Bu bölümde, araştırma sonucunda elde edilen bulgulara ve bu bulgulara ilişkin yorumlamalara yer verilmiştir.
Araştırmaya katılan 422 devlet ilköğretim okulu öğretmeninin cinsiyet, yaş, mezun oldukları kurum, mezun oldukları bölüm, hizmet süresi ve mesleki kıdemlerine göre dağılımı Tablo 5‟te verilmektedir. Tablo 5 incelendiğinde araştırmaya katılan ilköğretim okullarındaki öğretmenlerin %52.1‟inin kadın, %47.9‟sinin erkek; %33.6‟sının 23-34 yaş arasında, %35.1‟inin 35-44 yaş arasında, %31.3‟ünün ise 45 ve üzeri yaşta olduğu görülmektedir. Öğretmenlerin çoğunluğu 45 yaşın altındadır.
Mezun olunan kuruma göre dağılımlar incelendiğinde öğretmenlerin çoğunluğunun (%66.8) eğitim fakültesinden, %33.2‟sinin ise diğer kurumlardan (eğitim enstitüsü, yüksek öğretmen okulu, fen-edebiyat fakültesi gibi kurumlar) mezun olduğu görülmektedir. Buna göre öğretmenlerin yarısından fazlasının pedagojik formasyon bilgisine sahip olduğu söylenebilir. Yine araştırmaya katılan öğretmenlerin %53.1‟inin sınıf öğretmeni, %46.9‟unun branş öğretmeni olduğu; % 37.4‟ünün bir-üç yıl, %31.5‟inin dört-altı yıl, %31‟inin yedi yıl ve üzeri süreyle görev yaptığı görülmektedir. Hizmet süresi açısından öğretmenlerin çoğunluğu altı yıl ve daha az süredir çalışan öğretmenlerden oluşmaktadır. İlköğretim okullarında çalışan öğretmenlerden %21.8‟i 13-18 yıl, %21.6‟sı 7-12 yıl ve %20.9‟u 19-24 yıl mesleki kıdeme sahiptir.
Tablo 5
Araştırmaya Katılan Öğretmenlere Ait Bazı Demografik Bulgular
Araştırma kapsamındaki ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin öğrenme engelleri boyutlarına ilişkin bulgular Tablo 6‟da verilmiştir.
Değişken N % Cinsiyet Erkek 202 47.9 Kadın 220 52.1 Toplam 422 100.0 Yaş 23-34 142 33.6 35-44 148 35.1 45 ve üzeri 132 31.3 Toplam 422 100.0
Mezun Olunan Kurum
Eğitim Fakültesi 282 66.8 Diğer 140 33.2 Toplam 422 100.0 Branş Sınıf öğretmeni 224 53.1 Branş öğretmeni 198 46.9 Toplam 422 100.0 Hizmet Süresi 1-3 yıl 158 37.4 4-6 yıl 133 31.5 7 ve üzeri 131 31.0 Toplam 422 100.0 Mesleki Kıdem 1-6 yıl 75 17.8 7-12 yıl 91 21.6 13-18 yıl 92 21.8 19-24 yıl 88 20.9 25 ve üzeri 76 18.0 Toplam 422 100.0
Tablo 6
Örgütsel Öğrenme Engelleri Boyutlarının Betimsel Bulguları
Değişkenler n S Min. Max.
Kişisel 422 3.49 .79 1.08 5.00
Bürokratik 422 3.52 .67 1.14 5.00
Tablo 6‟ya göre öğretmenlerin örgütsel öğrenme engelleri bürokratik boyutunun aritmetik ortalaması ( = 3.52), kişisel boyutunun aritmetik ortalamasından ( = 3.49) daha yüksektir. Bu bulgu öğretmenlerin bürokratik engelleri örgütsel öğrenme engeli olarak kişisel engellere göre daha fazla algıladığı şeklinde yorumlanabilir.
Öğretmenlerin öğrenme engelleri ölçeği puanlarının cinsiyete göre t-testi sonuçları Tablo 7‟de gösterilmiştir.
