Yaşadığı ekonomik sorunlar nedeniyle sağlık politikalarını değiştiren çeşitli Avrupa ülkeleri, diş ve göz bakımını sigorta kapsamından çıkarmaktadır. Avrupa'da yaşayanlar, bu yüzden, tedavilerini, sağlık hizmeti ücretlerinin düşük olduğu ülkelere gitmektedirler. Bu nedenle öncelikli kriter olarak hedef ülkelerin sağlık ve sigorta sistemleri, kültürleri incelenmelidir. Dolayısıyla sağlık sisteminde sorunlar yaşayan ülkeleri hedef ülkeler olarak düşünebiliriz. Bunlardan en önemlisi İngiltere daha sonra Hollanda’daki Türkler, İskandinav ülkeleri ve Arap ülkelerini sayabiliriz. Aslında ülkemiz coğrafyası gereği Avrupa, Türki Cumhuriyetler, Rusya, Afrika ülkelerine yakınlığı ile oldukça avantajlı konumdadır.
2007 yılı ABD sağlık verileri Amerikan milli gelirinin %16,2’sinin sağlık harcamalarına gittiğini göstermektedir. ABD 303 milyon nüfusu buna karşın 2.2 trilyon dolar sağlık harcaması ile çareler arama yolundadır.44 Sağlık harcamalarını azaltmak için düşük maliyetli tıbbi tedaviler ve kozmetik ameliyatlar konusunda sağlık turizmini teşvik etmektedir. Dolayısıyla hastaların çoğu ileri teknoloji, daha iyi kalite, tıbbi tedaviye daha hızlı ulaşma çabası içerisindedirler.
Yaşadığı ekonomik sorunlar nedeni ile sağlık politikalarını değiştiren birçok Avrupa ülkesi de diş ve göz bakımı gibi pek çok sağlık hizmetini sigorta kapsamından çıkarmaktadır. Bununla birlikte çeşitli ülkelerden Avrupa’ya gelen göçmen işçilere verilen sağlık hizmetinin kalitesi de giderek düşmektedir. Ayrıca Avrupa’da tedavi maliyetleri çok yüksek olduğu için ödenen katkı payı oranları da sürekli artmaktadır. Bu nedenlerle bu ülkelerde yaşayanlar tedavileri için sağlık hizmetlerinin düşük olduğu, kaliteli hizmet alabilecekleri merkezlere yönelmektedirler. Yapacakları seyahatte gidecekleri ülkenin turizm destinasyonu olması ülke insanlarının farklı kültürlere hoşgörü ile yaklaşması ve misafirperverliği, iklimi tarihi gibi pek çok unsuru da düşünmektedirler.
1) Avrupa
Avrupa ülkelerinde sağlık hizmeti sunumu, çok kaliteli ve pahalıdır. Toplumun beklentileri üst düzeydedir. Toplum yaşlandığı için, sağlık hizmetine olan
44 Ayşe Turan, “Amerika’daki Sağlık Verileri”, Sağlık Turizm Bülteni, Sayı: 7, Yıl: 2, Ocak-Şubat
ihtiyaçları doğal olarak artmaktadır. Dolayısıyla sağlık harcamaları, her geçen gün altından kalkılamaz bir hale gelmektedir. Özellikle özel sigortacılığın ve özel sağlık hizmet sunucularının arttığı ülkelerde, durum daha da kötüleşmektedir. Hükümetler bütçeden sağlığa ayrılan payı artırmak zorunda kalırken, özel sigortaların karlılık oranı düşmekte, sağlık hizmeti sunucuları da yatırdıkları paralarla orantılı gelir elde edemedikleri için, daha karlı (gıda, silah sanayi iletişim v.b.) alanlara yatırım yapmaktadırlar. Bu nedenle Avrupa gelecekte sağlık finansındaki sıkıntıyı aşmak için birçok yollar araştırmaktadır. Bunlardan en önemlileri, sağlık hizmetini daha ucuz satın almak veya sigortalılardan katılım payını artırmak, hatta bazı sağlık hizmetlerini kapsam dışı bırakmaktır. Sonuç olarak Avrupa’da gelinen noktada; pahalıya sağlık hizmeti almak zorunda kalan sigorta şirketleri için, hem de kapsam dışı kalan hizmetlere ihtiyacı olan sigortalı için daha ucuz, ama kaliteden taviz vermeyen, bekleme süresi kısa olan sağlık hizmeti sunucularına ihtiyaç vardır. Örneğin; Katarakt ameliyatı İngiltere’de ki maliyetine göre Türkiye’de %76 daha tasarruflu aynı şekilde kalça protezi de %41 daha tasarrufludur.
