fahrettin Uluç, Muhittin Gü-rün, Lütfi Ömerbafl, Hasan Gürsel, Ahmet Salih Çebi, Adil Esmer, Nihat O. Akçakayal›o¤lu ve Ahmet O. Boyac›o¤-lu'nun kat›lmalar›yla 18/11/1975 gününde toplanan Ana-yasa Mahkemesi, haz›rlanan rapor üzerinde durmufltur. Dava dilekçesinde, iptal nedenleri olarak özellikle ele al›-nan konular biçim sakatl›klar›na iliflkin bulunmaktad›r. Ra-porda da sadece bu konular ifllenmektedir.

Gerçekten dava dilekçesinde; iptal gerekçeleri aç›klan›r-ken daha çok biçim yönüne a¤›rl›k verilmifl ve kanunun ya-sama meclislerinden biçim sakatl›klar›yla birlikte geçerek yasalaflt›¤› belirtilmifl, görüflmelerin sürdürülüflünde Anaya-sa ve iç tüzü¤üe ayk›r› tutum ve kararlar›n iptal nedenini oluflturdu¤u savunulmufltur. Ancak dilekçenin hem bafl›nda ve hem sonunda, kanunun, Türk tar›m›n›n gelifltirilmesi, gelirin art›r›lmas›, böylece sosyal refah›n bünyemize uygun esaslar içinde yayg›nlaflt›r›lmas› gibi temel ilkelerden ve re-form niteli¤inden yoksun oldu¤u da aç›klanm›fl ve biçim ne-denleri yan›nda esasa iliflkin nene-denlerin de varl›¤›na iflaret edilmifltir. Kald› ki 22.4.1962 günlü, 44 say›l› yasan›n 28. maddesinin birinci f›kras›nda Anayasa Mahkemesi’nin, is-temle ba¤l› kalmak kofluluyla, baflka gerekçe ile de Anaya-sa’ya ayk›r›l›k karan verebilece¤i belirtilmifltir. Bu durumda, yaln›z biçim yönünden yap›lm›fl olan incelemenin, ayn› za-manda iflin esas› yönünden de sürdürülerek tamamlatt›r›l-mas› gerekli görülmüfl ve dosyan›n yeniden raportöre

mesi uygun bulunmufltur.

Bu toplant›da verilen karar flöyledir:

“4.12.1973 gününde yap›lan ilk inceleme sonunda, iflin esas›n›n incelenmesine karar verilmifl oldu¤u halde, rapor esas›n sadece biçim yönünden incelenmesine hasredilerek haz›rlanm›fl bulundu¤undan, bu eksikli¤in giderilmesi ve esas yönünden de inceleme yap›lmas› için dosyan›n yeniden raportöre verilmesine ihsan Ecemifl, Muhittin Gürün ve Lüt-fi Ömerbafl'›n (Eldeki raporda iflin esas› biçim yönünden in-celenmifl oldu¤undan bu haliyle incelemeye yeterlidir. Gö-rüflmeler sonucunda iflin esas›n›n, esas yönünden de ince-lenmesi gerekli görülürse o yolda ayr›ca karar verilebilir. Bu bak›mdan, bu rapor üzerinde incelemeye bafllanmal›d›r) yo-lundaki karfl› oylar›yla ve oyçoklu¤u ile 18.11.1975 günün-de karar verildi.”

Bu karar uyar›nca eksi¤i tamamlatt›r›lan rapor, dava di-lekçesi, iptali istenen kanun ile dayan›lan Anayasa kurallar›, bunlarla ilgili gerekçelerle yasama meclisleri görüflme tuta-naklar› ve gerekli öteki metinler okunduktan sonra gere¤i görüflülüp düflünüldü.