Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Dahiliye Anabilim Dalı Endokrinoloji Bölümü’nde diyabet nedeniyle takip ve tedavileri sürdürülen daha önce hiç ayak ülseriyle karşılaşmamış olan 30 kişi ile diyabetik ayak tanısı alan 30 diyabetli, hasta gruplarını oluşturmak üzere çalışma kapsamına alındı. Sağlıklı 30 gönüllü de kontrol grubunu oluşturdu.
Çalışma gruplarına ait veriler, Ek Tablo 1-7’de gösterildi. Bu verilerden elde edilen tanımlayıcı istatistikler, hazırlanan tablolarda (Tablo 3-9) X ± SD, % 25.-% 75.
persentil, % şeklinde verildi. Her gruptaki gönüllü sayısı, tablolarda “n” olarak gösterildi. Đstatistiksel karşılaştırmalarda anlamlılık düzeyi p<0.05 olarak kabul edildi.
Çalışma gruplarına ait veriler; klinik bulgular, rutin analiz bulguları ve biyokimyasal çalışma bulguları, şeklinde gösterildi.
4.1. KLĐNĐK BULGULAR
Diyabet grubunu oluşturan 30 hastanın yaş ortalaması 56.53 ± 8.91, diyabetik ayak grubunu oluşturan 30 hastanın yaş ortalaması da 58.67 ± 9.23 yıl olarak bulundu.
Diyabet nedeniyle takip ve tedavileri sürdürülen 30 hastada cinsiyet dağılımı 15 erkek (% 50) ve 15 kadın (% 50), diyabetik ayak tanısı alan 30 hastada 17 erkek (%
56.7) ve 13 kadın (% 43.3) olarak belirlendi.
VKĐ değerleri, diyabet grubunda 30.19 ± 4.24, diyabetik ayak grubunda 29.14 ± 5.21 olarak tespit edildi.
49
Kontrol grubunu oluşturan 30 sağlıklı gönüllünün cinsiyet dağılımı 16 erkek (%
53.3) ve 14 kadın (% 46.7), yaş ortalaması 52.60 ± 8.76 yıl, VKĐ değeri 25.42 ± 2.71 olarak bulundu.
Hasta ve kontrol gruplarının yaş, VKĐ ve cinsiyet durumu, Tablo 3’te gösterildi.
Tablo 3. Çalışma Gruplarının Yaş, VKĐ Değerleri ve Cinsiyet Durumu
Veriler, X±SD ve n (%) olarak gösterildi.
a,b,:Aynı harflerin yer aldığı gruplarda fark bulunmamaktadır.
Yaş ortalamaları bakımından, kontrol ile diyabet; diyabet ile diyabetik ayak grupları arasında, istatistiksel olarak fark görülmezken (p>0.05), kontrol ile diyabetik ayak grupları arasında anlamlı fark olduğu belirlendi (p<0.05). VKĐ değerleri her iki hasta grubunda da kontrole göre daha yüksek bulundu (p<0.05). Çalışma grupları cinsiyete göre karşılaştırıldığında anlamlı bir fark tespit edilmedi (p>0.05) (Tablo 3).
Hastalık süresinin diyabet grubunda 11.73 ± 5.53 yıl, diyabetik ayak grubunda 13.27
± 6.93 yıl olduğu belirlendi (Tablo 4).
Tablo 4. Hasta Gruplarının Klinik Bulguları
Hasta Grupları
Hastalık süresi (yıl) 11.73±5.53 13.27±6.93 0.347
Diyabet tipi (Tip 2) 29 (96.6) 27 (90) 0.612
Tablo 4’teki verilere göre; hastalık süresi, diyabet tipi, HT bakımından hasta grupları arasında istatistiksel olarak fark olmadığı görüldü (p>0.05). KAH, diyabetik retinopati, periferik nöropati oranının, diyabet grubuna göre diyabetik ayak grubunda
Çalışma Grupları
VKĐ 25.42±2.71a 30.19±4.24b 29.14±5.21b <0.001
Erkek-Kadın 16 (53.3) - 14 (46.7) 15 (50) - 15 (50) 17 (56.7) - 13 (43.3) 0.964
50
daha yüksek; metformin kullanım oranının ise daha düşük olduğu belirlendi (p<0.05).