İngilizler; ülkelerindeki kamu sağlık hizmetleri için çok uzun süre
bekledikleri ve özel sektörün sağlık hizmetlerini çok pahalı buldukları için binlerce kilometre uzakta tedavi görmeyi kabul ediyor. Fransızlar ise, takma diş veya diş kaplama gibi kendi sigorta kurumlarının ödemediği sağlık hizmetleri için sağlık turizmine yönelmişlerdir.
Avrupa’da sağlık sorunu olan kişiler AB mevzuatı gereği kendi ülkesi dışında bir ülkeden sağlık sorununa çözüm aramakta ve masraflarını belli oranlarda kendi ülkesinin sağlık sistemi ödemektedir. Bu açıdan bakıldığında Türkiye’nin AB mevzuatının gerektirdiği hastaların serbest dolaşımı hakkı ile doğan sağlık turizmi imkanından faydalanması mümkün görünmemektedir. Bunun temelde iki nedeni var: Birincisi Türkiye henüz AB üyesi bir ülke değil, ikincisi de AB mevzuatı çerçevesinde doğan hastaların serbest dolaşımı hakkı çok yaygın bir biçimde kullanılmamaktadır. NHS’in yurt dışına hasta gönderdiği veya beklemek istemeyenlere izin verdiği bilinmektedir, ancak NHS bu dolaşımı uçuş süresi ile de kısıtlamıştır. Hastanın gideceği ülkenin 3 saatin altında bir uçuş mesafesinde olması
şartı vardır. Sağlık turizminde ki bu potansiyeli efektif talebe dönüştürmek için de
Türk vatandaşına büyük görevler düşmektedir.45
2) Orta Doğu ve Orta Asya
11 Eylül terörist saldırısından sonra, Orta Doğu’daki Müslümanların ABD ve Avrupa’ya gidişleri ve tüm ilişkileri her alanda azaldığı ve zorlaştığı gibi, sağlık hizmeti alımı da olumsuz yönde etkilenmiştir. Artık Orta Doğu’daki Müslümanlar, ABD ve Avrupa’ya eskisi gibi rahat gidememektedirler. Bilindiği üzere Orta Doğu’daki zengin halk, Türkiye’nin kendini iyi tanıtmaması ve geçmişte sağlık alanında çok ileri olmaması sebebiyle, sağlık hizmetlerini Avrupa ve ABD’den alıyorlardı. Bugün, Orta Doğulular için, en yakın, en modern ve kaliteli sağlık hizmetinin alınabileceği ülke Türkiye’dir. Türkiye’nin mesafe olarak bu bölgelere yakınlığı, Müslüman bir ülke oluşu, iklimi, tabii güzellikleri, sağlık hizmetinin batıdan geri kalmaması gibi özellikleri düşünüldüğünde, Orta Doğu ve Orta Asya sağlık turizmi müşterisi için tercih ülke konumundadır. Ancak son yıllarda batılı yatırımcılar, Basra Körfezi ülkeleri ve Suudi Arabistan olmak üzere, buralarda çok büyük sağlık kuruluşları açmışlardır. Hatta Dubai’de çok iddialı bir sağlık kenti kuruluşu planlanmaktadırlar. Sağlık turizmi alanında önemli bir pazar olan Orta Doğu’nun kültürü ve dini inanışı, Türkiye ile benzerlikler göstermesi ve ulaşım bakımından da bu bölgeye yakın olması, ülkemiz için bir avantajdır. Dolayısıyla bu avantajı ülkemiz lehine harekete geçirmek için modern sağlık kuruluşlarımızın tanıtımı ve uygun pazarlama stratejileri ile yönetmeliyiz.
3) Afrika Ülkeleri
Bu ülkelerde, birçok sektörde olduğu gibi sağlık hizmeti de çok geridedir. Üst zengin sınıf bu hizmeti, batıdan veya Hindistan’dan almaktadır. Bu ülkelerin batıyla olan ilişkileri, sömürü döneminden beri çok sıkıdır. Ancak son yıllarda batı ülkeleri, sağlık alanında yaşadığı sıkıntılardan nedeniyle bu bölgeyi unutmuştur. Bu bölgedeki potansiyel uygun pazarlama stratejileri ile elde edilebilir.
