Bitki Örtüsü

Kahramanmaraş ili coğrafi olarak çok dağlık ve engebeli bir yapıya sahiptir. Bu dağların bitki örtüsünü çoğunlukla orman teşkil etmektedir. Aynı zamanda bitki örtüsü bölgeden bölgeye farklılık gösteren bir yapıya sahiptir. Yöre ormanlarında kızılçam, karaçam, sedir, ardıç, köknar, gürgen, kayın vb. ağaç türleri bulunmaktadır. İlin Güney ve Güneybatı kısımları Doğu Akdeniz Bölgesi’nde olduğu için bitki örtüsü maki topluluğu biçimindedir (bk. Furkan ve diğ., 2010: 42).

“Kahramanmaraş ili ve çevresini, toprak karakterlerinin ve ikliminin elverişli oluşu nedeniyle çok yakın bir geçmişte bugünkünden daha çeşitli ve zengin bir bitki örtüsü örtmekte idi, fakat bir taraftan tarla açılması, bir taraftan da hayvan otlatılması yüzünden bu zengin bitki örtüsü önemli derecede tahribe uğramıştır. Orman diyebileceğimiz tabii bitki örtüsüne parçalanmış şekilde ancak yükseklerde rastlamak mümkündür. Alçak kısımlarda ise, kültür bitkileri hakimiyet kazanır” (Yedidağ ve diğ., 1973: 56).

Kahramanmaraş Valiliği 2010 İl Brifingi’ne göre, “Kahramanmaraş orman varlığı açısından Türkiye’de 11. sırada olup, toplam arazisinde %35 orman varlığı oranı ile % 26,7 olan Türkiye ve % 29 olan dünya ortalamasının üzerindedir. Orman bakımından en zengin ilçelerden biri de Merkez ilçesidir” ( bk. KMV Brf., 2010: 10).

Bu yönüyle Kahramanmaraş, Türkiye’nin en yeşil kentleri arasında sayılabilir. 1.3. İdarî Yapı, Nüfus ve Yerleşme

“1563 tarihli Maraş Tahrir Defteri’ndeki bilgilere göre Maraş sancağı; Maraş, Güvercinlik, Hısn-ı Mansur (bugünkü Adıyaman), Elbistan ve Zamantu (Kayseri’ye bağlı Pınarbaşı çevresi) kazalarını içine almaktadır” (Yinanç ve Elibüyük, 1988:XXX). Bu kazalardan Maraş’ın 12 nahiyesi mevcut olup, bunlar Merkez, Camustil, Kurupınar, Kemel, Keferdiz, Kara Hayıt, Pazarcık, Aladinek, Göynik, Bertiz, Zeytun ve Yenicekale nahiyeleridir. Bu idârî bölünüşte dikkat çeken en önemli özellik, idârî birimleri belirleyen sınırların büyük çoğunluğunun ya dağ doruklarından ya da akarsu yataklarından geçirilmiş olmasıdır” (Yinanç ve Elibüyük, 1988:XXX-XXXI).

ϭϬ

Buna göre Kahramanmaraş’ın günümüz sınırlarının Maraş, Güvercinlik ve Elbistan kazasıyla sınırlı olduğu söylenebilir. Kahramanmaraş Merkez ilçesi ise yalnızca Maraş kazasının kapladığı alanı kapsamaktadır.

“Günümüzde, Kahramanmaraş il merkezlerinin nüfus büyüklüğüne göre sıralanmasında Türkiye’nin 17. büyük şehridir. Kahramanmaraş il genelinde merkez ilçe dahil 10 ilçe, 62 Belediye, 476 Köy mevcuttur” (KMV Brf., 2010: 1). Kahramanmaraş Merkez ilçe genelinde ise toplamda 85 köy ve belde, Ağabeyli, Süleymanlı ve Yenicekale olmak üzere 3 bucak, bu üç bucağa bağlı 45 köy bulunmaktadır. Böylece ilçe genelinde toplam 130 köy ve belde bulunmaktadır (bk. KMV, 15.05.2011).

“Maraş “1908 yılında -İkinci Meşrutiyetin ilanı- Halep vilayetinden ayrılarak müstakil mutasarrıflık olmuş, Cumhuriyetle beraber vilayet olmuştur. 7 Şubat 1973 tarihinde adı Kahramanmaraş olmuştur” (bk. Yedidağ ve diğ., 1973: 84). Kahramanmaraş Merkez ilçeye bağlı diğer ilçeler ise kronolojik sıraya bağlı olarak şu şekilde idari yapıdaki yerlerini almıştır:

“Elbistan 1847 yılına kadar bir müsellimlik olarak idare edilmiş bu tarihten sonra

müdürlük hâline getirilmiş daha sonra bu unvan 1926 yılında değiştirilerek kaymakamlığa dönüştürülmüştür. Elbistan Belediyesi tam manasıyla 1881 yılında kurulmuştur” (Kurt ve diğ., 1994: 73).

“1877’de kaza merkezi durumuna gelen Pazarcık’ta, 1917’den itibaren belediye teşkilatı kuruldu” (Balbaba ve diğ., 2003: 41).

“Andırın, önceleri Göksun’a bağlı bir nahiye iken Cumhuriyet’in ilanından sonra, 1925 yılında ilçe teşkilatına kavuşmuştur” (Andırın Brf., 2009: 1).

“Afşin, Elbistan ilçesine bağlı bir bucak merkezi iken 1944 yılında ilçe merkezi

olmuştur” (Afşin Brf., 2009).

