3.1.2.1. Faktör Analizi Bulguları
CATI+TR Türkçe adaptasyon çalışmamızda Eksen II kişilik bozuklukları alt ölçeklerinin yapısal geçerliğini görmek için 1286 kişiden elde edilen verilere faktör analizi uygulanmıştır. Orijinal çalışmada ise faktör analizi envanterin sadece Eksen II alt ölçekleri (Depresif KB dışında 13 KB alt ölçeği) için yapılmıştır. Çalışmamızda envanterde bulunan 14 KB alt ölçeğinin tümü faktör analizine tabi tutulmuştur.
Eksen II alt ölçeklerinden elde edilen veri setinin faktör analizi için uygunluğunun değerlendirilmesi amacıyla yapılan analizlerde, Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) örneklem yeterliliği ölçütü seviyesi 0,875 (çok iyi) ve Barlett testi sonucu anlamlılık seviyesi X²(91)= 14756.03, p< .000 olarak bulunmuştur. Faktör analizi için kişilik bozukluğu alt ölçeklerinin toplam puanları kullanılarak Kaiser normalizasyonlu Varimax döndürmesine göre Temel Bileşenler Analizi yapılmıştır.
Analiz sonucunda, orijinal çalışmada olduğu gibi 3 faktörlü bir yapı ortaya çıkmıştır (Tablo 22). Bazı alt ölçekler orijinal çalışmada da olduğu gibi 2. veya 3. faktöre de yüklenmektedir. Elde edilen sonuçlar genel olarak orijinal çalışmayla uyumluluk göstermektedir. Faktör 1‘in (Çekingen KB, Bağımlı KB, Obsesif Kompulsif KB, Depresif KB, Kendini Baltalayan, Pasif Agresif KB, Şizotipal KB, Paranoid KB, Borderline KB) ana teması çekingen davranış, uyumsuzluk ve anksiyöz özellikler Faktör 2’nin (Antisosyal KB ve Sadistik KB) teması dürtüsellik ve negativizmdir.
Faktör 3 (Histrionik KB, Şizoid KB, Narsisistik KB) ise içe-dışadönüklüğün patolojik sürekliliğidir. Yapılan analiz sonucunda, öz değeri 1’in üzerinde olan, bu 3 faktör toplam varyansın sırasıyla % 38.05, %22.20 ve %15.33’ünü ve kümülatif olarak da %75.58’ini açıklamaktadır (Tablo 22).
Tablo 22. CATI+TR Eksen II Kişilik Bozuklukları alt ölçeklerinin başlıca faktör yüklenme sonuçları
Faktör Bileşenleri
Eksen II 1 2 3 Ortak Varyans Değerleri
Çekingen .869 .809
Bağımlı .833 .332 .804
Obsesif-Kompulsif .810 .727
Depresif .787 .712
Kendini Baltalayan .698 .339 .643
Pasif Agresif .695 .449 .711
Şizotipal .665 .480 .729
Paranoid .577 .530 .617
Borderline .560 .495 .466 .776
Antisosyal .900 .876
Sadistik .888 .815
Histrionik .869 .877
Şizoid .536 -.716 .880
Narsisistik .419 .373 .539 .605
3.1.2.2. Yakınsak Geçerlik Bulguları
CATI+TR Eksen I alt ölçeklerinin yanı sıra Düşmanlık ve Dürtüsellik alt ölçeklerinin yakınsak geçerlik çalışması kapsamında CATI+TR ile birlikte Beck Depresyon Envanteri, Sürekli-Durumluk Anksiyete Ölçeği, Mevcut Semptomlar Ölçeği, Kısa Semptom Envanteri ve Barratt Dürtüsellik Ölçeği farklı sayılardaki katılımcı gruplarına uygulanmıştır. Katılımcı sayıları, CATI+TR’nin Eksen I, Düşmanlık ve Dürtüsellik alt ölçeklerinin ilgili yakınsak geçerlik ölçekleri ile elde edilen korelasyon katsayıları ve yakınsak geçerlik ölçeklerinin bu çalışmadaki Cronbach alfa güvenirlik katsayıları Tablo 23’te sunulmuştur.
