BKM’nin başlıca stratejileri

BKM’nin kuruluş aşamasında belirlediği stratejiler şu şekildedir:

Bankalar arası yetkilendirme ve takas işlemlerini en düşük maliyet ile gerçekleştirirken, üyelerin tüm ihtiyaçlarını eksiksiz bir şekilde yerine getirmek, uluslararası servis sağlayıcılarının kalitesini artırmak,

Türk kartlı ödeme sektörü alt yapısının gelişimi için tüm imkân ve fırsatları değerlendirmek,

Kartlı ödeme sistemleri ile ilgili kural ve standartları oluşturmak,

Kartlı ödeme sektörüne ilişkin tüm taraflar (bankalar, kart kullanıcıları, kural koyucu kurum/kuruluşlar) arasında iletişim ve yönetimi sağlamak.

2.7.1.2 BKM’nin idari yapısı

BKM AŞ’ye faaliyetini sürdüren on banka ortaktır. Yirmi sekiz finansal kuruluş ise kurum üyesidir. Türkiye sınırları dahilinde BKM’ye üye olmak için müracaat eden tüzel kişilerin, 4389 sayılı Türk Bankalar Kanunu'na tabi olan ve kendi isimleri altında banka kartı ihraç eden veya ihraç etmeyi planlayan banka veya Visa International, Master Card International kuruluşlarından en az birine üye olarak kabul edilmiş banka ya da kuruluş olmaları gerekir. Ayrıca, BKM Yönetim Kurulu'nun onayına tabi olmak üzere Türkiye'de yerleşik olmayan yabancı bankalar BKM'ye üyelik için başvurabilir [2, 4].

2.7.1.3 BKM’nin işlevleri

Kart hamillerinin yaptıkları alışverişlerden kaynaklanan borç ve alacaklarının bankalar arasındaki takası, BKM bünyesinde yurtiçi takas ve hesaplaşma aracılığı ile gerçekleşir. Bankalar arasındaki yetkilendirme işlemini yürütmek, kredi kartı ve banka kartı sektöründe bulunan bankalar arasında uygulanacak prosedürleri geliştirmek, yurtiçi kuralları oluşturmak, standardizasyonu sağlamaya yönelik çalışmalar yaparak kararlar almak, yurtdışı kuruluş ve komisyonlar ile ilişkiler kurmak ve gerektiğinde üyelerini bu kuruluşlarda temsil etmek, halen her banka tarafından devam ettirilen işlemleri daha güvenli, süratli ve daha az maliyetli, tek bir merkezden yürütmek BKM'nin kuruluş ana sözleşmesindeki faaliyetleri arasında yer almaktadır. BKM'nin başlıca işlevleri aşağıdaki gibi listelenebilir. [2, 4]

Yurtiçi takas ve hesaplaşma - YTH: BKM, üyelik ve hizmet sözleşmesi gereği üye banka ya da kuruluşlara, kendi bünyesinde oluşturduğu takas merkezi üzerinden hizmet vermektedir. Üye banka ya da kuruluşlar arasında kredi kartı işlemlerinden doğan borç veya alacakların tasfiyesi, YTH modülü ve takas merkezi aracılığı ile TCMB nezdindeki BKM hesabından yapılmaktadır.

BKM yeni takas sistemi ile yeni gelişmeler de yaşanmıştır. 2000 yılında BKM ve üye kuruluşları chip&pin uygulamasına geçiş kararı almışlardır. 2001 yılında chip & pin uygulaması geçişi için EMV yurtiçi standartları oluşturulmuştur. 2002 yılında Bankalararası Kart Merkezi, EMV chip sertifikasyonu hizmetini devreye sokmuştur. 2006 yılında Avrupa'nın ilk kez temassız kredi kartı kullanımı Türkiye'de kullanıma başlanmıştır. Türkiye, Fransa ve İngiltere'nin ardından chip&pin uygulamasını Avrupa'da üçüncü ülke olarak başlatmıştır. 2007 yılında ise BKM tarafından Turkcell işbirliği ile dünyada ilk defa kredi kartı ile internet üzerinden yapılacak alışverişlerde, kart kullanıcıları ve ticari siteler için güvenli alışveriş ortamı sağlayan BKM 3D Secure platformu oluşturulmuştur. Yine 2007 yılında Türkiye'de ilk temassız toplu taşıma uygulaması başlatılmıştır [4, 16].

