Yurt Dışında Yapılmış Duygu düzenleme Becerileri Ölçek Geliştirme Araştırmaları

Alınyazında Yurt dışında yapılan araştırmalar incelendiğinde çocukların duygu düzenleme becerilerini değerlendirmek için uyarlanan ve geliştirilen birçok ölçme aracının bulunduğu tespit edilmiştir. Yapıldıkları yıl kapsamında ilk yapılan çalışmadan başlayarak aşağıda sıralanmıştır.

Shields ve Cicchetti (1997) tarafından geliştirilmiş olan duygu düzenleme ölçeği 6-12 yaş çocuklarına yöneliktir. Öğretmenler tarafından doldurulan bir ölçektir. 24 maddeden oluşan dörtlü likert tipinde derecelendirilmiştir. Ölçek iki kısımdan oluşmaktadır. İlk kısımda duygusal düzenlemede; empati, duygusal farkındalık, kendini ifade etme, durumlarının

uygunluğu değerlendirilmiş, ikinci kısımda; duygu durum kararsızlığı,

kararsızlık/olumsuzluk, esnekliğin olup olmadığı, uygunsuz ifade tarzı değerlendirilmiştir. Pons ve Harris (2004) tarafından geliştirilen” Duygu Kavrama Testi” ölçme aracı resimli öykülerle 3-11 yaş çocuklarının duygu algılarını değerlendirmektedir. Bu ölçme aracı dokuz kısımdan oluşmuştur: 1.Yüz ifadelerinin tanınması, 2. Dışsal nedenler, 3. İstek, 4. İnanç, 5.Hatırlatıcı, 6. Duygu düzenleme, 7.Gizleme, 8. Karmaşık duygular, 9.Ahlaki duygular şeklindedir. Ölçek basit çizimlerde oluşmuş olup erkek ve kız çocukları için ayrı hazırlanmış resimli bir kitaptır. Araştırmacı, çocuğa bir çizim eşliğinde kısa dokuz kısa öykü

68

anlatır. Her öykünün bitiminde, çocuktan uygun olan sonucu göstermesi beklenir. Doğru cevap 1, yanlış cevap 0 puan şeklinde toplam puanı 0 ile 9 arasında değerlendirilir.

McDowell ve diğerleri (2000) tarafından geliştirilen “Duygu Öyküleri” ölçme aracı 6-10 yaş çocuklarının duygu düzenleme stratejilerini belirleyen öykülerden oluşan bir ölçektir. Bu ölçek çocuklarda mutluluk, üzüntü, öfke, oluşturacak beş öyküden meydana gelmiştir. Çocuklara uygulayıcı tarafından öykülerdeki duyguları aktaran olaylarla ilgili sorular sorulur ve çocukların vermiş olduğu cevaplar kaydedilmektedir. Her bir soru 1-7 puan arasında puanlanmakta ve değerlendirilmektedir.

Shipman ve Zeman (2001) tarafından geliştirilen “Duygu Yönetimi Görüşmesi” ölçme aracı 6-12 yaş arasındaki çocukların duygu düzenleme becerilerini tespit etmek ve annelerin çocukların duygusal ifadelerine tepkileri konusunda beklentilerini belirlemek amacı ile geliştirilmiştir. Çocuklara mutluluk, öfke, üzüntü duygularını yansıtan 9 öykü okunmaktadır. Öykülerde, anne duygusal anlamda uyandırıcı olarak olaya sebeplerinden sorumludur (örneğin, çocuğun yaptığı özel bir projeye katılmamaktan üzülmesi, çocuğun oyuncağını kırarak öfkelenmesi, çocuğa hediye vererek mutlu olması). Her duyguya dair üç öykü vardır. Her öyküde yaşanan olaylar sonucu çocuğun duygusu belirtilmiştir. Öykülerin bitiminde çocuklara yaşadığı duyguyu açıklama ve ifade etmeyle ilgili sorular yöneltilmektedir: “(duygularınızı annenize gösterecek misiniz göstermeyecek misiniz? 1, kesinlikle göstermeyecek; 4, kesinlikle gösterecek)”, duyguyu ifade etmede beklenen sonuçlar “(annenize duygularınızı gösterseydiniz ne yapardı? Annenize duygularınızı gösterseydiniz ne hissederdi?)” ve duygusal durumları devam ettirmek veya değiştirmek için kullanılacak stratejiler “(kendinizi daha iyi hissettirmek isteseydiniz ne yapardınız? Mutlu hissetmeye devam etmek istiyorsan ne yapardın?)”. Duygusal dışavurumların beklenilen sonuçlarına ilişkin iki soru, anneden beklenen desteğin olmamasına karşı var olmak için kodlanmaktadır. Her soru için toplam alınan puanlar, ayrı ayrı duygular için üç öyküde annenin desteği veya etkili baş etme stratejilerinin olduğunu gösteren cevapların sayısı toplanarak bulunmaktadır.