Eksen I alt ölçekleri ve Düşmanlık ölçeğinin yakınsak geçerlik araştırması için kullanılan Kısa Semptom Envanteri CATI+TR ile birlikte 193 kişiye uygulanmıştır. CATI+TR Depresyon, Anksiyete, Sosyal Fobi, Şizofreni, TSSB, Psikotik Düşünce ve Düşmanlık alt ölçekleriyle Kısa Semptom Envanterinin
Depresyon, Anksiyete, Obsesif Kompulsif Bozukluk, Paranoid Düşünce, Psikotizm ve Kişilerarası duyarlılık alt ölçekleri arasındaki korelasyon katsayıları hesaplanmıştır. Her iki ölçeğin depresyon alt ölçekleri arasında .65; anksiyete alt ölçekleri arasında .66; Psikotik düşünce alt ölçeğiyle Psikotizm arasında .52 , Paranoid Düşünceler alt ölçeği ile arasında ise .66 ; Şizofreni alt ölçeği ile Paranoid Düşünceler alt ölçeği arasında .64, Psikotizm alt ölçeğiyle arasında.60; Obsesif Kompulsif Bozukluk alt ölçeği ile CATI+TR Anksiyete alt ölçeğiyle .63, CATI+TR Depresyon alt ölçeğiyle .61; CATI+TR Sosyal Fobi alt ölçeği ile KSE-Kişilerarası Duyarlılık alt ölçeği arasında .31; CATI+TR Düşmanlık alt ölçeğinin KSE-Düşmanlık ölçeği ile arasında .73, Paranoid Düşünceler alt ölçeği ile arasında ise .64, korelasyon katsayısı bulunmuştur. Tüm korelasyon katsayılarının anlamlılık seviyesi
<.001’dir.
214 kişilik bir gruba uygulanan Beck Depresyon Envanteri ile CATI+TR Depresyon alt ölçeği arasındaki Pearson korelasyon katsayısı .77 (p <.001) olarak bulunmuştur.
CATI+TR Anksiyete alt ölçeğinin yakınsak geçerliğini analiz etmek için CATI+TR ile Sürekli-Durumluk Anksiyete Ölçeği (STAI) 193 kişiye birlikte uygulanmış ve CATI+TR’nin Anksiyete alt ölçeği ile Durumluk Anksiyete ölçeği arasındaki korelasyon katsayısının .52 , Sürekli Anksiyete ölçeği ile arasında ise .66 olduğu görülmüştür (p<.001).
CATI+TR Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) alt ölçeğinin yakınsak geçerliği için ise STAI-Durumluk, STAI-Sürekli ve KSE-Anksiyete alt ölçekleri kullanılmıştır. 193 kişiden elde edilen verilerle yürütülen analizler, CATI+TR TSSB’nin bu ölçeklerle olan korelasyon katsayılarının sırasıyla .47, .60, ve .63 olduğunu göstermiştir. Her üç korelasyon katsayısının da anlamlık seviyesi .001’dir.
CATI+TR Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu alt ölçeği ile Mevcut Semptomlar Ölçeği’nin (MSÖ) 120 kişiden elde edilen verileri analiz
ölçekleri arasında .71 ve toplam Dikkat Eksikliği ve Hipreaktivite Bozukluğu ölçekleri arasında ise .77 değerinde korelasyon katsayıları gözlenmiştir. Korelasyon katsayılarının üçü de .001 seviyesinde anlamlıdır.
Tablo 23. CATI+TR Eksen I alt ölçekleri ve diğer ölçeklerin yakınsak geçerlik ölçekleri ile korelasyon katsayıları ve yakınsak geçerlik ölçeklerinin çalışmadaki Cronbach alfa güvenirlik katsayıları
CATI+TR TSSB STAI-Durumluk (n=193) .93 .47***
STAI-Sürekli (n=193 ) .91 .60***
CATI+TR HB: CATI+ Hiperaktivite Bozukluğu; CATI+TR DEHB: CATI+TR Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu; CATI+TR Psikotik Düş.: CATI+TR Psikotik Düşünce
**BDE: Beck Depresyon Envanteri; STAI: Durumluk-Sürekli Kaygı Envanteri; KSE: Kısa Semptom Envanteri;
KSE-OKB: KSE Obsesif Kompulsif Bozukluk; KSE-KA: Kişilerarası Duyarlılık, KSE-PD: KSE-Paranoid Düşünce; MSÖ: Mevcut Semptomlar Ölçeği; MSÖ-DE: MSÖ-Dikkat Eksikliği; MSÖ-HB: MSÖ-Hiperaktivite Bozukluğu; MSÖ-DEHB: MSÖ-Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu; BIS-11: Barratt Dürtüsellik Ölçeği.