Tablo 7
Öğrenme Engelleri Boyutlarının Cinsiyete Göre t-Testi Sonuçları
Boyutlar Cinsiyet N S sd t p
Kişisel Erkek 202 3.57 .90 420 1.70 .089
Kadın 220 3.43 .68
Bürokratik Erkek Kadın 202 3.48 .68 420 1.19 .235 220 3.56 .67
Tablo 7 incelendiğinde ilköğretim okullarındaki öğretmenlerin örgütsel öğrenme engellerinin kişisel boyutu cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir, t(422) =
1.70, p > .05. Kişisel öğrenme engelleri boyutunda erkek öğretmenlerin aritmetik ortalaması ( = 3.57), kadın öğretmenlerinkinden ( = 3.43) daha yüksektir. Bu durum engellerin erkeklerde kadınlara göre daha az farklılık oluşturduğu şeklinde yorumlanabilir. Yani erkek öğretmenler örgütsel öğrenme engellerinden kişisel engelleri kadınlara göre daha az algılanmaktadır. Bu sonuçlar, Töremen‟in (1999) “Devlet liselerinde ve özel liselerde örgütsel öğrenme ve engelleri” konusundaki araştırmasında elde ettiği sonuçlar ile benzerlik göstermektedir.
Tablo 7 incelendiğinde bürokratik engeller ile cinsiyet arasında anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır, t(422) = 1.19, p > .05. Bürokratik öğrenme engelleri
fazladır. Kadın öğretmenler görev yaptıkları okullarda bürokratik engelleri erkek öğretmenlere göre daha az algılamaktadırlar. Bunun sebebi, kadınların bürokrasiye bakışı açılarının daha az farklılık göstermesi olduğu düşünülebilmektedir. Tersten düşünüldüğünde yöneticilerin öğretmenler üzerinde sıkı bir yönetim uygulaması, sürekli kuralları hatırlatması gibi durumlardan kadınların daha çok etkilendiği sonucuna varılmaktadır.
Örgütsel öğrenme engellerinin boyutlarının branşa göre t-testi sonuçları Tablo 8‟de verilmiştir.
Tablo 8
Öğrenme Engelleri Boyutlarının Branşa Göre t-Testi Sonuçları
Boyutlar Branş N S sd T p
Kişisel Sınıf 224 3.50 .85 420 .154 .878
Branş 198 3.49 .73
Bürokratik Sınıf 224 3.54 .68 420 .931 .353
Branş 198 3.48 .67
Tablo 8‟e göre öğretmenlerin kişisel öğrenme engelleri branşlarına göre anlamlı farklılık göstermemektedir, t(420) = 0.154, p > .05. Kişisel boyuttaki öğrenme
engellerinde sınıf öğretmenlerinin ( = 3.50) branş öğretmenlerine ( = 3.49) göre aritmetik ortalamasının daha yüksek olduğu görülmektedir. Aynı şekilde öğretmenlerin bürokratik öğrenme engelleri branşlarına göre anlamlı farklılık göstermemektedir, t(420)
= 0.931, p > .05. Sınıf öğretmenlerinin bürokratik öğrenme engelleri aritmetik ortalaması da ( = 3.54), branş öğretmenlerine ( = 3.48) göre yüksektir. Her iki boyutta da sınıf öğretmenlerinin öğrenme engellerinde branş öğretmenlerine göre daha az farklılık gösterdiği sonucuna varılmaktadır. Bu durum sınıf öğretmenlerinin görev yaptıkları okullarda bürokratik engelleri daha az algıladıkları, öğrenme engellerine bürokratik yapının etkisinin daha az olduğu sonucuna varılabilir. Öztaşkın ve Küçükali (2012), “Sosyal bilgiler öğretmenleri ile sınıf öğretmenlerinin örgütsel öğrenme engellerine ilişkin görüşlerinin karşılaştırılması” adlı çalışmalarının birçok boyutunda örgütsel öğrenme engelleri algılamalarının sınıf öğretmenleri yönünde daha çok olduğu sonucuna varmıştır.
Tablo 9‟da öğrenme engelleri boyutlarının mezun olunan okula göre t-testi sonuçları görülmektedir. Tablo 9‟a göre kişisel öğrenme engelleri öğretmenlerin mezun
oldukları fakültelere göre anlamlı bir farklılık göstermektedir, t(422) = 1.96, p < .05.
Ortalamalar incelendiğinde ise eğitim fakültesinden mezun olan öğretmenlerin ( = 3.44) kişisel öğrenme engelleri diğer fakültelerden mezun olan öğretmenlerinkine göre daha düşüktür ( = 3.60). Bu durum eğitim fakültesi mezunu öğretmenlerin kişisel öğrenme engellerini daha çok algıladıkları şeklinde yorumlanabilmektedir. Bürokratik öğrenme engelleri açısından mezun olunan fakültelere göre anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır, t(422) = 1.51, p > .05. Yine bürokratik boyutta da diğer fakültelerden
mezun olanların ortalaması ( = 3.59) eğitim fakültesi mezunlarına ( = 3.48) göre yüksektir. Kişisel engellerde olduğu gibi eğitim fakültesi mezunu öğretmenlerin bürokratik engelleri, diğer fakültelerden mezun olanlara göre daha fazla algıladıkları şeklinde yorumlanabilmektedir. Bu bulgu Bozkurt‟un (2003) “Özel dershanelerde örgütsel öğrenmenin önündeki engellere ilişkin yönetici ve öğretmen görüşleri” adlı çalışmasındaki sonuçlar ile benzerlik göstermekte ve eğitim fakültesi mezunu öğretmenlerin engel olarak algılaması yönünde bir sonuç çıkmaktadır.
