BOL‹VYA

Bolivya’da 1952 y›l›nda yap›lan devrimin ard›ndan bir toprak reformu yasas› ç›kar›ld› fakat 1970’de tar›m iflçisi ai-lelerin sadece %45’i bu yasadan yararlanabildi. 1970 ve 1980’li y›llarda bu durumu iyilefltirmek için hükümetler ta-raf›ndan çeflitli çal›flmalar yap›ld›. 1996 y›l›nda Yasa 1715 ile Insitutio Nacional de Agraria Reforma (Bolivya Tar›m Refor-mu Enstitüsü) (INRA) kuruldu. Sosyal bask›n›n, yasa ve libe-ralleflme çabalar›n›n birleflmesi ile ortaya ç›kan sonuç do¤rul-tusunda toprak reformu konusunda çal›flmalar›na bafllan›ld›. Toprak Reformu konusunda en somut ad›m ise Bolivya’da Devlet Baflkan› Evo Morales taraf›ndan 2006 y›l›nda bafllat›-lan Toprak Reformu Hareketi ile at›ld›. 1 May›s 2006 günü toprak reformunu bafllatt›¤›n› aç›klayan Morales, bu tarihten sonra halka tapu da¤›t›mlar› yap›yor. Program çerçevesinde Bolivya topraklar›n›n % 20’sini kapsayan 48 milyon dönüm-lük topra¤›n yeniden da¤›t›lmas› planlan›yor. Toprak da¤›t›-m› sadece fakir halk ile s›n›rl› de¤il. Toprak reformunun ay-n› zamanda kamu sektörüne yarar› da gözetiliyor. Son olarak a¤ustos ay›nda “El Mutun Demir Projesi”ni gerçeklefltirmek için bölgedeki 15 büyük toprak sahibi ile mutabakata varan INRA, bölgede toprak mülkiyeti transferi sürecine h›z verdi. Kas›m ortas›na kadar yap›lacak ödemelerin düzenlenece¤i belirtiliyor.

194

fi‹L‹

fiili de toprak hareketleri ilk olarak 1960 y›l›nda Jorge Ales-sandri zaman›nda bafllad›, 1964–1970 y›llar› aras›ndaki Edu-ardo Frei Montalva hükümeti döneminde h›z kazand›. 1970–1973 y›llar› aras›ndaki Salvador Allende döneminde ise en h›zl› ve verimli zaman›na ulaflt›. Bu dönemde 80 hektardan büyük arazilerin mülkiyetleri tekrar düzenlenmeye bafllad›. Büyük toprak sahiplerini büyük zararlar alt›na sokan bu du-rum, Allende’ye karfl› gerçeklefltirilen ABD destekli darbenin de en önemli nedenlerinden biri oldu. 1973 y›l›nda gerçeklefl-tirilen darbe ve darbenin bafl›ndaki komutan Pinochet’nin Devlet Baflkan› olmas›n›n ard›ndan toprak reformu kapsam›n-da yap›lan tüm de¤ifliklikler iptal edildi ve büyük toprak sa-hiplerinden al›nan topraklar iade edildi. Son y›llarda, özellik-le Michelözellik-le Bacheözellik-let hükümeti iözellik-le demokratiközellik-leflme çabalar›na h›z veren ve sosyal reformlara h›z kazand›rmaya çal›flan fiili’de gelecek dönemlerde toprak da¤›l›m› konusunda da çeflitli ça-l›flmalar yap›lmas› bekleniyor.

KOLOMB‹YA

1934–1938 y›llar› aras›ndaki Alfonso Lopez Pumarejo hü-kümeti döneminde ç›kar›lan Kanun 200 ile hühü-kümetin sosyal reformlar çerçevesinde baz› topraklar›n mülkiyetinin yeniden da¤›t›lmas›n› öngörülüyordu. 1958-1962 y›llar›ndaki Alberto Lleras Camargo ve 1966-1970 y›llar›ndaki Carlos Lleras Res-trepo hükümetleri zaman›nda ise Toprak Reformu’ndan So-rumlu Kolombiya Enstitüsü’ne (INCORA) daha genifl ve

rimli bir program haz›rlamas› amac›yla görev verdi. Sadece 1968–1969 y›llar›nda 60.000 tar›m iflçisine ve çiftçiye toprak da¤›tan enstitüsü bir noktadan sonra büyük toprak sahipleri-nin destekledi¤i fliddet içerikli baz› sald›r›lar sonucunda iflle-vini yitirmeye bafllad›. Kurumun iflleiflle-vini yitirmesi ile toprak iflgallerine bafllayan halk fliddet gördü. Örne¤in 1991 y›l›nda yerliler Nilo Hacienda’s›n› iflgal ettiler ve hükümetin de deste-¤i ile iflgalcilerin büyük bir k›sm› öldürüldü. Günümüz de Ko-lombiya’ya bakt›¤›m›zda ise Kolombiya kaynakl› bir gerilla ör-gütü olan FARC’›n Toprak Reformu’na hükümetten daha faz-la e¤ildi¤ini ve toprak mülkiyetinin da¤›t›m› konusunda baz› taleplerinin oldu¤unu görmekteyiz.

