• Sonuç bulunamadı

B. Bulgarlarda Millet Fikrinin Ortaya Çıkması ve Gelişmesi

1. Gizli Bulgar Komitaları

Bulgar Milliyetçilerin kurduğu ilk gizli Bulgar komitası Georgi Rakovski tarafından Sırpların Osmanlı idaresine karşı başlattıkları isyana destek vermek amacıyla 1862 yılında Belgrat’a kurulan birinci Bulgar lejyonudur371. 1867 yılında birinci Bulgar lejyonunun dağılmasından sonra Sırp yetkililerinin desteği ile kurulan ikinci Bulgar lejyonu, Bulgarlar tarafından kurulan ikinci gizli Bulgar komitasıdır372. Bu komita üyelerinin birçoğu Sırp hükümetinin Sırbistan’da faaliyet göstermelerini yasaklamasından sonra Romanya’nın başkenti Bükreş’e gitmişlerdir.

Bükreş’e gelen Bulgar milliyetçilerinden biri de Lyuben Karavelov’dur.

Lyuben Karavelov Bükreş’e gelir gelmez Bükreş’te bulunan Bulgar milliyetçilerini bir araya getirebilmek amacıyla "Свобода" (Özgürlük) gazetesini yayımlamaya başlamıştır. Lyuben Karavelov çıkardığı bu gazete sayesinde amacına kısa bir sürede ulaşmıştır. Gazetenin etrafında, daha sonra Bulgaristan Merkez Devrimci Komitesi

370 Димитър Маринов, Стефан Стамболов…, s. 34-35.

371 Louis Léger, “The Ideal”, The Bulgarians,s. 124.

372 Louis Léger, a.g.m, s. 124.

olarak isimlendirilecek olan taraftar grubu toplanmıştır. Lyuben Karavelov bu gazetede amaçlarını ve kurulması düşünülen komitanın programını detaylı bir şekilde kaleme almıştır373. Bu şekilde üçüncü gizli Bulgar komitası olan Bulgaristan Merkez Devrim Komitası Bükreş’te 1869 yılında kurulmuştur374.

Dördüncü gizli Bulgar komitası olan İç Devrim Örgütü de Vasil Levski tarafından 1870 yılında Bulgaristan’ın Lofça şehrinde kurulmuştur. Lofça şehrinde kurulan İç Devrim Örgütü aynı zamanda Tatarpazarcık, Tırnova, İslimye ve Eski Zağra şehirlerinde de örgütlenmiştir375. Vasil Levski Bükreş’te bulunduğu sırada Bulgaristan’ın bağımsızlığının kazanılabilmesi için Bulgaristan Merkez Devrimci Komitesi’nin Bükreş’ten Bulgaristan’a taşınmasını ve faaliyetlerini ülke içinde sürdürmesi gerektiğini dile getirmekteydi. Fakat Vasil Levski’nin bu görüşü başta Lyuben Karavelov olmak üzere diğer Bulgar milliyetçileri tarafından kabul edilmemiş ve sert bir dille eleştirilmiştir. Bunun üzerine Vasil Levski görüşlerini son bir defa daha anlatabilmek amacıyla Bulgaristan Merkez Devrimci Komitesi üyelerini Romanya’nın Galats şehrinde bir toplantıya davet etmiştir. Fakat Vasil Levski bu toplantıda da istediği sonucu alamamıştır. Bunun üzerine Vasil Levski Bulgaristan Merkez Devrim Örgütü üyelerini sert bir şekilde eleştirmiş ve bu eleştirilerini de Bulgaristan Merkez Devrim Örgütü üyesi İvan Kırşovski’ye376 gönderdiği mektupta şu şekilde dile getirmiştir377:

“Bulgaristan’dan özellikle halkın fikrini saf ve eğitimli Bulgar halkının, siz değil misiniz bir yıl boyunca onlar için fikir beyan edenler?

Söylediklerinizi hatırlıyor musunuz, benim karşı geldiğim sözleri,

373 Константин Косев, Васил Левски, s. 106.