Diyabetik ayak grubunu oluşturan 30 hastanın 13 (% 43.3)’ünde daha önce geçirilmiş ülser, 4 (% 13)’ünde de amputasyon öyküsü olduğu belirlendi.
Diyabetik ayak grubunda bulunan hastaların ayak ülserleri, Wagner (16) Sınıflamasına göre; 3 (% 10)’ü 1. derece, 13 (% 43.3)’ü 2. derece, 10 (% 33.4)’u 3.
derece, 1 (% 3.3)’i 4. derece, 3 (% 10)’ü 5. derece olarak değerlendirildi. Diyabetik ayak tanısı alan hastalardan 9 (% 30)’una alt ekstremite amputasyonu uygulandı. Bu hastaların 5 (% 55.6)’inde ayak ülserinin 3. derece, 1 (% 11.1)’inde 4. derece, 3 (%
33.3)’ünde 5. derece olduğu görüldü (Tablo 5).
Tablo 5. Diyabetik Ayak Grubunun Wagner Sınıflamasına Göre Dağılımı
4.2.RUTĐN ANALĐZ BULGULARI
Çalışma gruplarının rutin analiz bulguları, Tablo 6’da gösterildi.
Total protein ve AST değerleri bakımından çalışma grupları arasında istatistiksel olarak fark olmadığı belirlendi (p>0.05) (Tablo 6).
Tablo 6’da görüldüğü gibi; glukoz, HbA1C, kreatinin, TG, TC, LDL-C düzeyleri, kontrol grubuna göre diyabet grubunda daha yüksek; HDL-C, eGFR değerleri ise daha düşük bulundu (p<0.05); ancak ALT, CRP ve albümin değerleri karşılaştırıldığında fark olmadığı tespit edildi (p>0.05).
Diyabet ve diyabetik ayak grupları karşılaştırıldığında; glukoz, HbA1C, TG düzeylerinin her iki grupta istatistiksel anlamda değişmediği (p>0.05); ancak kreatinin, CRP değerlerinin diyabet grubuna göre diyabetik ayak grubunda daha yüksek (p<0.05); ALT, TC, LDL-C, HDL-C, albümin, eGFR değerlerinin ise daha düşük (p<0.05) olduğu belirlendi (Tablo 6).
Wagner
51
Tablo 6. Çalışma Gruplarının Rutin Analiz Bulguları
a,b,c:Aynı harflerin yer aldığı gruplarda fark bulunmamaktadır.
♦Kruskal Wallis analizi kullanıldı.
Kontrol grubuyla karşılaştırıldığında; CRP ve albümin düzeylerinin diyabet grubunda değişmediği (p>0.05), diyabetik ayak grubunda CRP düzeylerinin daha yüksek (p<0.05), albümin düzeylerinin ise daha düşük (p<0.05) olduğu belirlendi (Tablo 6).
