Cinsiyet

Cinsiyet farklılığı, kiĢinin toplumsal rolünü belirleyen baĢlıca unsurlardan birini oluĢturmaktadır (SolmuĢ, 2004:28). Erkek ve kadın arasındaki fiziksel farklılıklar hem özel hayatta hem de sosyal yaĢamda birbirlerinden farklı rolleri benimsemelerine sebep olmuĢtur (Kaya, 2014:22). Erkek ve kadın davranıĢları ile alakalı toplumsal beklentiler çocukluk itibariyle kiĢilerin cinsiyet farklılığına göre yetiĢtirilmelerinde etkili olmaktadır (SolmuĢ, 2004:28). Bu durum, kadınlarda hem ekonomik ve sosyal alanda hem de özel hayatta erkeklerin gerisinde kalarak ikincil plana atılmalarının sonucu olarak ortaya çıkmıĢtır ve geliĢmekte olan ülkeler ile az geliĢmiĢ ülkelerde yoğun bir Ģekilde görülmektedir (Kaya, 2014:22). Örneğin, bazı kültürlerde kadınların korku, üzüntü ve mutluluk gibi duyguları sergilemeleri normal olarak düĢünülürken, öfke duygularını bastırmaları gerektiği beklenmektedir. Fakat erkekler için öfke duygusunun sergilenmesi normal olarak kabul edilmektedir ve öfke gösteriminin erkekleri daha güçlü bir hale getireceğini ya da statülerini sağlamlaĢtıracağı düĢünülmektedir (SolmuĢ, 2004:28). Bu nedenle, erkek ve kadınların sergilemelerinde bir sakınca olmayan duygular birbirinden farklıdır. Kadınların ve erkeklerin toplumsal rollerinin kendilerine yüklediği duyguları sergilemek için yardım aldıkları belirtilmektedir (Akbıyık, 2013:16). Bu durum erkek ve kadınlarda duyguların gösterimi ve duygu yönetimi ile alakalı gözle görülür farklılıklara sebep olur (SolmuĢ, 2004; 28). Erkekler ve kadınların duygusal emek seviyeleri birbirlerinden farklıdır (Schaubroeck ve Jones, 2000:172). Özellikle, çok fazla pozitif duygusal emek davranıĢının gösterilmesi gereken iĢlerde kadınların, negatif duyguların sergilenmesi gereken iĢlerde de erkeklerin sayısının fazla olduğu ifade edilmektedir (Özgen, 2010:35-36). Toplumun kadınlara yüklediği roller sebebiyle, kadınlar duygularını erkeklere oranla daha fazla ifade eder ve çevrelerine karĢı pozitif duygular sergiler. Hochschild‟e (1983) göre, kadınlar duygularına erkeklere oranla daha çok odaklanır. Bu sebepten dolayı kadınlar duygularını daha kolay bir Ģekilde yönetebilir (Pala, 2008:30-31). Bunun yanı sıra kadınlar, erkeklere göre duygularını değiĢtirebilmeye daha yatkındır (Rafaelli, 1989; 386). Domagalski