374 BOA, A.}MKT.MHM, Nr. 442-41, H.7 Şaban 1289 (10 Ekim 1872); Louis Léger, a.g.m, s. 125;

Божидар Димитров, Истинската История на Освобождението 1860-1878, s. 29.

375 Süleyman Oğuz, Osmanlı İdâresi ve Doğu Rumeli Vilayeti (1878-1885), Cem Ofset Matbaacılık, İstanbul 1987, s. 38; Божидар Димитров, a.g.e, s. 38-39.

376 12 Ağustos 1839 tarihinde dünyaya gelen İvan Kırşovski 1862 yılında Belgrat’ta kurulan Bulgar lejyonuna katılmış ve burada yaralanmıştır. Lejyonun dağılmasından sonra bir süre Dobruca’da öğretmenlik yapan İvan Kırşovski daha sonra diğer Bulgar milliyetçiler gibi Bükreş’e giderek Bulgaristan Merkez Devrim Komitesi’ne katılmıştır. Daha fazla bilgi için bkz.

http://karshovski.com/ivan-karshovski/.

377 Константин Косев, a.g.e, s. 60-62; Димитър Т. Страшимиров, Васил Левски Живот, Дела, Извори, Изток Запад, София 2014, s. 81-82.

hatırlamazsanız bende hepsi yazılı. (Geçmişe geri dönerek Eflak’ta bu güne kadar yaptığınız işler, kim kimi işe yerleştirdi, kimi Sırp, kimi Rus, kimi ise Türk politikası yürütüyor, onunla çalışılmaması gerekir, bizim Bulgarlar buna kokuşmuş pislik diyor.) Bir yıldır ben bu komedileri kenarda durup izledim ve Bulgaristan’a döndüm.

…Kardeşlerim sizin oradaki işleriniz beni sıkıntıya soktu, benim başka yapacak bir şeyim kalmadı, çünkü ben aranızda en saf ve cahil kişi idim, sizi sözle ikna edemedim, bu nedenle benim yolum Bulgar topraklarına dönmek ve aklımın erdiği gibi çalışmaktır. Sizden yaptıklarımızı benimseyen olursa gelsin, biz onu kabul ederiz.”

Sonuçsuz kalan toplantının ardından 1870 yılında Vasil Levski Rusçuk üzerinden Bulgaristan’a geçiş yapmış ve İç Devrimci Komitesini kurmak için harekete geçmiştir378. Vasil Levski ilk olarak komitenin merkezi olarak hem Romanya’ya hem de Güney Bulgaristan’la kolay bağlantı sağlayabileceği Lofça şehrini seçmiştir379. Lofça’da merkez komitenin kurulmasından sonra Vasil Levski tüm dikkatini ülke içerisinde köy ve kasabalarda da merkeze bağlı gizli iç devrim komitelerinin kurulmasına vermiştir. Vasil Levski’nin bu çalışmaları 1872 yılının ortasına kadar sürmüştür380. Bulgaristan’a geldiği 1870 tarihinden itibaren durmadan tüm Bulgaristan’ı gezdiği için İç Devrim Komitesi üyeleri tarafından Levski’yi Hz.

İsa’nın havarilerine benzetmişler ve ona havari anlamına gelen “Апостола”

(Apostola) ismiyle hitap etmeye başlamışlardır381. Vasil Levski tarafından kurulan İç Devrim Örgütü Bulgaristan topraklarında oldukça iyi örgütlenmiştir. Söz konusu bu örgüt genel olarak on bölgeye ayrılmıştır. Bu bölgeler ve yöneticileri şunlardır;

Bölge Yönetici

1 – Tırnova kazasında Rahoviça Stefan Nikolov Stambolov

2 – İslimye Yenizağralı İstoel

378 Mercia MacDermott, The Apostle of Freedom: A Portrait of Vasil Levski Against a Background ofNineteenth Century Bulgaria; s. 114.

379 Mercia MacDermott, a.g.e, s. 115.

380 Константин Косев, Васил Левски, s. 63.

381 Константин Косев, a.g.e, s. 66.