Tablo 7’de görüldüğü gibi; diyabetik ayak grubu kendi içinde ampute olanlar ve ampute olmayanlar şeklinde ayrılarak karşılaştırıldığında;HbA1C, kreatinin, TG, TC, LDL-C düzeylerinin her iki grupta da istatistiksel anlamda değişmediği (p>0.05);
ancak ampute olmayan gruba göre ampute olan grupta CRP düzeyinin daha yüksek (p<0.05); HDL-C, albümin ve eGFR değerlerinin de daha düşük (p<0.05) olduğu
Glukoz (mg/dL) 90.5 (84-98)a 200 (153-231)b 175.5 (142-216)b <0.001♦
HbA1C (%) 5.15 (4.6-5.8)a 8.95 (7.9-10.7)b 7.78 (7.1-9.1)b < 0.001♦
LDL-C (mg/dL) 114.3±12.9a 137.8±34.0b 112.1±22.9a < 0.001
HDL-C (mg/dL) 48.99±11.43a 42.93±8.60b 33.37±8.47c < 0.001
T protein (g/dL) 6.99±0.24 7.02±0.58 6.91±0.57 0.667
Albümin (g/dL) 4.16±0.27a 4.13±0.37a 3.56±0.54b < 0.001
eGFR (mL/dk) 93.70±13.06a 78.53±20.19b 61.83±24.42c < 0.001
52
Tablo 7. Ampute Olan ve Olmayan Grupların Rutin Analiz Bulguları
*Mann-Witney U testi kullanıldı.
4.3. BĐYOKĐMYASAL ÇALIŞMA BULGULARI
Hasta ve kontrol gruplarından elde edilen biyokimyasal çalışma bulguları, Tablo 8’de gösterildi.
Çalışma grupları arasında sdLDL-C seviyeleri bakımından istatistiksel olarak fark olmadığı belirlendi (p>0.05) (Tablo 8).
Tablo 8’de görüldüğü gibi; MDA, ET-1, ĐMA değerleri, kontrol grubuna göre diyabet grubunda daha yüksek (p<0.05); SOD aktivitesi daha düşük (p<0.05) bulundu; ancak oxLDL, % sdLDL-C, ADMA, NO değerleri ve PON1 aktivitesi karşılaştırıldığında fark olmadığı tespit edildi (p>0.05).
Diyabet ve diyabetik ayak grupları karşılaştırıldığında; ET-1 seviyesi ve SOD aktivitesinin her iki grupta da istatistiksel anlamda değişmediği (p>0,05); ancak MDA, oxLDL, % sdLDL-C, ADMA, NO, ĐMA ve albümin düzeltmesi uygulanan ĐMA değerlerinin diyabet grubuna göre diyabetik ayak grubunda daha yüksek (p<0.05); PON1 aktivitesinin ise daha düşük (p<0.05) olduğu belirlendi (Tablo 8).
Kontrol grubuyla karşılaştırıldığında; diyabetik ayak grubunda PON1 aktivitesinin daha düşük; oxLDL, % sdLDL-C, ADMA, NO düzeylerinin daha yüksek (p<0.05) olduğu tespit edildi (Tablo 8).
Parametreler
Kreatinin (mg/dL) 1.19±0.33 1.44±0.44 0.096
CRP (mg/L) 18.0 (6.34-43.25) 74.30 (27.30-101.90) 0.022*
TG (mg/dL) 156 (105.5-250) 142 (115-224) 0.894*
TC (mg/dL) 186.05±27.04 167.44±31.86 0.113
LDL-C (mg/dL) 114.4±19.8 106.5±29.5 0.394
HDL-C (mg/dL) 35.48±7.5 28.44±8.96 0.035
Albümin (g/dL) 3.69±0.51 3.27±0.51 0.049
eGFR (mL/dk) 67.76±24.79 48.0±17.79 0.04
53
Tablo 8. Hasta ve Kontrol Gruplarının Biyokimyasal Çalışma Bulguları
a,b,c:Aynı harflerin yer aldığı gruplarda fark bulunmamaktadır.
♣Albümin düzeltmesi yapıldı.
♦
Kruskal Wallis analizi kullanıldı.
