Dönüşlü Olup Olmaması Açısından

Dönüşlü olup olmaması açısından talak; ric’î ve bâin talak olmak üzere iki kısma ayrılır.

mütevakkıftır.” bkz. Çeker, O.(hzr.), Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararnamesi, Mehir Vakfı Yayınları, Konya,2017, s. 49.

82 _{Burada boşama kavramını özellikle zikretmedik. Çünkü daha çok taraflardan birinin diğeri ile}

evlilik bağını koparması manasına gelen boşama, Türk Medenî Hukukunda yer almaz. Bununla birlikte Türk Medeni kanununda eşler hakim kararı ile boşanırlar. Tefvîz ve tefrik ile bağlantı kurularak İslam hukukunda kadının da boşama yetkisi olduğuna dair birtakım yaklaşımlar bulunmaktadır. Bu konuyu ikinci bölümde tefvîzü’t-talak başlığı altında ele alacağız.

83 _{Dural, M., Öğüz, T., Gümüş, M.A., Türk Özel Hukuku Cilt III Aile Hukuku, Filiz Kitabevi,}

İstanbul, 2018, s. 104-105. Medeni Hukukta boşanma sebepleri konusunu tefrik başlığı altında ele alacağız.

22 1.2.2.1.1. Ric’î Talak

Ric’î talak, kocaya boşadığı hanımına iddet süresi içinde yeni bir nikâh akdine ve yeniden mehir zikredilmesine gerek kalmadan dönme imkanı veren talaktır.85 _{Ancak boşamanın ric’î olması için şu şartların bulunması gereklidir:}86

i. Boşadığı karısıyla fiilî olarak evlenmiş olmak, karı koca hayatı yaşamak. ii. Sarih boşama sözleriyle boşamış olmak. Şiddet ve mübalağa ifade eden bir

kelime söylememek.87

iii. Üçüncü boşama hakkını kullanmamış olmak.

iv. Boşamanın kadının ödeyeceği bir mal karşılığında yapılmamış olması. Ric’î talakla boşanan kadın, iddet süresince kocasının evinde veya onun gösterdiği bir evde kalır.88 _{İddet süresi içinde erkek dilediğinde yeni bir nikaha} gerek kalmadan “ Sana döndüm”, “ Sen yine benim karımsın.” gibi lafızlarla veya evlilik hayatını fiilen sürdürerek de boşadığı hanımına geri dönebilir.89 _Ancak dönüşün sözle yapılması ve bu esnada şahitlerin bulunması, menduptur. İmam Şafiî ve Ahmed b. Hanbel “Kadınların iddet süreleri bittiğinde onları ya uygun bir şekilde alıkoyun ya da uygun bir şekilde onlardan ayrılın. İçinizden de iki adil şahit getirin. Şahitliği Allah için yapın…” ayetini90 _{delil getirerek ric’at esnasında şahit} bulundurmayı şart koşmuşlardır. Ebû Hanife ve İmam Malik’e göre şahit bulundurmak müstehaptır.91 _{İddet süresi içinde ric’at gerçekleşmezse talak, bâin} talaka dönüşür.92

85 _{İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülaziz ed-Dımaşkî, Reddü’l-Muhtâr ale’d-Dürri’l-}

Muhtâr, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, 1992, C. III, s. 230; Karaman, Mukayeseli İslam Hukuku 1, s. 358.

86 _{Acar, H.İ., İslam Hukukunda Evliliğin Sona Ermesi, Ekev Yayıncılık, Erzurum, 2000, s.66.} 87 _{Bu şart, Hanefîlerin görüşüdür. Hukuk-u Aile Kararnamesi md. 111’de ric’î talak “lafzı sarih”}

ibaresi ile kayıtlanmış, dolayısıyla kinâyeli lafızlarla ilgili meselelerde Hanefî mezhebinin görüşü esas alınmıştır. Bkz. Çeker, O.(hzr.), Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararnamesi, s. 51. Hanefî mezhebinin talakta kullanılan lafızlarla ilgili görüşlerine ikinci bölümde detaylı olarak yer vereceğimiz için burada sadece şartı zikretmekle yetindik.