3 – Otlukköy Şumnulu Petro Dolov

4 – Ivraça Çırpanlı Zaimov

5 – Batakköy İko Molov

6 – Niş Pavloviç

7 – Yenipazar Boskoviç

8 – Saray – Bosna İzmirliev

9 – Debre Dimitri

10 – Dukakin Sırbistanlı Pero382

Vasil Levski’nin kurduğu İç Devrim Komitesi Bulgaristan’ın her tarafında bir örümcek ağı gibi yayılmıştır. Ayrıca kurulan bu gizli Bulgar komitesinin üyeleri gizli tutulmuştur383. Durum böyle olunca hem İç Devrim Komitesi hem de Bükreş’te bulunan Bulgaristan Merkez Devrim Komitesi işbirliği yapmak zorunda kalmıştır.

İki Bulgar komitesi arasında 29 Nisan - 5 Mayıs 1872 tarihleri arasında Bükreş’te bir toplantı yapılmış ve bu toplantıda yapılan oylamada oy çokluğu ile iki komitenin birleşmesine karar verilmiştir. İki komite arasındaki bu işbirliği doğrultusunda Vasil Levski’ye yardım etmesi amacıyla Dimitır Obşti384 ve Angel Kınçev385 Bulgaristan Merkez Devrim Komitesi tarafından görevlendirilmiştir386. Aycı bu toplantıda iki komitenin birleşmesiyle oluşan yeni birliğin hedefleri on maddeden oluşan bir metin ile açıklanmıştır. Bu maddeler şunlardır;

1 - Bulgar Devrimci Merkez Komitesi, Bulgaristan'ı devrim ve silah yardımıyla kurtarmayı amaçlamaktadır. Bağımsız bir Bulgar devleti kurulana

382 Halil Sedes, 1875-1876 Bosna-Hersek ve Bulgaristan İhtilâlleri…, s. 196.

383 Mercia MacDermott, The Apostle of Freedom: A Portrait of Vasil Levski Against a Background ofNineteenth Century Bulgaria; s. 122.

384 Dimitır Obşti Makedonya’nın Dyakovo köyünde dünyaya gelmiştir. Rakovski’nin Belgrat’taki kurduğu Bulgar lejyonuna katılmıştır. Dimitır Obşti ayrıca 1866 yılında İtalya’da kurulan Garibaldi’nin çetesine ve Girit’in isyanına da katılmıştır. Daha fazla bilgi için bkz. Константин Косев, Васил Левски, s. 66.

385 Angel Kınçev 1850 Gabrovo’ya bağlı Tryavna kasabasında dünyaya gelmiştir. Orta öğrenimini Rusçukta bitirdikten sonra lise eğitimini Ukrayna’nın Bolgrad şehrinde tamamlayan Angel Kınçev 1868 yılında Belgrat’ta bulunan ikinci Bulgar lejyonuna katılmıştır. Vasil Levski’nin ikinci yardımcısı olarak çalışan Angel Kınçev 1873 yılında Rusçuk’tan Romanya’ya geçerken Tuna nehrinde hayatını kaybetmiştir. Daha fazla bilgi için bkz. Константин Косев, Васил Левски, s. 66-67.

386 Константин Косев, Васил Левски, s. 66.

kadar, Bulgar Devrimci Merkez Komitesi geçici Bulgar hükümeti olarak görev yapacaktır.

2 - Bu amaca ulaşmak için propaganda, baskı, silahlı çatışma, ateş, ölüm vb. yollar denenecektir.

3 - Biz Bulgarlar, bizim özlemlerimize ve kaderimizin yakından bağlantılı olduğu Romenler'le yakınlaşan bütün komşu toplumlarımızla birlikte yaşamak istiyoruz ve bir özgür topraklar federasyonu kurmak istiyoruz.

4 - Bulgarların yaşadığı bu toprakların Bulgarlar tarafından yönetilmesini, yani Bulgar halkının kurallarına, geleneklerine ve özelliklerine göre yönetilmesini diliyoruz.