Parametreler
Çalışma Grupları
p Kontrol
(n:30)
Diyabet (n:30)
Diyabetik ayak (n:30)
SOD (U/mL) 0.187 (0.167-0.216)a 0.154 (0.122-0.177)b 0.145 (0.120-0.160)b <0.001♦ PON1 ( U/L) 97.78 (56.45-149.18)a 74.80 (46.37-147.17)a 71.57 (36.29-90.72)b 0.025♦
MDA (µM) 1.68 (1.42-2.27)a 2.70 (2.27-3.12)b 3.97 (2.77-7.53)c <0.001♦
oxLDL (ng/mL) 123.7 (100.6-135.8)a 132.04 (109.8-170.9)a 175.56 (150.6-215)b <0.001♦
sdLDL-C (mg/dL) 24.14±5.06 26.66±9.04 26.86±6.66 0.261
% sdLDL-C 21.14±3.80a 19.75±6.08a 24.89±7.68b 0.004
ADMA (µM) 0.377 (0.347-0.437)a 0.386 (0.341-0.433)a 0.474 (0.407-0.535)b <0.001♦
NO (µM) 11.02 (9.08-14.97)a 13.48 (11.69-16.61)a 20.12 (14.67-27.06)b 0.001♦
ET-1 (ng/mL) 0.168±0.041a 0.219±0.071b 0.183±0.067ab 0.005
ĐMA (ABS U) 0.395±0.054a 0.478±0.095b 0.721±0.123c <0.001
ĐMA♣ (ABS U) - 0.475±0.093a 0.660±0.122b <0.001
53
54
Tablo 9’da görüldüğü gibi; diyabetik ayak grubu kendi içinde ampute olanlar ve ampute olmayanlar şeklinde ayrılarak karşılaştırıldığında; albümin düzeltmesi uygulanan ĐMA, oxLDL, sdLDL-C, % sdLDL-C, ET-1 düzeylerinin her iki grupta da istatistiksel anlamda değişmediği; ADMA, NO, ĐMA, değerlerinin ampute olan grupta yükselmeye, PON1 aktivitesinin de düşmeye meyilli olduğu görülmekle beraber bu değişikliklerin istatistiksel olarak anlamlı olmadığı belirlendi (p>0.05).
Ayrıca ampute olmayan gruba göre ampute olan grupta MDA seviyesinin daha yüksek (p<0.05); SOD aktivitesinin de daha düşük (p<0.05) olduğu tespit edildi.
Tablo 9. Ampute Olan ve Olmayan Grupların Biyokimyasal Çalışma Bulguları
♣ Albümin düzeltmesi yapıldı.
*Mann-Witney U testi kullanıldı.
Diyabetik ayak grubunda alt ekstremite amputasyonu uygulanan hastaların AÖ ve AS ĐMA değerleri arasında istatistiksel anlamda fark olduğu belirlendi (p<0.05) (Şekil 27).
Parametreler
Diyabetik ayak (n:30) Ampute olmayan p
diyabetik ayak (n:21)
Ampute diyabetik ayak (n:9)
SOD (U/mL) 0.148 (0.129-0.164) 0.114 (0.083-0.140) 0.003*
PON1 ( U/L) 72.63±35.72 58.91±30.37 0.324
MDA (µM) 3.40±1.75 7.36±1.2 < 0.001
oxLDL (ng/mL) 170.93 (147.78-210) 182.04 (149.63-258.89) 0.449*
sdLDL-C (mg/dL) 26.97±7.06 26.60±5.99 0.891
% sdLDL-C 24.23±7.45 26.43±8.44 0.481
ADMA (µM) 0.460±0.103 0.539±0.146 0.100
NO (µM) 20.23±8.12 26.65±9.50 0.07
ET-1 (ng/mL) 0.174±0.065 0.206±0.068 0.223
ĐMA (ABS U) 0.699±0.109 0.773±0.144 0.133
ĐMA♣ (ABS U) 0.652 (0.587-0.726) 0.666 (0.529-0.690) 0.790*
55
56
57
Diyabet grubunda; oxLDL ile PON1, ĐMA ile eGFR, PON1 ile sdLDL-C arasında negatif; oxLDL ile sdLDL-C, MDA ile ET-1 arasında pozitif yönde korelasyon olduğu belirlendi (p<0.05).
58