Tablo 9
Öğrenme Engelleri Boyutlarının Mezun Olunan Okula Göre t-Testi Sonuçları
Boyutlar Mezuniyet N S sd T P
Kişisel Eğitim Diğer 282 3.44 .75 420 1.96 .050
140 3.60 .88
Bürokratik Eğitim 282 3.48 .67 420 1.51 .132
Tablo 10‟da örgütsel öğrenme engellerinin mesleki kıdeme göre betimsel istatistikleri verilmiştir.
Tablo 10
Örgütsel Öğrenme Engelleri Boyutlarının Mesleki Kıdeme Göre Betimsel Bulguları
Boyutlar Kıdem N S F P Kişisel 1-6 yıl 75 3.40 .75 2.394 .050 7-12 yıl 91 3.40 .71 13-18 yıl 92 3.58 .76 19-24 yıl 88 3.40 .90 25 ve üzeri 76 3.70 .82 Toplam 422 3.49 .79 Bürokratik 1-6 yıl 75 3.46 .76 1.773 .133 7-12 yıl 91 3.43 .64 13-18 yıl 92 3.58 .57 19-24 yıl 88 3.46 .75 25 ve üzeri 76 3.66 .63 Toplam 422 3.52 .67
Tablo 10 incelendiğinde öğretmenlerin kişisel öğrenme engelleri arasında mesleki kıdem bakımından anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir, F(2, 417) = 2.39, p
< .05. Diğer bir ifade ile kişisel öğrenme engelleri mesleki kıdeme bağlı olarak anlamlı bir şekilde değişmektedir. Öğretmenlerin bürokratik öğrenme engelleri arasında mesleki kıdem bakımından ise anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır, F(2, 417) = 1.77, p > .05.
Ancak ortalamalar incelendiğinde 25 ve üzeri yıl kıdeme sahip öğretmenlerin bürokratik engelleri daha fazla algıladıkları söylenebilir. Anlamlı bir farklılık olmaması Töremen‟in (1999) araştırma sonuçlarıyla bürokratik engel boyutu arasında benzerlik, Yıldız‟ın (2011) araştırma sonuçlarıyla farklılık göstermektedir.
Örgütsel öğrenme engelleri boyutlarının mesleki kıdeme göre anlamlı bir fark gösterip göstermediğini test etmek için uygulanan ANOVA sonuçları Tablo 11‟de verilmiştir.
Tablo 11
Örgütsel Öğrenme Engelleri Boyutlarının Mesleki Kıdeme Göre ANOVA Sonuçları
Değişkenler Varyansın Kaynağı KT sd KO F p Fark LSD Kişisel Gruplararası 6.032 4 1.508 2.394 .050 1-5, 2-5 3-5, 4-5 Gruplariçi 262.711 417 .630 Toplam 268.743 421 Bürokratik Gruplararası 3.236 4 .809 1.773 .133 Gruplariçi 190.308 417 .456 Toplam 193.544 421
Kıdemler arası farkların hangi gruplar arasında olduğunu bulmak amacıyla yapılan LSD testinin sonuçlarına göre, 25 ve üzeri yıl ( = 3.70, S = .82) kıdeme sahip olanların kişisel öğrenme engellerinin diğer gruplara göre daha fazla olarak algıladıkları bulunmuştur. Bozkurt‟un (2003) çalışmasında, meslekte 15-25 yıl arası çalışan grubun örgütsel öğrenme engellerini 1-5 yıl ve 6-14 yıl arası çalışan gruplardan daha fazla algılaması, bu sonuçlarla paralellik göstermektedir. Örgütsel öğrenme engelleri konusundaki çalışmalarda mesleki kıdem değişkeni, kişisel ve bürokratik açıdan ele alınmamıştır. Bu çalışma diğer araştırmalardan bu yönüyle ayrılmaktadır.
Örgütsel öğrenme engellerinin hizmet süresine göre ANOVA sonuçları Tablo 12‟de verilmiştir.
