Haberlerin, eşyaların ve insanların çeşitli alanlar arasındaki taşınması olarak
tanımlayabileceğimiz ulaşım önemli bir hizmet sektörüdür. Ulaşımın şekli, mesafesi ve
boyutları önemli ölçüde değişmiş ve gelişmiştir. Önceleri yaya olarak yapılan ulaşım, zamanla kervanlar ve kara yolu ulaşımına çevrilmiştir. Yelkenliler ve kürekle çekilen deniz taşıtları sayesinde kara ulaşımına deniz ulaşımı da eklenmiştir. Buhar makinesinin icadıyla deniz taşıtlarının hızları ve kapasiteleri artmış, demiryolu ulaşımı da mümkün olmuştur. Birinci Dünya Savaşı’nda askeri amaçlarla kullanılan uçaklarla başlayan hava ulaşımı İkinci Dünya Savaşı sonrasında gelişerek okyanus aşırı yolculukları mümkün kılmıştır.
A. Deniz Yolu
Bir ülkenin limanları arasında, ulusal kara suları içerisinde ve ülkeler arasında uluslar arası deniz ve okyanuslarda büyük limanlar arasında her türlü deniz taşıtıyla gerçekleştirilen ulaşım şekline deniz taşıması ya da deniz yolculuğu denir. Kara yolu ağı gibi deniz yolları da
dünyanın belli başlı deniz ve kanalları çevresinde yoğunlaşmıştır.
1. Kuzey Atlantik Yolu
Kuzey Avrupa limanları ile Kuzey ve Güney Amerika limanları arasında dünyanın en yoğun trafiği olan deniz yoludur. Amerika’nın doğusu ve Avrupa’nın batısı gibi dünya sanayisinin en yoğun olduğu iki bölgeyi birbirine bağlayan bu hatta dünya deniz taşımacılığının yarısı gerçekleşmektedir.
2. Panama Kanalı
Panama kanalının yapımı Fransa ve ABD tarafından 1830 yılında başlamış, 1914 yılında tamamlanmıştır. Kanal Kuzey ve Güney Amerika arasındaki dar bir kıstaktan Büyük Okyanus ile Atlas Okyanusu’nu birbirine bağlamaktadır. Panama kanalı mühendislik harikası olarak tanımlanır birbirine bağlı havuz sistemlerinden oluşur.
Bu kanal olmasaydı bu iki okyanus arasındaki ulaşım Güney Amerika’nın ucundaki Macellan Boğazı üzerinden gerçekleşecek ve binlerce saat zaman, milyarlarca dolar para ve binlerce ton yakıt kaybı söz konusu olacaktı.
3. Süveyş Kanalı
Hint Okyanusu’nu Akdeniz’e bağlayan Süveyş Kanalı 17 Kasım 1869’da ulaşıma açılmıştır.
Mısır’ın Akdeniz kıyısı ve Kızıldeniz limanları arasında 161 km’lik uzunluğu olan ve trafik güvenliği yüksek bir kanaldır. Avrupa limanlarına bu kanaldan ulaşım mesafesi Ümit Burnu yoluna göre en az 10.000 km daha kısadır. Bu da önemli zaman, enerji ve mali kazanç anlamına gelmektedir. Kanal, Arap İsrail savaşlarından etkilenmiş, 1967’den 1975’e kadar trafiğe kapalı kalmıştır.
4. Cebelitarık Boğazı
Akdeniz’i Atlas Okyanusu’na bağlayan önemli bir doğal deniz yolu geçididir. İspanya ve Fas ülkeleri için gelir kaynağıdır.
5. Hürmüz Boğazı
Basra körfezine kıyısı olan ve petrol üreten ülkelerin en önemli suyoludur. En büyük petrol gemilerinin bile rahatlıkla giriş çıkış yaptığı boğaz İran, Irak, Kuveyt, Birleşik Arap
Emirlikleri, Bahreyn ve Katar’ın limanlarını uluslararası sulardaki trafiğe bağlanmasını sağlamaktadır.
6. Malakka Boğazı
Malakka Yarımadası ile Sumatra Adası arasında büyük bir stratejik öneme sahiptir. Singapur, Endonezya, Yeni Zelanda ile Avusturalya arasındaki deniz ulaşımı için önemli bir su yoludur.
Malezya’dan geçen bu boğaz sayesinde uzak doğudaki Çin ve Japon limanları çok gelişmiştir.
7. Bering Boğazı
Asya ile Amerika’nın kuzeyi arasında yer alan önemli bir su yoludur. Boğazın genişliği en dar yerinde 92 km’dir. Kuzey Amerika ile Asya kıtalarını ayırır.Kutuplara yakınlığı nedeniyle yılın büyük bölümünde buzlarla kaplıdır. Kış aylarında donduğu için ancak buz kıran gemileri yardımıyla kullanılır. Deniz yolu ulaşımı fazla gelişmemiştir,sık kullanılmaz.
8. İstanbul ve Çanakkale Boğazları
Diğer boğazlar farklı kıta ve ülkeler arasındadır. İstanbul ve Çanakkale boğazları ise tamamen Türkiye toprakları içerisindedir. Akdeniz ile Karadeniz arasında bir iç deniz olan Marmara Denizi üzerinden bu iki denizi birbirine bağlar. Asya ve Avrupa’nın birbirine en çok
yaklaştığı bu boğazlar dünyanın en önemli ve stratejik suyollarıdır. Deniz trafiğinin en yoğun olduğu suyollarından biri olup, Panama Kanalı ve Süveyş Kanalı’ndan daha fazla gemi trafiğine sahiptir. Yine dünyanın en yoğun nüfuslu bölgelerine yakınlığı nedeniyle deniz trafiğinin yarattığı bazı tehlike ve sorunlar yaşanmaktadır.