(1999), kadınların karĢısındaki kiĢinin duygusal ifadelerine erkeklerden daha fazla dikkat ettiklerini söylemektedir. Ayrıca, kadınların duygusal ifadeleri yorumlarken erkeklerden daha kabiliyetli olduklarını ifade etmektedir (Pala, 2008:30). Erkekler ise çoğunlukla gerçek duygularını direkt olarak yansıtmakta ve içsel duygularıyla ilgilenmektedir (Rafaelli, 1989: 386). Kadınların doğası gereği baĢkasının ihtiyaçlarına duyarlı olma, pozitif duygusal tepki verme ve duygularını kontrol altına alma gibi konularda, erkeklere göre daha becerikli olduklarını ifade etmiĢtir (ĠĢtahlı, 2013:26-27). Kadın toplumsal rolü gereği, evinde iyi bir anne ve eĢtir bu sebeple çocuklarının bakımı ve evinin huzuru için pozitif duygular göstermelidir. ĠĢ yerlerinde kadınların dengeleyici bir unsur olmalarının istenmesi kadınların toplumsal rollerinden kaynaklıdır. Kadınlara yüklenen bu roller, onların erkeklere oranla çok daha fazla istenilen duyguları göstermelerine sebep olmaktadır (Pala, 2008:31). Kadınların duygularını daha çok sergilemelerinin sebebi, kadınların olumlu duygular sergilemesi, duygu gösterimindeki yeteneklerinin erkeklere oranla fazla olması, sosyal olarak kadınların arkadaĢça ve çok daha sıcak tutum sergilemeleri ve toplumsal açıdan kabul görme ihtiyaçlarının daha çok olmasıdır (Morris ve Feldman, 1996: 990). Ancak erkekler sergilemeleri gereken duyguları gösterirken daha çok çaba gösterir. Bu yüzden duygusal emek seviyelerinin daha fazla olması olasıdır (ĠĢtahlı, 2013:27). Türkay ve diğerlerinin (2011:217), hizmet sektöründe çalıĢmakta olan orta kademe yöneticilerle yaptığı incelemede erkeklerin yüzeysel davranıĢ sergileme seviyelerinin kadınlara oranla daha yüksek olduğunu belirtilerek, cinsiyetin neden olduğu farklılığa vurgu yapılmıĢtır. Bu sebepten dolayı, cinsiyetin duygusal emekte değiĢikliğe neden olacağı düĢünülerek, çalıĢanların duygusal emek düzeylerinde bir değiĢiklik olup olmadığı incelenmiĢtir (Kızanlıklı, 2014: 28). Hochschild‟e göre erkekler genellikle endiĢe ve korku ile baĢa çıkmayı ve kurallara uymayanları dizginlemenin gerektiği iĢlerde çalıĢırlar, kadınlar ise çoğunlukla öfke ve kızgınlık ile baĢa çıkmayı gerektiren, nazik iĢlerde çalıĢmaya eğilimlidirler (Kaya, 2014: 22-23). Örneğin, hosteslik mesleği kadınların çalıĢmaya eğilimli olduğu iĢlerden biridir ve hosteslerin birçoğu kadındır. Bu gibi sekreterlik, hemĢirelik gibi meslekler “kadın iĢi” olarak algılanan mesleklerdir (Oral ve Köse, 2011: 467). Hochschild‟e (1983) göre, bu mesleklere sahip erkekler elbette ki vardır fakat yazara göre, erkeklere kıyasla kadınlar bu mesleklerde daha baĢarılıdır (Köksel, 2009: 18). ABD‟de öğretmenler ile ilgili yapılan bir incelemede, öğrencilerin erkek öğretmenlere kıyasla kadın öğretmenlerin dersine daha çok katıldıkları saptanmıĢtır.

Bu durum, öğretmenlik gibi duygusal emek gerektiren mesleklerde kadınların erkeklerden daha baĢarılı olmasına yorulmuĢtur. Meier ve diğerleri (2006), bu araĢtırmalar ile birlikte öğrenci performansının, öğretmenlerinin kadın olması ile doğru orantılı olarak geliĢtiğini tespit etmiĢlerdir (Aktaran: Oral ve Köse, 2011:467). Bu durum, hizmet sektörü çalıĢanlarının cinsiyet dağılımına yansımakta ve kadın sayısının fazla olmasına neden olabilmektedir (Akbıyık, 2013:16).

Özgen‟in (2010) yaptığı çalıĢmada bu durumun, kadın fizyolojisi kaynaklı olduğu ifade edilmektedir. ÇalıĢmada, kadınların beyninin duygusallığa ait olan lobunu daha çok kullanıyor olmasının etkisinden söz edilmektedir (Özgen,2010:37). Bununla beraber, duygusal emek davranıĢı göstermede cinsiyete dayalı anlamlı bir farklılaĢma olmadığına iliĢkin araĢtırma sonuçları, ilgili literatürde bulunmaktadır (Kaya ve Özhan, 2012; Oral ve Köse, 2011; Ünler Öz, 2007). Bununla beraber olumsuz duyguların sergilenmesini gerektiren mesleklerde erkeklerin kadınlara göre daha fazla baĢarılı olacakları tahmin edilmektedir (Hochschild, 1983; 163; Erickson ve Ritter, 2001). Özel korumalar, vergi tahsildarları ya da polisler gibi kiĢide korku duygusu uyandıran meslekleri yapanlar hizmet sektörü çalıĢanlarının içinde büyük bir grup içinde yer almamaktadır (Köksel, 2009:19). Grandey (2000), duygu yönetimi alanında erkeklerin daha çok eğitime ihtiyaç duyabileceğini belirtmiĢtir (Köksel, 2009:19). Özetlemek gerekirse, yazara göre, kadınların duygularını yönetme konusunda daha becerikli olmaları, duygusal emek açısından kadınların erkeklere kıyasla daha yetkin olduğunu ifade etmektedir. Bu durum, duygusal emek gerektiren mesleklerde genellikle kadınların çalıĢmasını açıklamaktadır (Köksel, 2009:18). Duygusal emek literatüründe, negatif duyguların bastırılıp pozitif duyguların gösterilmesinin gerekli olduğu mesleklerde kadınların baĢarısının daha yüksek olduğuna iliĢkin genel bir düĢünce olduğu ortadadır (Köksel,2009:19).