45 Hasan Hüseyin Yıldırım, “Türkiye’nin Sağlık Turizmi Potansiyeli”, www.absaglik.com/ (Erişim
4) Türki Cumhuriyetler, Kafkaslar ve Komşu Ülkeler
Bu ülkelerle dil ve kültür birliğimiz söz konusudur. Bu ülkelerin sağlık sistemleri çok ileri düzeyde değildir. Aynı zamanda iyi hizmet veren, yeterli sayıda termal tesisleri de yoktur. Ülkemizin hastanelerini ve termallerini buralarda tanıtabilir ve bu potansiyelden de faydalanılabilir.
5) ABD
ABD’de Medikal Turizm, kozmetik ve diş tedavilerinin sağlık sigortası kapsamında olmaması ve pahalı olması sebebiyle çok yaygındır. Hastalar tedavi olmak için Güney ve Orta Amerika ülkelerine seyahat etmektedirler. Yüz ve boyun gerdirme ameliyatları ABD’de 12.000 dolar iken, başka ülkelerde 3.800 dolara mal olmaktadır. Özellikle Ortopedi ve Kardiyovascular cerrahi, ABD’de oldukça pahalı, kalça ameliyatı, ABD’de 40.000–65.000 dolarken dışarıda ise seyahat dâhil 8.000– 18.000 dolara gelmektedir. Hindistan bu ameliyatı en ucuz yapan ülke konumundadır. Ancak bu ülkeye gidenler büyük bir kültür şoku yaşamaktadırlar. Ayrıca doktor açığının olması, doktorların işsiz kalmaktan korkmayarak rahat davranmalarına ve hastaları geri çevirmelerine sebep olmaktadır.46
Karşılanabilir sağlık hizmetleri, son 20 yıldan beri ABD’de bir tezat oluşturmaya başladı. ABD ekonomisinde enflasyon kontrol altında tutulurken, sağlıkla ilgili hizmet ve malların değerleri iki haneli rakamlardadır. Son zamanlarda bazı ilerlemeler kaydedildi ise de, sağlıktaki enflasyon, genel enflasyon rakamlarını %200, 300 oranlarında geride bırakmaktadır. Bunun sonucu olarak, hem büyük hem de küçük çaplı işverenler, ekonomik sağlık temini için çaba sarf etmektedirler. Çoğu işverenlerin, ameliyat için yurtdışına gitmeye istekli olan çalışanlarına teşvikler önerdiğini belirtmektedir. İndirilebilir ve/veya kesinti hakkından vazgeçme, çalışan ve eşlik eden aile yakının her ikisinin birden seyahat masraflarını karşılama, bazı durumlarda nakit teşvikleri bile bu teşviklerin arasında yer almaktadır.47
Amerikalıların yurtdışında sağlık tedavi hizmetleri arayışları, yıllardır devam etmektedir. Genel olarak bu arayışın en önemli sebebi, hastaların tedavisinde tasarruf
46
Melana Yanos, “Denizaşırı Ülkelerde Cazip Sağlık Hizmeti Aranıyor”, Sağlık Turizm Bülteni, Sayı:5, Yıl:1, Eylül- Ekim 2008, s.8
47 Michael J. Moody, “Medikal Turizm”, Sağlık Turizm Bülteni, Sayı:5, Yıl:1, Eylül- Ekim 2008,
edebilmektir. Şimdilerde ise ne istediğini bilen tüketiciler, sağlık hizmeti sunucularından kalite ve ucuzluğun yanı sıra, tatil köyü benzeri konforlu tesisler talep etmektedir. Medikal turizm, termal turizm, yaşlı turizmi, eko turizm ve inanç turları da dahil olmak üzere bütün sunacakları ile Türkiye, bu hizmetlerin arayışında olan ABD dahil pek çok ülke hasta nüfusunu kendine çekmek için oldukça uygun bir konumdadır. Hasta ve Spa tüketicilerinin ihtiyaçlarını, onları yurtdışı için harekete geçiren seçenekleri anlamak, en çok ihtiyaç duyulan ve arzu edilen tedavileri seçmek yoluyla Türkiye; ABD ve diğer ülkelerdeki tüketicilerden sağlanan girdisini ve hasta sayılarını arttırabilir.48
Bu yeni turizm çeşidi konusunda Dünya Turizm Örgütü’nün elinde somut veriler olmamakla birlikte yılda ortalama 100 bin ila 150 bin yabancının tedavi görmek için Hindistan’a gittiği belirtiliyor. Sağlık turizminde ön plana çıkan ülkelerden Tayland’ın ise, 2006 yılında tedavi amacıyla ülkeyi ziyaret eden 600 bin ila 1 milyon arasındaki turistten kazancının yaklaşık 600 milyon euro olduğu belirtilmektedir. Araştırmalar, bu ülkelerdeki sağlık hizmetlerinin Batı Avrupa’ya oranla ortalama % 40 - % 70 arasında daha ucuz olduğunu gösteriyor.