Rydell ve diğerleri (2003) tarafından geliştirilen “Duygu Ölçeği” ölçme aracı, 5-8 yaş aralığında bulunan çocukların duygu düzenleme becerilerini belirlemektedir. Korku, öfke, üzüntü, coşkunluk içeren dört duyguyu çocuk adına anne doldurmaktadır. Ölçeğin kısa ve uzun şekilde formları vardır. Kısa formda olan ölçek; her duygu için 2 madde duygusallık ve 2 madde duygu düzenleme toplam dört madde; uzun formda olan ölçek, her duygu için 4 maddelik duygu düzenleme ve 2 maddelik duygusallık toplam 6 madde bulunmaktadır. Bu ölçme aracında uzun formunda 24, kısa formunda 16 madde bulunmaktadır. Ölçeğin iki

69

formunun da iç tutarlık katsayısı .62 ile .78 aralığında değişmektedir. Ölçeğin maddeleri çocuğun duygusal tepkilerini ve belirli durumlarda duyguyu uyandıracak tepkileri vermektedir. Duygusallık tepkileri yoğunluk ve sıklık soruları ile, duygu düzenleme çocuğun düzenleme kapasitesini belirleyen sorularla ve çocuğun diğer kişilerin yardımı ile duygularını düzenleme yeteneğiyle ölçülmüştür. Bu ölçme aracından alınan yüksek puanlar duygu düzenleme becerilerinin yüksek derecede olduğunu göstermektedir.

Suveg ve Zeman (2004) tarafından geliştirilen “Duygu Düzenleme Görüşmesi” ölçme aracının amacı, okul öncesi dönemdeki çocukların duygu düzenleme becerilerini değerlendirmektir. Çocukların annelerinindi bulunacağı ortamda çocuklara üzüntü, öfke, endişe duygularını yansıtan 6 öykü okunur. Öykünün bitiminde duygusal yoğunluk, duygusal yeterlik ve duyguyu tanımaya dair şu sorular sorulur:” Annenize ne kadar endişeli, üzgün veya kızgın hissettiğinizi gösterir misiniz? - Bu durumda kendinizi ne kadar iyi hissettirebilirsiniz?”. Cevaplar Her bölümden en düşük 1, en yüksek 4 puan alınabilecek şekilde değerlendirilir. Farklı olarak duygusal yoğunluk bölümünden 1-10 arasında puan alınmaktadır alınan puanın yüksek olması duygu düzenleme becerilerinde artış olduğunu anlamına gelmektedir.

Carlson ve Wang (2007) tarafından çocuklarda “Duygu düzenleme derecelendirme ölçeği” çocuklardaki duygu düzenleme becerilerini tespit etmek için geliştirilmiştir. Ebeveyn değerlendirmesi esasına dayanmaktadır. Yedili likert türünde 6 maddeden oluşmaktadır. Ölçek değerlendirmesinde alınan yüksek puanlar duygu düzenleme becerilerinin yüksek olduğu anlamına gelmektedir. Ölçeğin iç tutarlılık kat sayısı 68 dir.

