B- GÜRC STAN’IN Ç SORUNLARI
4- Cavaheti Sorunu
Bir ülkede ya ayan bir etnik grubun dahil oldu u halkın, sınırın ötesinde ba ımsız bir ülkesi varsa, bu duruma sahne olan ülke siyasal bölünmenin tehdidi altındadır102.
Gürcistan’ın güneyinde bulunan Cavaheti’de ya ayan nüfusun büyük bir kısmı Ermenilerden olu maktadır. Bölge halkı ekonomik olarak hem Abhazlardan hem de Osetlerden daha güçlüdür. ran hariç dı ba lantısı olmayan Ermenistan’ın tüketim ihtiyaçları, Azerbaycan ve Türkiye’den aldıkları malları Ermenistan’a satan Cavaheti Ermenileri tarafından sa lanmaktadır103.
Gürcistan’da ya ayan Ermenilerin merkezi hükümete kar ı tahrik edilmesinin perde arkasında Ermenistan ve RF bulunmaktadır. Burada ya ayan Ermeniler, Gürcülere baskı yaparak, onları bölgeden uzakla tırmaktadırlar. Bu sayede Ermenilerin nüfus yo unlu u giderek artmı tır104. Bölgedeki kontrol, mahalli yönetimler aracılı ı ile tamamen Ermenilerin elindedir. Buradaki üsde görev yapan Rus askerleri, bölgeye giren ve çıkan Gürcüleri kontrol ederek Ermeni faaliyetlerine el altından destek vermektedir105.
Merkezi hükümetin bölgede tam bir kontrolü bulunmamaktadır. Bölgede Gürcü para birimi “Lari” yerine “Rus Rublesi” ve Ermeni para birimi “Dram”
101Milliyet, 6 Mayıs 2004.
102 Murat ahin, “Transkafkasya Siyasi Co rafyasında Etnik Da ılımın Etkileri”, Avrasya Etüdleri,
Sayı 19, lkbahar-Yaz 2001, s.42.
103 Kamil A acan, “So uk Sava Sonrası Türkiye-Gürcistan li kileri” , 21. Yüzyılda Türk Dı Politikası ( der: dris Bal), Nobel yay., Ankara, 2004, s.435.
104 Ba ımsızlı ın ilk yıllarında Gürcistan, Abhazya ve Osetya sorunlarıyla u ra ırken, Cavaheti
Ermenileri özerklik talebinde bulunmu lardır. Fakat o yıllardaki mevcut nüfus da ılımı bu konuda ısrarcı olmalarına engel olmu tur. Daha fazla bilgi için bknz. Archil Gegeshidze, “Georgia!s Reginol Vulnerabilities and Ajaria Crisis”, Insight Turkey, Sayı 6/2, Nisan-Haziran 2004, s.67.
dola ımdadır. Ayrıca ço unluk Gürcüce konu mamaktadır. Merkezi hükümet, Abhazya ve Güney Osetya deneyimlerini de göz önünde tutarak bölgeye yönelik radikal bir tutum takınmaktan çekinmektedir. Merkezi yönetim, Ermenilerle silahlı bir çatı ma ya anmasının, Ermenistan’ın soruna müdahil olmasına ve ülkenin bölünme tehlikesiyle kar ı kar ıya kalmasına neden olaca ını dü ünmektedir106.
Cavaheti sorununun özünde Ermenilerin özerklik sorunu yatmaktadır. Bakü- Tiflis-Ceyhan petrol boru hattının yapımı, Ahıska Türkleri’nin geri dönü süreci ve Rus askeri üssünün kapatılması gibi di er konular, sorunu daha karma ık hale getirmektedir. Cavaheti sorunu iki açıdan üslerin kapatılmasıyla ilgilidir. Birincisi, kapatılması söz konusu olan “Ahılkelek Üssü” bu bölgededir ve üste çalı anların ço u yerli Ermenilerdir. Üs, bölge halkı için en önemli gelir kaynaklarından birisidir. Radikal ve silahlı Ermeni örgütleri Rus üssüne dayanarak bölgede etkin olmakta ve merkezi hükümetin egemenli ini sınırlamaktadır. 1998 yılında bölgede tatbikat yapmak isteyen Gürcistan birliklerinin söz konusu örgütlerce engellenmesi buna bir örnektir. kincisi ise, bu üssün kapatılması halinde Ermenistan’daki Rus üssü de anlamını ve önemini yitirecektir. Ermenistan’la do rudan ba lantısı olmayan RF, oradaki birliklerinin lojistik deste ini Gürcistan’ın verece i izin ölçüsünde sa lamak zorunda kalacaktır107. Bu
nedenle Cavaheti Ermenileri üssün kapatılmasına kar ı çıkmaktadırlar. Gürcistan Parlamentosunca alınan karar sonucu Cavaheti’de yapılan gösteriler Tiflis’te kaygıyla izlenmektedir108.