9.Babül Mendep Boğazı:Kızıl denizin Umman denizi ile Hint okyanusa Bağlar.
10.Hürmüz Boğazı: Basra Körfezini Umman denizi ile Hint Okyanusuna bağlar. Orta doğudaki Arap ülkelerindeki petrol ticareti için büyük önem taşır.
11.Macellan Boğazı: Ünlü Denizci Macellan tarafından bulunan bu boğaz Atlas Okyanusu ile Büyük Okyanusu birbirine bağlar. Panamanın Açılması İle Önemi yitirmiştir.
12.Kiel Kanalı (Boğazı): Kuzey Denizi İle Baltık Denizini birbirine bağlar. Baltık Denizi Kıyısı ülkeler açısından oldukça önemlidir.
13.Dover Boğazı: İngiltere ve Fransa arasında bulunan Manş Denizi’nden geçen Batı Avrupa Açısından oldukça Önemlidir
14.Korint Kanalı: Yunanistan da bulunan bu kanal küçük ve orta büyükteki gemilere el verişlidir. Bu kanal sayesinde Ege denizi Adriyatik denizlere bağlar
15.Torres Boğazı: Avusturya Kıtasını Asya Kıtasına Bağlar.
16.Bas(Tazmanya) Boğazı: Avusturya Kıtası İle Tazmanya Adası arasında yer alır.
17.Mozambik Boğazı: Afrika Kıtasının Güneydoğusu Madagaskar Adasını birbirine bağlar.
2. Demir Yolu
Demiryolları kara yollarına göre daha düşük maliyetli yük ve yolcu taşımacılığına imkân vermektedir. Deniz yoluyla karşılaştırıldığında ise taşıma kapasitesi oldukça düşük, ulaşım maliyeti yüksektir.
a. Kuzey Amerika Demir Yolları
ABD ile Kanada, demiryolu ulaşımı ve ağı yönünden gelişmiş ülkelere örnektir.
b. Avrupa Demir Yolları
Avrupa’nın kuzeybatısında demiryolu ulaşımı hız, kapasite ve ağ yoğunluğu açısından oldukça gelişmiştir. Avrupa’da demiryolu ağı dağlık alanlarda seyrekleşmektedir. Dağlık alanlar uzun ve önemli tünellerle geçilerek Avrupa’nın kuzeyi ile güneyi arasında demiryolu ulaşımı sağlanmaktadır.
c. Asya Demir Yolları
Asya’da demiryolu ağı fazla gelişmemiştir. Hindistan ve Rusya Asya’da demiryolu ağlarının gelişmiş olduğu ülkelerdir.
d. Afrika Demir Yolları
Afrika’da demiryolları kıtanın kuzeyinde ve güneyinde gelişmiştir. Kuzeyde kıyı limanları ile iç kesimlerdeki petrol üretim bölgeleri arasında bağlantıyı sağlayan hatlar vardır. Güney Afrika’da demiryolu ulaşımı madencilik bölgeleri arasında gelişmiştir.
Dünya’daki önemli demir yolu ağlarından Avrupa ve Kuzey Amerika hem demir yolu yoğunluğu hem de demiryolu kalitesi ve hızı açısından diğer alanlardan daha iyi durumdadır.
3. Kara Yolu
Bilinen en eski ve yaygın ulaşım şekli karayoludur. Karayolları ulaştırması deniz ve demiryolu ulaştırmasına göre daha yüksek maliyetlidir. Karayolu ulaşım hatları deniz ve demiryolu istasyonlarına bağlanmaktadır. En yoğun karayolu ağları Japonya, Batı Avrupa ülkeleri ve ABD’de bulunmaktadır. Asya’nın doğusunda Çin, güneyinde Güney Hindistan ve Pakistan gibi ülkeler yoğun karayolu ağlarına sahiptir.
Karayolu ağı bakımından gelişmiş ülkelerden biri de Türkiye’dir. Asya ile Avrupa’dan gelen yollar birbirine Türkiye’de bağlanır. İstanbul Boğazı üzerindeki köprüler karayolu trafiğinin en yoğun olduğu hatlardır.
Batı Avrupa’da kara yolu uzunluğu daha yoğundur. ABD dünyada kara yolu yoğunluğunun en yüksek olduğu ülkedir. Ancak ülkelerin yüz ölçümü ile karayolu uzunluğu arasında bir paralellik bulunmamaktadır.
4. Hava Yolu
Diğer ulaşım yollarına göre yeni olmasına karşın en hızlı gelişen ulaşım şekli hava yoludur.
Hava yolu ulaşımı da diğer ulaşım sistemlerinde olduğu gibi belli hatlarda yoğunlaşmaktadır.
ABD hava ulaşımı bakımından en gelişmiş ülkedir. Dünya hava trafiğinin 1/3’ü ABD’de gerçekleşmektedir. 11.000’den fazla havaalanı olan bu ülkede bazı havaalanlarında saatteki iniş kalkış yapan uçak sayısı 100’e yaklaşmaktadır.