Coğrafya Programının Felsefesi

Bilgi-iletişim teknolojilerindeki hızlı gelişmeler mekân algısı ve mekânın kullanımın da değişmesine sebep olmaktadır. Tarihî süreçte insanoğlunun teknolojik alandaki ilerlemeleri doğadan yararlanma ve doğayla olan etkileşimini belirlemiştir. Dolayısıyla doğa-insan ilişkisinde insanoğlu doğadan her geçen gün daha fazla yararlanma imkânı bulmuştur. Ancak 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren doğa üzerinde giderek daha fazla baskının oluşması doğa-insan ilişkisinde olumsuzlukları ve çevre sorunlarını gündeme getirmiştir. Günümüzde de şu gerçek netleşmiştir. Yaşanabilir bir dünya için insanoğlunun doğayla uyumlu hareket etmesi gerekir. Doğal afetler ve çevre sorunları günümüzde doğa-insan etkileşiminde son derece önemli konulardır. Coğrafya Dersi Öğretim Programında doğaya duyarlı ve bilinçli insan yetiştirmek temel amaçlardan birisidir.

Geliştirilen Coğrafya Dersi Öğretim Programı’nda konular, öğrencilerde coğrafî bilinç oluşturacak nitelikte bütün olarak ve sarmal bir şekilde ele alınmış, program öğrenme alanları, kazanımlar ve öğretim etkinliklerine dayalı olarak düzenlenmiştir.

Coğrafya Dersi Öğretim Programı’nda bilgi, beceri, değer ve tutum açısından denge gözetilmiş, öğrenme sürecinde öğrencinin yaşantıları dikkate alınmıştır. Program sadece sınıf içi değil sınıf dışı etkinlikleri de kapsamaktadır. Program yaklaşımı; öğrenme-öğretme süreçleri, ölçme-değerlendirme metotları ile öğretmen ve öğrencinin rolüne bakış açısından, ortaya koyduğu aktif sınıf kültürüyle coğrafya öğretiminde yeni bir anlayışı kapsamaktadır. Bu anlayışla Coğrafya Dersi Öğretim Programı öğrenci merkezli yaklaşımları, dolayısıyla da, aktif öğrenme ve kuramsal temelleri açısından yapılandırmacılığı önemsemektedir.

Öğrenciler, dinlemenin ötesinde mutlaka yazmalı, okumalı, tartışmalı, gözlemeli, uygulama ve problem çözme sürecinde rol almalıdırlar.

Öğrenci analiz, sentez ve değerlendirme gibi yüksek bilişsel davranışları sergilemelidir.

Coğrafya Dersi Öğretim Programı’nda bilgi, beceri, değer ve tutum açısından denge gözetilmiş, öğrenme sürecinde öğrencinin yaşantıları dikkate alınmıştır. Program sadece sınıf içi değil sınıf dışı etkinlikleri de kapsamaktadır. Program yaklaşımı; öğrenme-öğretme süreçleri, ölçme-değerlendirme metotları ile öğretmen ve öğrencinin rolüne bakış açısından, ortaya koyduğu aktif sınıf kültürüyle coğrafya öğretiminde yeni bir anlayışı kapsamaktadır. Bu anlayışla Coğrafya Dersi Öğretim Programı öğrenci merkezli yaklaşımları, dolayısıyla da, aktif öğrenme ve kuramsal temelleri açısından yapılandırmacılığı önemsemektedir.

Aktif öğrenme, öğrenenin öğrenme sürecinin sorumluluğunu taşıdığı, öğrenene öğrenme sürecinin çeşitli yönleri ile ilgili karar alma ve öz düzenleme yapma fırsatların verildiği ve karmaşık öğretimsel işlerle öğrenenin öğrenme sırasında zihinsel yeteneklerini kullanmaya zorlandığı bir öğrenme sürecidir (Açıkgöz, 2003).

Aktif öğrenmenin tanımında öğrenme sürecinin niteliğine ilişkin iki koşul vurgulanmaktadır. Bunlardan birincisi öğrencilerin Öğrencinin öğrenme ile ilgili kararlar alması; öz düzenleme yapması, diğeri ise öğrenenin zihinsel yeteneklerinin kullanılmaya zorlanması; karmaşık öğretimsel işler yapmasıdır.