Ahıska Türkleri, 1944 yılında Stalin’in emriyle Orta Asya’ya sürülmü tür. Bu durum Ermenilerin bugün bölgede mutlak ço unlu u olu turmalarına sebep olmu tur. 1999 yılında Gürcistan, Avrupa Konseyi’ne üyeli i sırasında Ahıska Türkleri’nin yurtlarına geri dönü lerinin sa lanaca ı konusunda yükümlülük üstlenmi tir. Gürcistan’ın bu yükümlülü ünden kaçamayaca ının ve Ahıska Türkleri’nin, Avrupa
106 Sedat Çabuk, Türkiye- Gürcistan li kileri ve Türkiye’nin Takip Etmesi Gereken Politikalar,
Kara Harp Akademisi Komutanlı ı (Yayınlanmamı Akademi Tezi), stanbul, 2002, s. 2–34
107 Kamil A acan, “Gürcistan: van Evine Dön”, Stratejik Analiz, Sayı 60, Nisan 2005, s.11.
108 Gürcistan Parlementosu 10 Mart 2005’te, ülkedeki Rus askeri üslerinin kapatılmasına ili kin karar
nsan Hakları Mahkemesi’nde dava açarak da anayurtlarına dönebileceklerinin farkında olan Ermeniler, demografik üstünlüklerinin kaybolaca ı endi esini ta ımaktadır109. Ahıska Türkleri uzun yıllardır verdikleri mücadeleye ra men anavatanlarına geri dönememektedirler. Gürcistan Hükümeti, bu konuda Sovyet dönemindeki tutumunu devam ettirmekte ve Cavaheti bölgesinde kendi sonunu hazırlamaktadır. Bu durumda Ermenistan’ın payının oldu u da bir gerçektir. Böylece Ermeniler, Cavaheti bölgesinde en büyük nüfus oranına sahip olabilmektedirler110.
Cavaheti Ermenileri, Hazar petrollerinin Bakü-Tiflis-Ceyhan projesi ile uluslararası piyasalara ta ınmasına, Rusya’nın bölgedeki nüfzunu azaltaca ı ve projeye Ermenistan’ın dahil edilmemesi gibi güdülerle kar ı çıkmı lardır. Ermenilerin konuyla ilgili asıl endi eleri, batılı ülkelerin boru hattının güvenli i için Gürcistan merkezi yönetimine verecekleri destek ve yardımlardır.
Her üç konuda da zamanın aleyhlerine i ledi inin farkında olan Ermeniler, özerklik taleplerini arttırmaktadır.
Ermenistan, co rafi konumu sebebiyle Gürcistan’la sıcak bir çatı maya girmekten kaçınırken, bir yandan da Cavaheti Ermenilerinin ayrılıkçılık yönündeki taleplerine sessiz kalamamaktadır. Stratejik orta ı RF ile ili kilerini ve dı ticaretinin %80’ini Gürcistan üzerinden sa layan Ermenistan, kom usuyla ya ayabilece i bir gerginli in kendisine verece i zararın farkındadır. Cavaheti’de özerkli in ilan edilerek askeri çatı maya dönü mesinden ziyade, mevcut durumun siyasi tescilinin sa lanmasından yanadır. Ermenistan’ın kendisine olan ba ımlılı ın farkında olan Gürcistan, özerklik taleplerini kabul etmemekte fakat mevcut durumun askeri çatı maya dönü meden sürmesini imdilik kabullenmektedir111.
109 Kamil A acan, “Cavaheti Sorunu - Gürcistan Ermenileri’nin Artan Özerklik Talebi”, Stratejik Analiz, Sayı 50, Haziran 2004, s.87.
110 Enver Börüsoy, “Ermenistan ve Gürcistan Arasındaki Sorunlar”, Stratejik Analiz, Sayı 22, ubat
2002, s.97.
111 Kamil A acan, “Cavaheti Sorunu - Gürcistan Ermenileri’nin Artan Özerklik Talebi”, Stratejik Analiz, Sayı 50, Haziran 2004, s.86.