Mesaj yönlendirme (switch) sistemi: Uluslararası kart kuruluşlarının kuralları gereği, üzerinde bu kuruluşların logoları bulunan her kartın, uluslararası kart kuruluşları ile anlaşmalı kart kabul eden (acquirer) üyeler tarafından kabul edilme zorunluluğu bulunmaktadır. Acquirer'ların anlaşmalı oldukları üye iş yerlerinde ya da ATM'lerinde, kendilerine ait olmayan bu kartlar ile yapılan işlemlerde (not-on-us) risklerini en aza indirgemek amacıyla, kart ihraç edenden (issuer), yapılmak istenen işleme ait olumlu ya da olumsuz bir yanıt almaları gerekmektedir. Her bir kart kabul eden (acquirer) ile kart ihraç eden (issuer) arasında birebir iletişim kurulması mümkün olmadığından switch adı verilen yönlendirme merkezlerine yönelik ihtiyaç doğmuştur.

BKM yönlendirme sistemi, üyelerine banka kartı ve kredi kartı yönlendirme hizmeti vermek üzere 1 Ağustos 1993 tarihinde uygulanmaya başlamıştır. BKM yönlendirme sistemi ile üyelere sunulan hizmetler; “Kredi Kartı Online Otorizasyon, Kredi Kartı Yerine Otorizasyon, Banka Kartı ATM Paylaşımı, Banka Kartı POS Paylaşımı ve Visa (Base I), MasterCard (EPS NET), AmEx ATM Acquiring Yönlendirme” şeklinde ifade isimlendirilebilir.

Aynı zamanda BKM, yurtdışı Visa veya MasterCard bağlantıları için, MasterCard ve Visa tarafından kabul edilmiş bir servis sağlayıcıdır [4]. BKM sisteminden 2009 yılında geçen işlemlerin dağılımıÇizelge 2.1’de görülmektedir.

Çizelge 2.1 : 2009 yılı BKM’den geçen işlemlerin dağılımı.

İşlem Türü Oran

Kredi Kartı Otorizasyon 82,76%

Kredi Kartı Nakit Avans 2,26%

ATM Banka Kartı Para Çekme 2,43%

ATM Banka Kartı Bakiye Sorma 2,19%

POS Banka Kartı 9,34%

ATM Şifre Yönetimi 0,04%

VISA/MasterCard/AMEX Yönlendirme 0,98%

Toplam 100%

BKM Yönlendirme sisteminden 2006 yılında toplam 818.085.248 adet işlem geçmiş, bunlardan 689.658.790 adedi kabul (yüzde 84.31), 119.958.391 adedi ret (yüzde 14.66) ve 8.438.062 adedi iptal (yüzde 1.03) işlemi olarak gerçekleşmiştir. Toplam işlem adedinde 2005 yılına göre yüzde 75 oranında artış meydana gelmiştir. 2006 yılında yurtiçi takas ve hesaplaşma (YTH) sisteminde toplam 607.075.943 işlem geçmiştir. Söz konusu işlemlerin parasal karşılığı 47.486.696.415 TL’dir. 2005 yılına göre işlem adedinde yüzde 6,53 oranında azalma ve ciro miktarında yüzde 14,6 oranında artış görülmüştür.

Raporlama: BKM; aylık ve üç aylık dönemler itibariyle üyelerinden kartlı ödeme sistemlerine yönelik istatistiki bilgi toplamaktadır. Toplanan bu bilgiler doğrultusunda aylık olarak pazar payları, kart ve POS sayıları, taksitli işlem, EMV çiple gerçekleşen işlem ve MO/TO (mektupla/telefonla sipariş) işlem ve e-ticaret işlem adet ve tutarları raporlanmaktadır.

Üç ayda bir yayımlanan raporlarda ise konsolide istatistik, yönetici özeti, bilgi paylaşımı, pazar payı, il bazında kredi kartı dağılımı, kredi kartı issuer cironun bireysel ve ticari dağılımı, sahtecilik ve dolandırıcılık raporları oluşturulmakta, BKM online aracılığı ile üyelerle paylaşılmaktadır.

Switch ücretlendirme ve banka kartı takası: Switch üzerinden geçen, BKM üyelerinin birbirlerine ait banka kartı kullanımından doğan komisyon ve anapara, finansal olmayan banka kartı ve kredi kartı işlemlerinden doğan hizmet ücretlerine ait borç ve alacaklarının tasfiyesi TCMB nezdindeki BKM hesabından yapılmaktadır [4, 16]. Chargeback döküman paylaşım hizmeti: Üyeler arasındaki uyuşmazlık durumlarında, paylaşılmasına ihtiyaç duyulan dökümanların, elektronik ortamda üyeler arasında iletilmesini ve merkezden kayıt altına alınmasını sağlamaktadır.