Kidwell ve Barnett (2007) tarafından geliştirilen “Çocuk Duygu Görüşmesi” ölçme aracı 4 yaş grubundaki çocukların duygu düzenleme beceri kapasitelerini değerlendirmektedir. Bu ölçek, video kaydı ile görüşme esasına dayalı olarak hazırlanmıştır ve laboratuvar ortamında kullanılmaktadır. Ölçme aracı olumsuz durumlar karşısında çocukların duygu düzenleme beceri ve kapasitelerini belirlemeyi sağlamaktadır. Çocuklardan üzgün, mutlu, korkmuş, kızgın, sakin, heyecanlı, duyguları hakkında sohbet etmeleri beklenmektedir. Duyguyu hissettiklerinde anda bir yüz ifadesi kullanmaları ve o duyguyu sözel olarak ifade etmeleri istenmektedir. Sonrasında çocuklara her bir duyguya dair şu sorular yöneltilir: “(1) Mutlu hissettiğin bir zamanı hatırlayabilir misin? (2) Bana mutlu hissettiğin bir zamanı anlatır mısın? (3) Seni mutlu eden nedir?”. Görüşmeler kodlayıcırlar tarafından, 2 puan iyi düzeyde duygu düzenleme, 1 puan ise duygu düzenlemede güçlük şeklinde kodlanıp değerlendirilmektedir. Ayrıca gözlemciler çocukların kendi aralarında

70

gülümseme, göz teması, görüşülen kişi ile olumlu ilişki kurma anlamında da değerlendirmektedirler. Duygusal uygunluk, çocuğun hissettiği duyguyla tutarlı olacak biçimde ses, beden ve yüz ifadeleri yolu ile duyguyu başarılı şekilde yansıtma biçimi değerlendirilmektedir. her bir duygu, duygusal uygunluk, ilişki kalitesi, dışsallaştırma, içselleştirme boyutları olarak puanlanmakta ve değerlendirilmektedir. Puanın yüksek olması duygu düzenleme becerilerinin yüksek olduğunu göstermektedir. (Kidwell ve Barnett, 2007).

Mirabile, (2008) tarafından geliştirilen “Çocuk Duygu Düzenleme Ölçeği”, Okul öncesi dönemdeki çocukların duygu düzenleme stratejilerini belirlemek yönelik geliştirilen ölçektir. Anneler tarafından değerlendirilmektedir. Bu ölçek her biri ayrı ayrı dört temel duyguya hitap eden dört madde, 13 strateji ve toplamda 52 maddeden meydana gelmektedir. Dörtlü likert tipi derecelendirmeye sahip olan ölçekte. En düşük puan 1, en yüksek puan 4’şeklinde değerlendirme yapılmaktadır. Ölçek, Uyumsuz Duygu Düzenleme Ölçeği ve uyarlanabilir Duygu Düzenleme Ölçeği şeklinde iki kısımdan oluşmuştur. Uyumsuz Duygu Düzenleme Ölçeği iç tutarlık katsayısı ‘85 olarak, Uyarlanabilir Duygu Düzenleme Ölçeği’nin iç tutarlık katsayısı ’87 şeklinde hesaplanmıştır.

Davis ve diğerleri (2010) tarafından geliştirilen “Çocuk Duygu Öyküleri” ölçeği, 5-6 yaş aralığındaki çocuklarının duygu düzenleme stratejilerini belirlemek amacıyla geliştirilmiştir. Bu ölçek 4 kısa öyküden oluşmakta, bu öyküler çocuklara anlatılmaktadır. Her öykünün bitiminde çocuklara şu tür sorular yöneltilmektedir: “(a) Kahramanın üzücü duygularını ortadan kaldıracak ne olacak? (b) Bu neden üzücü duygularını ortadan kaldıracak? (c) Eğer [çocuğun ilk stratejisini] yapamazsa, üzgün duygularını ortadan kaldıracak ne olurdu? (d) Bu neden üzücü duygularını ortadan kaldırsın?”. Öyküler için üretilen stratejiler toplam 2 -24 strateji arasında değişmektedir. Soruları soran araştırmacı dışında iki kişi çocukların duygu düzenleme stratejilerini kategorilere ayırarak kodlar ve değerlendirir. Uygun stratejiyi fazla kullanan çocuklar duygu düzenleme stratejilerini etkin bir biçimde kullandıkları ortaya koymaktadır.