Son olarak, CATI+TR alternatif Dürtüsellik ölçeği yakınsak geçerlik analizi için Barratt Dürtüsellik ölçeği 30 kişilik bir gruba uygulanmıştır. Yapılan analiz sonucunda iki ölçek arasındaki korelasyon katsayısının .74, anlamlılık seviyesinin .001 olduğu görülmüştür.
CATI+TR Eksen II Kişilik Bozuklukları alt ölçeklerinin yakınsak geçerlik analizi kapsamında MMPI-KB ölçeği 243 kişiye, Kişilik İnanç Ölçeği-KF 329 kişiye ve Fonksiyonel Olmayan Tutumlar Ölçeği 120 kişiye CATI+TR eşzamanlı ve karışık sırayla uygulanmıştır.
CATI+TR kişilik bozuklukları alt ölçekleriyle MMPI-KB alt ölçekleri arasında korelasyon katsayıları Narsisistik KB’de .27, Çekingen KB’de .75, Antisosyal KB’de 62, Borderline KB’de .64, Bağımlı KB’de .69, Histrionik KB’de .49, Obsesif Kompulsif KB’de .56, Paranoid KB’de .49, Şizotipal KB’de .63, Şizoid KB’de .64 ve Pasif Agresif KB’de.57 korelasyon katsayısı hesaplanmıştır. Tüm korelasyon katsayılarının anlamlılık seviyesi .000’dır. Aynı zamanda MMPI-KB alt ölçeklerinin araştırmamızdaki güvenirlik katsayıları da hesaplanmış ve ölçeklerin Cronbach alfa katsayılarının .57 ilâ .86 arasında olduğu görülmüştür (Tablo 24).
CATI+TR Eksen II Kişilik Bozuklukları alt ölçeklerinin yakınsak geçerliği için uygulanan KİÖ-KF’nin alt ölçeklerinin araştırmamızdaki güvenirlik katsayıları .71 ilâ .85 arasındadır. Her iki ölçeğin kişilik bozuklukları alt ölçekleri arasındaki korelasyon analizleri, uygulama yapılan 329 kişinin verilerine uygulanmıştır. Analiz sonucunda Anti Sosyal KB’de .48, Narsisistik KB’de .63, Çekingen KB’de .32, Pasif Agresif KB’de .43, Bağımlı KB’de .63, Histrionik KB’de .55, Obsesif Kompulsif KB’de .51, Paranoid KB’de .57 ve Şizoid KB’de .39 korelasyon katsayıları bulunmuştur. Tüm korelasyon değerlerinin anlamlılık seviyelerinin .000 olduğu görülmüştür (Tablo 24).
Tablo 24. CATI+TR Kişilik Bozuklukları ölçekleri ile MMPI Kişilik Bozuklukları
CATI+TR Kişilik Bozuklukları alt ölçeklerinin yakınsak geçerlik çalışması kapsamında Fonksiyonel Olmayan Tutumlar Ölçeği toplam puanları ve alt ölçeklerin puanları arasındaki korelasyon katsayıları analiz edilmiştir. FOTÖ alt ölçeklerinden değişken tutum ölçeğiyle Antisosyal KB (.11), Narsisistik KB (.15), Paranoid KB (.17), Sadistik KB (.06), Şizotipal KB (.15) ve Şizoid (.07); Bağımsız Tutum alt ölçeğiyle Çekingen KB (.16) ve Şizoid KB (.02); Onaylanma İhtiyacı alt ölçeğiyle Şizoid KB (.07) alt ölçekleri arasındaki korelasyon katsayıları dışında, FOTÖ’nün tüm alt ölçekleriyle CATI+TR kişilik bozuklukları alt ölçekleri arasında anlamlı