Tablo 12
Örgütsel Öğrenme Engelleri Boyutlarının Hizmet Süresine Göre ANOVA Sonuçları Boyutlar Hizmet süresi N S F p Kişisel 1-3 yıl 158 3.55 .79 2.794 .125 4-6yıl 133 3.38 .72 7 ve üzeri yıl 131 3.55 .86 Toplam 422 3.49 .79 Bürokratik 1-3 yıl 158 3.51 .70 1.773 .126 4-6yıl 133 3.44 .55 7 ve üzeri yıl 131 3.60 .74 Toplam 422 3.52 .67
Tablo 12‟ye göre kişisel öğrenme engelleri hizmet süresine göre anlamlı farklılık göstermemektedir Öğretmenlerin kişisel öğrenme engelleri hizmet süresi 1-3 yıl ve 7 yıl
ve üzeri olanların ortalaması ( = 3.55) hizmet süresi 4-6 yıl ( = 3.38 ) olanlardan daha yüksektir. Bürokratik öğrenme engelleri hizmet süresine anlamlı farklılık göstermemektedir. Bürokratik öğrenme engelleri bürokratik boyutunda ise aynı okuldaki hizmet süresi 7 yıl ve üzeri olanların aritmetik ortalaması ( = 3.60) hizmet süresi 1-3 yıl ( = 3.51) ve 4-6 yıl ( = 3.44) olanlardan fazladır. Bu durumun nedeni, hizmet süresi fazla olan öğretmenlerin çalıştıkları okullardaki bürokratik yapıya alıştıkları ve bunu bir engel olarak algılamadıkları şeklinde yorumlanabilmektedir.
Tablo 13‟te örgütsel öğrenme engellerinin kişisel ve bürokratik boyutlarının yaşa ilişkin betimsel bulguları verilmiştir.
Tablo 13
Örgütsel Öğrenme Engelleri Boyutlarının Yaşa Göre Betimsel Bulguları
Boyutlar Yaş N S F p Kişisel 23-34 142 3.38 .71 2.794 .023 35-44 148 3.47 .83 45 ve üzeri 132 3.64 .82 Toplam 422 3.49 .79 Bürokratik 23-34 142 3.42 .68 1.773 .060 35-44 148 3.51 .68 45 ve üzeri 132 3.62 .65 Toplam 422 3.52 .67
Tablo 13 incelendiğinde öğretmenlerin kişisel öğrenme engelleri arasında yaş bakımından anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir, F(2, 419) = 3.80, p < .05. Diğer bir
ifade ile kişisel öğrenme engelleri yaşa bağlı olarak anlamlı bir şekilde değişmektedir. Öğretmenlerin bürokratik öğrenme engelleri arasında yaş bakımından anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır, F(2, 419) = 2.83, p > .05. Ancak ortalamalar incelendiğinde 45
ve üzeri yaş ( = 3.62) grubu öğretmenlerin bürokratik engellerinin daha fazla olduğu söylenebilir. Yani hizmet süresindeki bulgu ile yaş arasındaki bulgu örtüşmekte, meslekte geçirilen yıllar bürokratik yapıya uymayı sağlamaktadır. Bozkurt‟un (2003) yapmış olduğu çalışmada anlamsız çıkan bürokratik boyuttaki engellerin yaşa göre bulguları benzemektedir.
Örgütsel öğrenme engelleri boyutlarının yaşa göre ANOVA sonuçları Tablo 14‟te verilmiştir.
Tablo 14
Örgütsel Öğrenme Engelleri Boyutlarının Yaşa Göre ANOVA Sonuçları
Değişkenler Varyansın Kaynağı KT sd KO F p Fark LSD Kişisel Gruplararası 4.794 2 2.397 3.805 .023 1-3 Gruplariçi 263.949 419 .630 Toplam 268.743 421 Bürokratik Gruplararası 2.588 2 1.294 2.839 .060 Gruplariçi 190.957 419 .456 Toplam 193.544 421
Yaş bakımından farkların hangi gruplar arasında olduğunu bulmak amacıyla yapılan LSD testinin sonuçlarına göre, 23-34 yaş grubu öğretmenlerin kişisel öğrenme engellerinin ( = 3.38) 45 ve üzeri yaş grubu öğretmenlerinin ( = 3.64) kişisel öğrenme engellerinden daha yüksek olduğu bulunmuş, bu bulgu hizmet süresi ve yaş değişkenlerindeki bulguları doğrulamıştır. Yani hizmette geçirilen yıl arttıkça, bürokratik engelleri algılama durumu, olayların bürokratik engel olarak algılanması azalmaktadır.