88 _{Semerkandî, Muhammed b. Ahmed b. Ebu Ahmed Ebubekir, Tuhfetu’l-Fukaha, Daru’l-Kütübi’l-}

İlmiyye, Beyrut, 1994, C. II, s. 177-178.

89 _{Dâmâd, Şehzade Abdullah b. Muhammed b. Süleyman, Mecmeu’l-Enhûr fi şerhi Mülteka’l-}

Ebhûr, Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, trz., C. I, s. 433-434.

90 _{Talak Suresi 65/2}

91 _{Acar, İslam Hukukunda Evliliğin Sona Ermesi, s. 68.} 92 _{Kâsânî, Bedâiu’s-Sanâî, C. III, s. 180.}

23 1.2.2.1.2. Bâin Talak

Bâin talak yeni bir mehir ve yeni bir nikah akdi olmadıkça evliliğe tekrar dönme imkanı bulunmayan boşamadır.93

Bâin talakın gerçekleşme şartları şunlardır:94

i. Boşama, sahih bir nikah akdinden sonra olmalı ve cinsî birleşme ya da halvet-i sahiha gerçekleşmemiş olmalıdır.

ii. Kinâi sözlerle veya mübalağa, şiddet ifade eden sözlerle boşamak.95 iii. Muhâle’a ile boşamak.96

iv. Üçüncü talak hakkını kullanmış olmak.

Yukarıda saydığımız şartların bir arada bulunmasıyla meydana gelen bâin talak, evlilik bağına derhal son verir. İddet süresi içinde kocanın pişman olup ric’at etme hakkı yoktur.97 _{Bâin talakta karı ve kocanın karşılıklı hakları sâkıt olur.} Sadece iddet süresi içinde karının kocasının evinde kalması ve nafakasının da kocası tarafından karşılanma hakkı devam eder. Bâin talakta üç talak hakkından biri kullanılmış ve eksilmiş olur. Eğer üçüncü defa boşama gerçekleşmişse artık beynûnet-i kübra meydana gelir. Bâin talak neticesinde müeccel olan mehir muaccel hale gelir.98

Bâin talakla boşanan kadın hamile ise iddet süresince nafaka ve mesken masraflarının kocasına ait olduğu hususunda bütün mezhepler aynı kanaattedir. Hanefîlere göre erkeğin zifaftan sonra bâin talakla eşini boşaması durumunda kadının iddeti süresince hamile olsun veya olmasın nafaka ve mesken masrafları kocasına aittir.99 _{Hanbelî mezhebinde ise kocası tarafından bâin talakla boşanan ve} o esnada hamile olmayan kadının nafaka ve mesken hakkı yoktur.100

93 _{Kâsânî, Bedâiu’s-Sanâî, C. III, s. 102; Karaman, Mukayeseli İslam Hukuku 1, s. 359.} 94 _{Şartlar için bkz. Karaman, Mukayeseli İslam Hukuku 1, s. 359.}

95 _{Bu şart Hanefîlerin görüşüdür. Diğer mezhepler bâin talak için böyle bir şart aramaz. Bu konu}

ikinci bölümde detaylı olarak ele alınacaktır.

96 _{Muhâle’a: Karı-kocanın bir bedel üzerinde anlaşarak evliliği sona erdirmesi. Detaylı bilgi için}

bkz.Kâsânî, Bedâiu’s-Sanâi, C. III, s. 145; İbn Abidîn, Reddü’l-Muhtâr, C. II, s. 558.

97 _{Kâsânî, Bedâiu’s-Sanâî, C. III, s. 187.} 98 _{Serahsî, el-Mebsût, C. VI, s. 61.}

99 _{Kâsânî, Bedâiu’s-Sanâî, C. III, s. 187-189.}

100 _{İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddin Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-}

24