KÜBA

Küba’da devrimin ard›ndan toprak mülkiyetinin yeniden da¤›t›lmas›na baflland›. Tar›m Reformu konusundaki kanunla-r›n ilki olarak 1958 y›l›ndaki Sierra Maestra Yasa 3 gösterilmek-tedir. 1959 ve 1963 y›llar›nda ç›kar›lan Toprak Reformu yasa-lar› ile de mülkiyet da¤›t›m›n›n esasyasa-lar› tamamen belirlendi. “Toprak Reformu için Ulusal Enstitü” (INRA) ülke genelindeki tüm toprak da¤›t›m› ile ilgilenmeye bafllad›. Küba’daki Toprak Reformu kapsam›nda sadece toprak mülkiyetinin da¤›t›lmas› de¤il ayn› zamanda belirli bir süre için toprak kiralanmas› ko-nusunda da çeflitli düzenlemeler yap›ld›. Yaklafl›k 67 hektar ala-n›n mülkiyetleri yeniden düzenlendi ve mülkiyet haklar› do¤-rultusunda toprak kiralama koflullar› belirlendi. Hükümetin koydu¤u çeflitli kotalar ve emlak al›m sat›m ifllemlerindeki yeni

196

düzenlemeler ile toprak reformu çal›flmalar› baflar›ya ulaflt›. Ta-r›m Reformu’ndan yaklafl›k 200.000 kifli yararland›.

Fidel Castro’nun görevi kardefli Raul Castro’ya b›rakmas›-n›n ard›ndan Küba’daki tar›m politikalar›nda baz› de¤ifliklik-ler meydana geldi. Temmuz ay›nda Raul Castro’nun üretimi artt›rmak amac› ile çiftçilere devlet kontrolündeki bofl tar›m arazileri iflleme hakk› tan›yan kanun ile çiftçiler, tar›mdan da-ha yüksek oranda kâr elde edebilecek. Yap›lan bu düzenleme, çeflitli yorumlara neden oluyor. Bu durum baz› çevreler tara-f›ndan üretimi artt›rmaya yönelik bir teflvik olarak alg›lan›r-ken, baz› çevreler ise bu durumu Küba’n›n tar›m alan›ndaki düzenlemelerinin kapitalist uygulamalar ile paralellik göster-di¤i görüflünü öne sürüyor ve yeni düzenlemelerin Küba Ana-yasas›’n›n öncellikli kurallar›ndan olan sosyal eflitli¤e zarar ve-rebilece¤ini belirtiyorlar.

EL SALVADOR

El Salvador’da Matanza yönetimi s›ras›nda Kosta Rica’daki baz› reformlardan etkilenilerek Toprak Reformu konusunda baz› çal›flmalar yap›ld›¤› söylense de bu dönemde yap›lan ça-l›flmalar sadece k⤛t üzerinden olmaktan ileriye gidememifl-tir. Esas olarak 1980’lerdeki “Devrim ve ‹ç Savafl Dönemi”nde Toprak Reformu konusunda birçok düzenleme yap›lmaya baflland›.

GUATEMALA

Ülkedeki ilk toprak reformu fikri 1944–1954 y›llar›

daki “On Y›ll›k Bahar” döneminde, Juan Jose Arevalo ve Jaco-bo Arbenz hükümetleri zaman›nda ortaya at›ld›. Bu dönemde yap›lan çal›flmalar dünyadaki en baflar›l› Toprak Reformu po-litikalar›ndan biri olarak bilinmektedir. Ekonomiyi en az etki-leyen ve zengin toprak sahiplerinin ç›karlar› ile fakir halk›n edinimlerini ortak bir paydada buluflturmay› deneyen ve bu-nu baflaran Toprak Reformu kapsam›ndaki düzenlemeler, 1954 y›l›nda gerçekleflen ABD destekli darbenin ard›ndan ip-tal edildi. 1994-1997 y›llar› aras›nda Guatemala’daki çeflitli si-yasi oluflumlar bir toprak reformunun gereklili¤ini esas alarak bu konuda baz› çal›flmalar yapt›lar. Coordinadora Nacional de Organizaciones Campasinas (CNOC) tar›msal alanda sürekli geliflmenin sa¤lanmas› için tar›m alan›nda reformlara gerekli-lik duyuldu¤unun alt›n› çizerek, 2003 y›l›ndaki seçimlerde de bu konuya seçim kampanyas›nda genifl bir flekilde de¤indi.

