KAPI CAMİİ (İHYAİYE CAMİİ)

Çizim: /Fotoğraf: 82-84 / 131-136

İnceleme tarihi:11.12.2017

Yeri: Meram ilçesi, Sephevan mahallesi, Kapı Cami sokağında yer

almaktadır.

İnşa tarihi: 1658 yılında yaptırılmış olan cami 1811 yılında harap olan cami

Eşenlerli Köse Müftü ismi ile bilinen Abdurrahman Efendi tarafından yenilenmiştir. Ancak inşa edilen bu yapı da 1867 yılında Konya Çarşısı yangınında tamamen yanarak kullanılamayacak hale gelmiştir. Yangından sonraki yaklaşık iki yıllık süreç içerisinde taş malzeme kullanılarak bugünkü cami inşa edilmiştir(Muşmal, H.- Çetinaslan, M., 2009:446-480). Caminin inşasında Konya Kalesinden sökülen taşlar kullanılmıştır(Çetinaslan, 2013: 52).

Usta/ Sanatçı: Bilinmiyor.

Bani/ yaptıran: Pir Hüseyin Çelebi tarafından

yaptırılmıştır(Karpuz,2009:195).

Yapının Mimari Tanımı: Yapı büyük bir harim ve kuzeyinde bulunan son

cemaat yerinden oluşmaktadır. Doğu, batı ve kuzey cephelerde birer girişi bulunan caminin doğu girişinin hemen kuzeyinde tek şerefeli minaresi yer almaktadır. Caminin ana girişi kuzey cephededir. Üzeri düz tavanlı olan son cemaat yerine on basamaklı bir merdivenle ulaşılmaktadır. Enine dikdörtgen planlı olan harim birbirine ve beden duvarlarına kemerlerle bağlanmış on altı adet ahşap direkle taşınan bir üst örtüye sahiptir. Üst örtüsünde duvar kenarlarında bulunan bölümlerde düz tavana yer verilirken; ortada yer alan dokuz bölümde beyzi ve yuvarlak kubbeler tercih edilmiştir. Bağdadi tekniği ile yapılmış olan üstü örtü dışarıdan kırma çatı ile örtülmüştür. Harim altlı üstlü sıralanmış olan pencerelerle aydınlatılmaktadır. Camiyi aydınlatan düşey dikdörtgen formlu pencerelerde devşirme olarak mermer malzemeler söve ve lento olarak kullanılmıştır(Çetinaslan,2013: 52).

Caminin beden duvarları içte pencere hizasına kadar çini kaplıyken çinilerin üst tarafı ise sıva kaplıdır. Pencere açıklıklarının çevreleri, kubbeye geçiş elemanları ve kubbelerde Hamdizade Mahbup Efendi'nin yaptığı düşünülmekte olan yoğun bir kalem işi süsleme görülmektedir.(Çetiaslan, 2013: 53). Pencere alındıklarında, kubbeye geçiş elemanlarında panolar içerisinde verilmiş olan Allah ve Muhammed lafızları, beraberinde Cihar Yâr-i Güzin'in ve Aşere-i Mübeşşere’nin isimleri celi sülüs hat ile işlenmiştir(Çetinaslan, 2013: 53). Orta kısımda yer alan büyük kubbenin kubbe eteğinde Esma-ül Hüsna'dan oluşan bir yazı kuşağı kubbeyi çevrelemiştir. 1998 yılında yapılan restarasyonda yazılar Hattat Hüseyin Öksüz tarafından, kalem işi süslemeler ise Sinan Hidayetoğlu tarafından yenilenmiştir(Çetinaslan, 2013: 53)

Minberin Yapı İçerisindeki Yeri: Mihrabın batısında yer almaktadır.

Usta: Bilinmemektedir.

Kitabe: Bulunmamaktadır.

Ölçü: Minber 7,65 m yüksekliğinde, 4,22 m uzunluğunda ve 0,70 m

genişliğindedir.

Mihraba uzaklık: Mihrap dış çerçevesi ile minber arasındaki mesafe 3,00

metredir.

Merdiven basamak sayısı: 13 basamaklıdır.