5 - Her milletin ve her insanın kendi özgürlüğünü kurmasına ve kendi iradesiyle yönetilmesine izin verilmesi gerektiğinden bizler yabancıyı bir yönetim istemiyoruz.

6 - Tarihsel haklara dair bir iddiamız yok ve bu yüzden halkın kendi kaderini belirlemesine izin verilecektir.

7 - Bizler, kişisel özgürlüğü ve din özgürlüğü, tek kelimeyle insanların özgürlüğünü istiyoruz ve bu yüzden komşularımız için aynı özgürlüğü istiyoruz. Başka biri üzerinde hakim olmak istemiyoruz ve bu nedenle de başkalarına hükmetmek istemiyoruz.

8 - Düşmanlarımıza ve muhaliflerimize hizmet eden, halkımızın kurtuluşunu engelleyen Bulgar çorbacıları istemiyoruz.

9 - Yunanlıları, tarihsel iddialarını terk etmeleri halinde dost ve müttefik olarak kabul etmeye hazırız.

10 – Bizler, Türk halkına karşı değil, Türk hükümetine ve onu destekleyen ve savunan Türklere karşı çıkıyoruz. Kısacası, inancına ve milliyetine bakmadan, kutsal ve dürüst çalışmalarımıza sempati duyan bütün milletlerin dost olduğunu düşünmekteyiz387.

387 Константин Косев, Васил Левски, s. 112-114.

Vasil Levski tarafından kurulan İç Devrim Komitesi kısa bir sürede tüm Bulgaristan’da örgütlenmiş ve büyük bir isyan hazırlığına başlamıştır. Komiteye üye olmak isteyen Bulgarlar, ilk olarak bir komite üyesi tarafından önerilmeli, sorgulanmalı ve kendini ispat etmelidir. Bu süreçten geçen kişi bir yemin töreninin ardından komiteye kabul edilmektedir388. Bu yemin metni şu şekildedir:

“Tanrımın ve dürüst organizasyon üyelerimin önünde, hiç bir sırı ve bana söylenenleri ölene ve mezara kadar kimseye söylemeyeceğimi ve açıklamayacağımı vatanım ve namusum üzerine kendi rızamla yemin ederim.

Bulgar Merkez Komitesinin eylemlerinin sırlarını koruyacağıma, kanun ve emirlerine koşulsuz itaat edeceğime söz veriyorum ve yemin ediyorum. Aksi takdirde, hain ve suçlu olursam, beni korumaya ve mahkûm etmeye hakkı olan komitenin silahıyla cezamı çekmeye razıyım. Yemin ederim !”389.

Bulgar komitacılarının bu faaliyetleri ve alınması gerekli önlemler bir rapor şeklinde İstanbul’a bildirilmiştir390. Falliyetleri bölgedeki Osmanlı idarecileri tarafından takip edilen örgüt Osmanlı hükümetinin eylemlerinden korunmak, komite yönetimine rahat ve güvenli çalışma ortamı yaratmak, komite üyelerinin davranışlarını takip etmek, gerektiğinde cezai eylemler uygulamak amacıyla gizli bir polis örgütü kurulmuş391 ve başına Hristo İvanov getirilmiştir392. Vasil Levski tarafından kurulan İç Devrim Komitesi sözlü ve basılı malzemelerle halkın Osmanlı idaresine karşı isyan etmesi amacıyla yoğun bir propaganda yürütmüştür. Komitenin yürüttüğü bu çalışmalar sonucunda 1876 yılının Nisan ayında “Априлското въстание” adı verilen büyük bir isyan patlak vermiştir.

388 Mercia MacDermott, The Apostle of Freedom: A Portrait of Vasil Levski Against a Background of Nineteenth Century Bulgaria, s. 122-124.

389 Константин Косев, Васил Левски, s. 67-68.

390 BOA, A.}MKT.MHM, Nr. 442-41, H. 7 Şaban 1289 (10 Ekim 1872).

391 Mercia MacDermott, The Apostle of Freedom…, s. 122-123.

392 Константин Косев, Васил Левски, s. 68.