MEKS‹KA

Meksika’da gerçekleflen ilk toprak reformu Reform Savafl› zaman›ndaki “Ley Lerma”d›r. Bu reformda hükümet kilisenin mal varl›¤›ndan bafllayarak, büyük toprak sahiplerinin toprak-lar›n›n bir bölümünün halka da¤›tmas› esas›na dayan›yordu. 1910–1934 y›llar› aras› Meksika Devrimi’nin ard›ndan ger-çekleflen “Mexicanization” döneminde, ulusal kimli¤in öne ç›kmas› ile birlikte Toprak Reformu da h›zl› bir flekilde baflla-t›ld›. 1915–1928 y›llar› aras›nda yaklafl›k 5.3 milyon hektar alan 1.500 kolektif toplulu¤a da¤›t›ld›. Bu reformun ard›ndan Meksika’daki büyük toprak sahiplerinin limitsiz gücü bir

afla-198

maya kadar dengelenmifl oldu. Toprak Reformu bir baflka iv-mesini ise 1934 y›l›nda Devlet Baflkan› Lazaro Cardenas zama-n›nda kazand›. 1940–1970 aras›ndaki dönemde ise Meksika Devrimi’nin ifllevini yitirmesi ile toprak reformu konusunda da geri ad›m at›lm›fl oldu. Aleman hükümeti yabanc› kaynak-lar›n toprak kiralamas›n› onaylad› ve bu durum Meksikal› ta-r›m iflçilerinin gelirlerine büyük ölçüde zarar verdi ve ço¤u-nun topraklar›n› tekrar elden ç›karmas›na sebep oldu. 1970 sonras› dönemde ise yeniden toprak reformu kavram› ortaya at›ld› fakat bu sefer Luis Eccherveria taraf›ndan ortaya at›lan reform büyük toprak sahiplerine arazilerini daha fazla genifl-letebilme imkân› tafl›yordu. Bu durum 1988 y›l›nda Carlos Sa-linas de Gortari seçilene kadar devam etti. Günümüzde ise Meksika hükümetinden öte, Meksika’daki devrimci hareketle-rin liderleri Francisco Madero ve Emiliano Zapata da toprak reformuna verdikleri önemle ortaya ç›kmaktad›r.

N‹KARAGUA

Toprak Reformu, Sandinista Rejimi’nde en çok önem veri-len hükümet programlar›n›n bafl›nda geliyordu. Özellikle “Pinyata Plan›” Toprak Reformu konusuna de¤iniyordu. Bu programda büyük topraklar›n Sandinista yönetiminin belirle-di¤i belirli bölgelerdeki fakir halka da¤›t›m› öngörülüyordu.

PARAGUAY

Nisan ay›nda Paraguay Devlet Baflkan› seçilen ve a¤ustos ay›nda görevine bafllayan eski piskopos Fernando Lugo,

dikten sonra yapt›¤› konuflmalarda gelecek dönemlerde Para-guay’da yeni bir toprak reformu hareketine bafllanaca¤›n› be-lirtti. Önceki söylemlerinde de adaletsiz toprak da¤›t›m›n›n de-¤iflece¤ine s›k s›k de¤inen Lugo, bu konuflmalar›nda kimi za-man ‹ncil’e göndermeler yaparak, dinin de toprak reformunu özünde destekledi¤ine dikkatleri çekiyor. Tar›m›n çok önemli oldu¤u ve endüstriyel istihdam›n çok fazla olmad›¤› Paraguay da Toprak Reformu özellikle düflük gelire sahip halk için bü-yük önem tafl›yor. Fernando Lugo da bunun çözümü için ulu-sal bir tar›m projesi yaratma çabalar›na bafllayacaklar›na dik-katleri çekiyor. Paraguay da daha önce 2006 y›l›nda 11 farkl› bölgeden gelen köylüler Tar›m Reformu konusunda talepte bulunmufllard›. Lugo öncesi dönemde 61 y›l süreyle iktidar› elinde bulunduran Colorado Partisinin toprak mülkiyetlerinin düzenlenmesi konusunda kapsaml› bir çal›flmas› bulunmuyor.

PERU

Peru’da 1950’li y›llarda önceki sistemlerin etkilerinin ve b›-rakt›klar› borçlar›n üzerinden gelebilmek için bir Toprak Re-formu plan› uyguland›. 1968 y›l›nda ise Juan Velasco Alvara-do yönetimindeki sol e¤ilimli darbenin ard›ndan Toprak Re-formu çal›flmalar›na h›z verildi. Daha sonraki y›llarda terörle mücadele program› kapsam›nda ve 1988–1995 y›llar› aras›n-daki Peru’aras›n-daki iç kar›fl›kl›k döneminde de Toprak Reformu konusunda çeflitli çal›flmalar yap›ld›. Bu çal›flmalar› genel ola-rak Hernando de Soto ve Alberto Fujimori ile Özgürlük ve Demokrasi Enstitüsü üstlendi.

200