Teknik: Yan aynalık bölümünde sahte kündekari, düz satıhlı oyma tekniği;

aynalıkta yer alan motiflerin yüzeylerinde, giriş sütuncelerinde aynalık altının köşesinde yer alan geometrik alanın yüzeyinde yuvarlak satıhlı oyma, ajur tekniği, eğri kesim tekniği; korkuluk, aynalık altı ve köşk yan panoda ajur tekniği, yan aynalıktaki süsleme kuşağı ve giriş tacında çift katlı oyma teknikleri kullanılmıştır.

Giriş: 0,75x2,70 ölçülerinde olan giriş bölümü iki süslemeli sütün üzerinde

yükselmektedir. Yarım daire kemerli olarak tasarlanmış olan giriş bölümü oldukça anıtsal bir görünüm kazanmıştır. Girişin oturmakta olduğu iki sütüncelerin üzerinde stilize palmetler ve kıvrım dallardan oluşan bir süsleme kompozisyonu

bulunmaktadır. Köşeleri rumi ve kıvrım dallarla süslenmiş olan minber giriş açıklığının yarım daire kemeri içerisine dikdörtgen minber kapı kanatları oturtulmuştur. Kapı kanatlarının çevresi kıvrım dal ve rumilerle çevrelenmiştir. Kapı kanatlarının yüzeyi ise altıgen, beşgen ve üçgen gibi çeşitli geometrik şekillerinden oluşmakta olup bu geometrik şekillerin içleri ise kıvrım dal, rumi ve palmet motifleri ile süslenmiştir. Minberin alınlık kısmında zeminde kıvrım dallı palmet ve rumilerden oluşan bir süsleme kompozisyonu bulunmakta iken, üzerinde kufi yazılı bir pano bulunmaktadır. (Fotoğraf: 133-134-135)

Giriş tacı: 0,40 m yüksekliğinde yarım daire olarak tasarlanmış olan minber

giriş tacının tam ortasında altı kollu bir yıldız bulunmaktadır. Bu altı kollu yıldızın etrafı ise yapraklı kıvrım dallar ile bezenmiştir. Yıldızın yüzeyi ise stilize palmetler ve rozet motifi ile süslenmiştir. (Fotoğraf: 133-134-135)

Aynalık altı: Altı adet dilimli kemer gözünden oluşmakta olan aynalık altı

bölümü kapı yönünde de altıgen biçimli bir tasarımla son bulmuştur. Dilimli kemerli açıklık şeklinde oluşturulmuş olan Bölümler 0,60 m yüksekliğinde, 0,32 m genişliğindedir. (Fotoğraf: 136)

Yan aynalık: Aynalık bölümü dik açılı bir üçgen alandan oluşmaktadır.

Aynalığın kenarında stilize edilmiş yapraklı kıvrım dallı bitki motiflerinden oluşan bir kenarlık bulunmaktadır. Bu kenarlık üst bölümde kıvrım dal ve yapraklardan ve beraberinde kufi yazı kuşağından oluşmaktadır. Bu kuşağın içerisinde kalan üçgen alanın üzeri sahte kündekâri tekniğinde yapılmış olan üçgen ve beşgenlerden oluşturulan oluklu çıtalı bir şebekeye sahiptir. Bu geometrik formların içi ise kıvrım dal, rumi ve palmetler ile doldurulmuştur. (Fotoğraf: 136)

Korkuluk: Korkuluk bölümü 0,50 m genişliğinde geometrik birimlerden

oluşmaktadır. Süsleme kompozisyonu baklavalarla dört kollu yıldızların kesişmesi ile oluşturulmuştur. (Fotoğraf: 136)

Geçit: 2,45 m yüksekliğinde, 0,52 m genişliğinde olan geçit bölümü at nalı

kemerli olarak tasarlanmıştır.

Geçit üstü: 0,26 m yüksekliğinde, 0,52 m genişliğinde olan geçit üstü panosu

sade olarak tasarlanmıştır.

Köşk altı: 0,63 m yüksekliğinde ve 0,52 m genişliğinde olan köşk altı

panosunda herhangi bir süsleme bulunmamaktadır.