Dünyanın birçok ülkesinden insan hem hoş bir tatil geçirmek hem de makul fiyatlarda sağlık hizmeti almak için kendi ülkesi dışında başka yerler aramaktadırlar. Ancak çok sayıda medikal ve cerrahi uygulama için pek çok ülkede büyük fiyat farklılıkları vardır.49
Fransa’da ortalama 4 bin euroya mal olan diş protezi Kuzey Afrika’da 3 bin euroya yaptırılabiliyor. Yine Fransa’da yaklaşık 6 bin euro maliyeti olan bir lifting operasyonu Tunus veya Fas’ta 4 bin euroyu bulmuyor. Fransa’da 1500 euro’ya kadar varan fiyatlarla gerçekleştirilen takma diş operasyonu ise Macaristan’da 600 euro’ya yaptırılabiliyor.
Türkiye her yıl doğal ve tarihi güzellikleri nedeni ile milyonlarca turisti ağırlarken son yıllarda sağlık turizminde de varlığını hissettirmektedir. Modern yöntemlerle gerçekleştirilen tıbbi operasyonları ile tanınan sağlık merkezlerinden dünyaca ünlü Türk doktorları tarafından tedavi görmek için dünyanın pek çok
48
Camille Hoheb, “Amerikan Tüketicisi, Türkiye Spa ve Medikal Turizmi İçin Bir Fırsat” Sağlık
Turizm Bülteni, Sayı:4, Yıl:1, Temmuz-Ağustos 2008, s.14
49 Filiz Çevirme, “Health Tourism in Turkey - A New Destination”, Healthcare International, Issue:
ülkesinden çok sayıda hasta tedavi için Türkiye'deki özel sağlık kuruluşlarını tercih etmeye başlamıştır. Tüm bu avantajların yanı sıra uygun fiyatlar medikal turist için tercih nedeni olmayı güçlendirmektedir. Örneğin kalça protezi tedavisi diğer ülke fiyatları ile tablo 1’de karşılaştırılmıştır. Tablo 2’de ise İstanbul’da faaliyet gösteren bir göz hastanesinin yıllar itibariyle gelen yabancı hasta istatistiklerindeki artış bu talebin her geçen yıl ne kadar hızlı arttığını göstermektedir.
Tablo 1: Kalça Protezi Tedavisi Ücretlerinin Türkiye ile Fiyat Karşılaştırması;
Ülke Tedavi Ücreti (Hastanede kalış Tasarruf (İngiltere’de Tedavi
İngiltere £ 8.000 Belçika £ 5.585 % 30 Kıbrıs £4.100 % 49 Fransa £5.689 % 29 Almanya £5.296 % 34 Macaristan £4.450 % 44 Hindistan £3.763 % 53 Hırvatistan £3.924 % 51 Malezya £2.205 % 72 İspanya £5.695 % 29 Tunus £3.600 % 55 TÜRKİYE £4.725 % 41 Kaynak: http://www.saglikturizmiturkiye.com/neden+saglik+turizmi.asp, (Erişim tarihi: 05.10.2007)
Tablo 2 : İstanbul’da Faaliyet Gösteren Bir Göz Hastanesinin Yıllar İtibariyle
Gelen Yabancı Hasta İstatistikleri;
Yıllar Gelen Hasta Sayısı
2000 100 2001 400 2002 1000 2003 3000 2004 7000 2005 10000
Kaynak: http://www.kalder.org/genel/Ankara/SelinSeldaYildirim.pdf, (Erişim Tarihi: 20.10.2007)
Türkiye’nin mesafe, tanınmış hekimleri, teknoloji yoğun sağlık işletmeleri ve düşük maliyetleri gibi avantajları yanında yabancı dil bilen çalışan yetersizliği, yabancı hasta dokümantasyonunda bilgi eksikliği, yetersiz sayıda tanınmış kalite belgeli sağlık işletmelerinin varlığı ve yeterince var olan nitelikli sağlık işletmelerinin tanıtılamaması gibi zayıflıkları giderildiğinde sağlık turizmi pastasından daha büyük pay alabilecektir.