Aktif öğrenme sürecinde öğrencinin şu özelliklerine dikkat edilir. Süreç ile ilgili söz sahibi olurlar,

Etkinlik, aktivite ya da öğretimsel iş denilen organize edilmiş uygulamalara katılırlar.

Sınıfta öğrenci öğretmen ve öğrenciler arasında etkileşim vardır.

Öğrenciler yaparak yaşayarak öğrendikleri için çeşitli beceriler edinirler. Derse katılım en üst düzeydedir.

Öğrenciler zorluk dereceleri olmakla birlikte üst düzey zihinsel becerilerini kullanırlar.

Öğrenci merkezli olduğu için öğrencilerin bireysel yeterliliklerini ilgi ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurur.

Öğrencilerin ön bilgilerini önemser.

Aktif öğrenme öğrencilerin aktif olarak sürece dâhil edildiği eğitim metotlarını kapsar. Yapılandırmacı eğitim anlayışında öğrencilerin aktif şekilde bilgiyi üretmesi/oluşturması, yorumlaması, ön bilgilerini kullanarak yeniden organize etmesi ile oluşan zihinsel dönüşümdür. Yeni öğrenilenler ön bilgilerle uyumlu ise; bilgi özümsenir.

Şekil I: Bilginin Özümsenmesi (Yalova Eğitim Semineri, 2006)

Yeni öğrenilenler ön bilgilerle uyumlu değilse; öğrenci var olan bilginin yetersizliğini kabul eder ve yeniden yapılandırır. Var olan bilgiyi yapılandırmaz. Doğru yanıtı bekler. Otoritenin yanıtı ezberlenir. Sadece benzer durumlarda hatırlanır. Öğrenci çaba göstermez. Öğrenme gerçekleşmez.

Bilgi, duyularımızla ya da çeşitli iletişim kanallarıyla edilgin olarak alınan ya da dış dünyada bulunan bir şey değildir. Tersine, bilgi, bilen (öğrenen) tarafından yapılandırılır. Bilen bilgiyi kendi yaşantılarına ve çevreyle etkileşimine dayalı olarak oluşturur.”

YENİ

ÖĞRENİLENLER

ÖN

BİLGİLER

Şekil II: Yapılandırmacı Öğrenme Yaklaşımı (Yalova Eğitim Semineri, 2006) Coğrafya Dersi Öğretim Programı’nda kazanımlar; birçok zihinsel beceriyi vurgulamakta, öğrenme süreçlerinde ise aktif öğrenme yöntemlerinin ve öğretimsel işlerin kullanımını gerektirmektedir. Programda bu yöntemlerin kullanıldığı örnek etkinliklere yer verilmiştir. Öğretmenler programda öğrenilen etkinliklerin yanı sıra kazanımlarda öngörülen bilgi, beceri, değer ve tutumları kazandırmada farklı etkinlikler de planlayıp uygulamalıdırlar (MEB, 2005).

Etkinlikleri uygularken öğretmenlerin kullanabileceği bazı uygulamalar ve öğretim işleri şu şekilde yapılabilir. Reklam hazırlama, örnek olay analizi, simülasyon, poster-afiş hazırlama, senaryo oluşturma, kavram haritası oluşturma, arazi çalışmaları, görsel imge oluşturma, coğrafî bilgi sistemleri uygulamaları, proje hazırlama şeklinde çoğaltıla bilinir.

Program uygulanırken öğretmenin bir rolü olmalıdır. Biz bu rolü şu şekilde sıralayabiliriz.

Öğrencilerin bilgi alacağı kaynaklardan sadece birisi olduğunu ve temel unsurun öğrenci olduğunu kabul eder.

Öğrenci inisiyatifini ve özerkliğini kabul ve teşvik ederek, gerektiğinde sınıfın kontrolünü bırakır.

ÖN BİLGİLER

SOSYO-

KÜLTÜREL

YAPI

ZİHİNSEL DÖNÜŞÜM

Öğrencilere kendi bilgilerini oluşturmaları için yardım ve rehberlik eder.

Açık uçlu ve düşünmeye yönelten sorular sorarak, soru sormayı cesaretlendirir, üretici tartışmalara teşvik eder.

Öğrenme süreci içinde ön bilgileri hatırlama, sınama ve inşa etme amaçlı stratejiler ve etkinlikler planlar.

Öğrencilerin anladıklarını rahatça iletebilecekleri demokratik bir öğrenme ortamı sağlar.