Köşk yan pano: 0,62 m yüksekliğinde olan köşk yan pano baklava

dilimlerine ayrılmıştır.

Köşk: Dört sütunce üzerinde yükselen köşk bölümü 1,16 m yüksekliğinde

yarım daire kemerli olarak tasarlanmış olup sadedir.

Kasnak ve külah: Kasnağı bulunmayan minberin 1,22 m yüksekliğinde olan

külah uygulaması soğan kubbe şeklinde oluşturulmuş olup çıtalarla eş parçalara ayrılmıştır. Kubbenin çıtaları beyaza zemini ise yeşile boyanmıştır. (Fotoğraf: 136)

Alem: Metalden yapılmış olan alem 0,68 m yüksekliğinde olup hilal ve yıldız

2.2.15. KEÇECİLER MESCİDİ 14

Çizim: /Fotoğraf: 85-86 / 137-138

Yeri: Harimin güney-batı köşesinde yer alan minber, güney ve batı beden duvarlarına yaslanmaktadır.

Usta: Bilinmemektedir.

Ölçü: Minber 4,30 m yüksekliğinde 3,04 m uzunluğunda, 0,53 m

genişliğindedir.

Mihraba uzaklık: Mihrap dış çerçevesi ile minber arasındaki mesafe 1,77

metredir.

Merdiven basamağı sayısı: 12 basamaklıdır.

Kitabe: Bulunmamaktadır.

Teknik: Yan aynalık bölümünde düz satıhlı oyma ve çakma-yapıştırma

teknikleri birlikte kullanılmıştır. Korkuluk bölümü ve köşk yan panoda ise yuvarlak satıhlı oyma, ajur, teknikleri kullanılmıştır. Minberin tamamında ahşap boyama tekniği kullanılmıştır.

Giriş: İki sütun üzerine oturtulmuş olan giriş dilimli kemerli olarak sade bir

şekilde tasarlanmıştır. Giriş köşeliği üzerinde bulunan dikdörtgen kitabelik kısmı ise boştur. (Fotoğraf: 137)

Giriş tacı: İki alem arasına yerleştirilmiş olan taç düz bir plaka halindedir.

(Fotoğraf: 137)

Aynalık altı: Bu bölüm düz bir plakanın ince çıtalarla 17 bölüme

ayrılmasıyla oluşturulmuştur.

Yan aynalık: Yan aynalık iç içe geçmiş üçgen kuşaklardan oluşmaktadır. En

dışta kalan iki üçgen kuşak sade bırakılmıştır. Bir içte yer alan bölüm ise buğday başağı motifleri ile süslenmiştir. Buğday başağı motifli kuşağın hemen ortasında ise

aynalığı oluşturan üçgen alan yer almaktadır. Burası buğday başağı motiflerinden oluşturulmuş üç ayrı kuşağın zemine yerleştirilmesi suretiyle süslenmiştir. Orta kısımın süslemesi vurgulanmak için yeşil renge boyanmıştır. (Fotoğraf: 138)

Korkuluk: Korkuluk bölümünde küçük stilize ağaç motiflerine yer

verilmiştir. (Fotoğraf: 138)

Köşebent: Bulunmamaktadır.

Geçit: 1,70 m yüksekliğinde, 0,50 m genişliğinde olan geçit sade olup bir

kapı ile kapatılmıştır.

Geçit üstü: 0,30 m yüksekliğinde, 0, 50 m genişliğinde olan geçit üstü

panosu iç içe iki dikdörtgenden oluşmaktadır.

Köşk altı: Bulunmamaktadır.

Köşk yan pano: 0, 61 m yüksekliğinde, 0, 54 m genişliğinde olan köşk yan

pano yuvarlak satıhlı oyma, düz satıhlı oyma ve ajur tekniği kullanılarak korkuluk süslemesinin devamı şeklinde bezenmiştir.

Köşk: Dilimli kemerli olan köşk bölümü 4 sütunçe üzerinde yükselmekte ve

süsleme barındırmamaktadır.

Kasnak: 0, 20 m yüksekliğinde bir kasnak bulunmaktadır.