Baurain ve Nader-Grosbois (2011) tarafından geliştirilen “Yılanlar ve Merdivenler Oyunu” çocukların duygu düzenleme becerilerini belirlemek için geliştirilmiş oyun formatında bir ölçme aracıdır. Bu oyunun amacı, çocukların sosyal ve duygusal problem durumları içinde sergilediği davranışları doğrudan gözlemlemek ve analiz etmektir. İki kişi ile oynanan bu oyun video ile kayıt edilmektedir. Oyun 20 dk. sürmektedir. Oyunda duygu içeren 4 hikâye ve 9 sosyal ve duygusal problem durumu bulunmaktadır. Oyun esnasında yıldız semboller ve sarı kartlar kullanılır. Çocuktan uygun olan cevabı vermesi beklenir. Oyun

71

sırasında gözlemci çocukları izlemektedir. Ayrıca bu oyunun diğer önemli olan amacı, araştırmaya alınan çocuğun (hedef çocuk) oyun sırasında kendinin ve rakibinin duygularının farkında olunmasını sağlamaktır. Araştırmayı yapan kişi ilk üç sorudan sonra hedef olan çocuğa şu soruları sormaktadır: “Oyunun başlangıcında Ali'nin her zaman kazandığını hatırlıyor musun? Ali kazandığında nasıl hissettin? Ali nasıl hissetmiş olabilir?” Bu sorular hedefteki çocuğun oyun süresince hissettiği duyguların farkında olup olmadığını anlamasına ve hissettiği olumsuz duyguyu kabul durumunu gözlemlemeye olanak sağlamaktadır. Oyunun bitiminde doğru olan yanıtların fazla olması durumu çocuğun duygu düzenleme becerilerinin geliştiğini göstermektedir.

Sala, Pons ve Molina (2014) “Okul Öncesi kurumlarına devam eden çocukların duygu düzenleme stratejileri” isimli çalışmada 3-6 yaş aralığındaki 69 tane çocuğa uygun öyküler yoluyla duygu düzenleme stratejileri incelenmiştir. Çocukların duygu düzenleme yeteneklerini belirlemek için hikayelerden oluşan bir ölçme geliştirilmiştir. Her biri ayrı duyguyu temsil eden kukla aracılığı ile anlatılan 5 hikâyeden oluşmaktadır. Uygulayıcı, her bir hikâyeyi anlatmakta ve çocuktan hikâyeyi devam ettirmesini istemektedir. Bu sürede video kaydı alınmaktadır. Çocukların ifadeleri 0-5 puan aralığında değerlendirme yapılır. Çalışmanın sonucunda yaşın, cinsiyetin ve bireysel farklılıkların duygu düzenleme stratejileri kullanılmasında etkili olduğu ayrıca duyguları anlamlandırmaya yönelik sözel ve sözel olmayan becerilerin de stratejilerinin kullanımında ilişkisi olduğu bulunmuştur.

Gunzenhauser ve diğerleri (2017) tarafından uyarlanan Ebeveyn Duygu Düzenleme Ölçeğidir. Bu ölçek Gross ve John (2003) tarafından yetişkin bireylerin duygu düzenleme becerilerini belirlemeye yönelik geliştirilmiş olan “Emotion Regulation Questionnaire (ERQ)” ölçekten uyarlanmıştır. “Parent-Rating Emotion Regulation Questionnaire (P-ERQ)” okul öncesi dönemdeki çocukların duygu düzenleme becerilerini annelerinin değerlendirmesi ile verileri elde etmektedir. Bu ölçek anlamlı baskılama, Bilişsel Yeniden Değerlendirme olmak üzere iki faktörden meydana gelmektedir. Iç tutarlık katsayıları sırasıyla 86 ve ,70’tir. Ölçek 10 maddeden oluşmakta olup yedili likert tipindedir “(1=kesinlikle katılmıyorum, 7=kesinlikle katılıyorum)”. Bu ölçekten alınan yüksek puan duygu düzenleme becerilerinin yüksek düzeyde olduğu göstermektedir.

72

2.10.2 Türkiye’ de Yapılmış Duygu düzenleme Becerileri Ölçek Geliştirme