Merkezi iş yeri veritabanı: BKM'ye üye olan bankaların kartlı ödeme sistemlerine dahil olan iş yerlerine ait bilgilerinin bir merkezde toplanarak, birden fazla BKM üyesiyle anlaşmaya sahip iş yeri kayıtlarının eşleştirilmesini, her iş yerine tekil bir numara verilmesini ve iş yerlerinin bu numara üzerinden takibini sağlamaktadır. BKM veri ambarı: Kartlı ödeme sistemlerindeki yetkilendirme ve takas kayıtlarının sahtekârlık, istatistik, pazar araştırma ve pazar geliştirme amaçlı olarak saklanmasına, gerektiğinde üyeler ve BKM tarafından sorgulanmasına ve analiz edilmesine yönelik hizmetlerdir.

BKM’nin 2006 yılında hayata geçirmiş olduğu “veri ambarı projesi” sayesinde BKM çalışanlarının ve üyelerinin ambar üzerinden detaylı raporlar ile analiz yapabilmelerine olanak sağlanmıştır. Ayrıca veri ambarı sayesinde dolandırıcılık ve sahtecilik işlemlerinin de büyümeden önüne geçilebilme imkânı doğmuştur. BKM veri ambarı projesi kapsamında, BKM sistemlerindeki işletim sırasında elde edilen “not-on-us” yetkilendirme ve takas verilerinin yanı sıra, üyelerin “on-us” verilerinin de veri ambarında toplanması ve üyelerin kullanımına açılması hedeflenmektedir. 2006 yılı itibariyle “on-us” işlemlerin yüzde 40’lık ve tüm işlemlerin de yüzde 70’lik hacmi BKM veri ambarında toplanmıştır.

Birleşik uyarı listesi: Üyeler tarafından çevrim içi bildirilen sakıncalı kartların konsolidasyonunun yapılıp, tüm BKM üyeleriyle periyodik paylaşılmasını sağlayan listedir.

BKM online: BKM ve üyeler arasında yetki sınırları içerisinde iletişim ve bilgi paylaşımına altyapı oluşturan sistem BKM Online olarak adlandırılmaktadır.

Pazarlama faaliyetleri: BKM, kartlı ödeme sistemleri konusunda kart kullanıcılarının ve üye iş yerlerinin ortak platformlar oluşturularak bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi amacını taşıyan faaliyetler yürütmektedir. Süreklilik arz eden yoğun reklam ve bilgilendirme çalışmalarıyla, kart kullanıcıları ve üye iş yerleri gerek kredi kartı, gerekse banka kartı kullanımı ve yeni uygulamalar konusunda bilgilendirilmektedir. Periyodik olarak düzenlenen eğitim ve seminerler ile kartlı ödeme sistemleri içinde yer alan tarafların bir araya gelmesi ve taraflar arası bilgi paylaşımı sağlanmaktadır [4, 16].

2.7.2 Kredi Kayıt Bürosu (KKB)

Bankaların kredi açarken, kredi için başvuran kişinin geri ödeme konusundaki güvenilirliği, geri ödeme kapasitesi ve borca karşılık gösterdiği maddi teminat gibi hususları değerlendirerek hareket etmesi gerekmektedir. Bu nedenle 1999’da Kredi Kayıt Bürosu (KKB) ile üye bankalar arasında bir Bankalararası Kredi Referans Sistemi kurulmuştur.

Kurucu üye konumundaki on bir bankanın 25 milyar TL sermaye payı ve toplam 275 milyar TL sermaye ile kurulan KKB'den üye statüsüne sahip olarak hizmet almak isteyen diğer kurumlar ise KKB Yönetim Kurulu tarafından belirlenen üyelik tesis ücretini ödeyerek, Kredi Referans Sistemi hizmetlerinden faydalanma olanağına sahip olabilmektedirler.

Kredi Kayıt Bürosu, kuruluş amacı doğrultusunda geliştirdiği ve Kredi Referans Sistemi olarak adlandırdığı sistemi Nisan 1999’da finans sektörünün hizmetine sunmuş olup dokuz kurucu üyesi ile birlikte bugün itibariyle sistem, otuz sekiz üye kuruma hizmet vermektedir. Bünyesinde oluşturduğu Kredi Referans Sisteminde paylaşıma sunulan tüketici bilgileri kapasitesi, sektör hacminin yaklaşık yüzde 97'lik bölümünü içermektedir.