Külah: 0,95 m yüksekliğinde olan külah piramidal bir yapıya sahiptir ve

üzerinde herhangi bir süsleme bulunmamaktadır.

Alem: 0, 27 m yüksekliğinde olan alem iki küçük top üzerine hilal ve yıldız

2.2.16. KENANDEDE YANIK CAMİİ15

Çizim: /Fotoğraf: 87-88 / 139-140

Minberin Yapı İçerisindeki Yeri: Harimin güney-batı köşesinde yer alan

minber, güney ve batı beden duvarlarına yaslanmaktadır.

Usta: Bilinmemektedir.

Kitabe: Bulunmamaktadır.

Ölçü: Minber 4,55 m yüksekliğinde, 3,50 m uzunluğunda ve 0,70 m

genişliğindedir.

Mihraba uzaklık: Mihrap dış çerçevesi ile minber arasındaki mesafe 3,00

metredir.

Merdiven basamak sayısı: 12 basamaklıdır.

Teknik: Yan aynalıkta, aynalık altında, korkulukta, geçit üstü panosunda ve

köşkte yer alan dekoratif köşelikler üzerinde düz satıhlı, yuvarlak satıhlı oyma, ajur, eğri kesim ve çakma-yapıştırma teknikleri birlikte kullanılmıştır

Giriş: 0,67x2,70 m ölçülerinde olan giriş bölümü iki sütün üzerine yükselmiş

ve sade olarak tasarlanmıştır Altın yaldızına boyanmış olan alınlık bölümünde celi sülüs hat ile Kelimeyi Tevhit yer almaktadır. (Fotoğraf: 139)

Giriş tacı: Bulunmamaktadır.

Aynalık altı: Aynalık altı 0,35x0,45 m ölçülerinde olan beş bölüme

ayrılmıştır. Düz ahşap plakalardan oluşan bu bölümler üzerine plastik kabartmalar halinde uçları volüt yapmış yapraklar ve stilize çiçekler aplike edilmiştir. (Fotoğraf: 140)

Yan aynalık: Yan aynalık bölümü iç içe geçmiş dik üçgenler ile

oluşturulmuştur. En içteki üçgenin tam ortasında bir rozet bulunmaktadır. Üçgenlerin kollarında plastik malzemeden uçları volüt yapmış kıvrım dallı yapraklardan oluşan süsleme kompozisyonları aplike edilmiştir. (Fotoğraf: 140)

Korkuluk: Korkuluk bölümü 0,50 m genişliğinde düz ahşap plakadan

oluşturulmuş olup üzerinde “S” şeklinde yapraklı kıvrım dallardan ve çiçeklerden oluşan sarmaşık motiflerine yer verilmiştir. Plastikten hazırlanmış olan bu süslemeler ahşap plaka üzerine aplike edilmiştir. (Fotoğraf: 140)

Köşebent: Bulunmamaktadır.

Geçit: 1,80 m yüksekliğinde, 0,55 m genişliğinde olan geçitte herhangi bir

süsleme bulunmamaktadır.

Geçit üstü: 0,25 m yüksekliğinde ve 0,45 m genişliğinde olan geçit üstü

panosunda aynalık bölümündeki süsleme tekrar edilmiştir.

Köşk altı: Bulunmamaktadır.

Köşk yan pano: Köşk yan pano 0,40 m yükseklikte üç çıta yardımıyla dört

bölüme ayrılarak korkuluk şeklinde tasarlanmıştır.

Köşk: Dört sütun üzerinde yükselen köşk bölümü 1,12 m yükseklikte olup

yarım daire kemerli olarak tasarlanmıştır ve kemer köşelerinde aynalık bölümündeki süslemelerin tekrarı görülmektedir.

Kasnak ve külah: Çokgen formlu 0,15 m yüksekliğinde sade bir kasnak

uygulaması bulunmaktadır. 0,60 m yüksekliğindeki külah sade olup herhangi bir süsleme unsuru bulunmamaktadır. (Fotoğraf: 140)

Alem: 0,15 m uzunluğundaki alem metalden yapılmış olup bir hilalden ve