“İlk adı Eloğlu olan Türkoğlu,1960 tarihinde ilçe olup, Kahramanmaraş’ın altıncı ilçesi konumuna gelmiştir” (Türkoğlu Brf., 2008).

“Göksun, 1907 yılında, bazı gelişmelere bağlı olarak II. Abdulhamid tarafından kaza yapılmıştır” (Öztürk, 2010: 28-29). O günden beri bu durumunu korumaktadır.

ϭϭ

“Çağlayancerit ilçesi ise 1986 yılında Merkez ilçeye bağlı bir kasaba belediyesi iken,

1987 yılında ilçe durumuna getirilmiştir” (Çağlayancerit Brf., 2010).

“Ekinözü 1983 yılına kadar ‘Celâ’ adı ile anılmış, bu tarihten sonra adı Ekinözü olarak

değiştirilmiştir. Ekinözü’nün ilçe statüsünü kazanması ise 1991’de fiilen

gerçekleşmiştir” (Ekinözü Brf., 2009:1).

“Cumhuriyet döneminde, önceleri Elbistan ilçesine bağlı bir köy olan Nurhak ise, 1971 tarihinde kurulan belediye teşkilatı ile belde statüsünü, 1990 yılında ilçe statüsünü kazanmıştır” (Nurhak Brf., 2009).

Merkez ilçe haricindeki diğer dokuz ilçenin bütün idari kolları, Merkez ilçede bulunan idari teşkilatlara her bakımdan bağlıdır. Merkez ilçeyle ulaşım ve iletişim sorunları yok denecek kadar az olan ilçe kaymakamlıkları, Kahramanmaraş valiliği ile sıkı bir irtibat hâlindedir.

1870 (R. 1286) senesi Halep Vilayet Salnâmesinde Maraş Kazası’nın genel nüfusu 79.554 olarak görülmektedir. Bunların 356’sı Musevî ve Kıbtîler, 16.952’si Îsevîler, 62.233’ü ise İslâm olarak kayda geçirilmiştir. Bütün semâvî dinlerin bir arada yaşadığı bir yer hüviyetindeki Maraş’ta, o dönemde toplam 7.729 hane mevcuttur (Öztürk, 2006a: 158).

“Maraş şehrinin nüfusu 1891 yılından sonra azalmaya başlamış ve 1912 yılında 25.000 kişiye düşmüştür. Bunun en büyük nedeni, yörede meydana gelen Ermeni saldırılarıdır. 1916 yılında ise, şehrin nüfusu tekrar artarak 32.704 kişi olmuştur. İlk nüfus sayımının yapıldığı 1927 yılında ise şehrin nüfusu 25.982 kişi olarak tespit edilmiştir” (Gürbüz, 2001b: 191-192).

Dağlık bir coğrafyaya sahip olmasına karşın Kahramanmaraş kalabalık bir nüfusa sahiptir. Adana ve Mersin’den sonra nüfus açısından Akdeniz Bölgesi’nin 3. Büyük kentidir. Ancak yıllık nüfus artışı (% 11.41) Türkiye ortalamasının yarısından biraz fazladır. İlin genel nüfus dağılımına bakıldığında % 53’ü kent, % 47’si köy nüfusudur (Gürbüz, 2001a: 35-36).

“1940 yılına ait nüfus dağılış haritası incelendiğinde, akarsu vadileri, etek ve yamaç düzlüklerinde nüfusun yoğunlaştığı görülür. Nüfus özellikle Kahramanmaraş’ın

ϭϮ

güneybatısındaki Ceyhan Vadisi, Çimen Dağı’nın kuzey etekleri, Ahır Dağı’nın güney ve kuzey yamaçları, Tekir Deresi ve Deli Çay vadilerinde toplanmıştır” (Gürbüz, 2001a: 35-36). “Şehir batıda Ceyhan nehrine, doğuda yamaç düzlüklere, güneyde ise sanayi tesislerinin yoğunlaştığı Adana ve Gaziantep yolu çevresine yayılmıştır. Günümüzde bu genişleme eğilimi batı yönünde ağırlıklı olarak devam etmektedir” (Sandal, 2009: 141). Kahramanmaraş Merkez ilçenin 1927 yılı kır nüfusu 45.200 kişidir. Bu nüfus 1955-1960 dönemi hariç sürekli artarak 1997 yılında 136.602 kişi olmuştur (Gürbüz, 2001a: 29). 1935-2000 yılları arasında Türkiye nüfusu yaklaşık 5 kat artış gösterirken, Kahramanmaraş nüfusu 5,4 kat artış göstermiştir (Gürbüz, 2001a: 15). 2000 Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre toplam nüfus 1.002.384 olarak belirlenmiştir (Türkiye İstatistik Kurumu, 17.07.2010). Kentsel nüfus bakımından da Merkez ilçe başı çekmekte, onu yine Elbistan ve Afşin ilçeleri takip etmektedir (Ozan, 2003: 8).

Kahramanmaraş ilinin 1965 - 2000 yılları arasında bazı yıllara ait genel nüfus bilgileri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

Tablo 1: Sayım Yıllarına Göre Bölge ve İl Nüfusu İle Yıllık Nüfus Artış Hızları (DİE)

Kaynak: bk. Bayraktar (2004: 16)

YILLAR GENEL NÜFUS

1965 438.423 1970 528.982 1975 641.480 1980 738.032 1985 840.472 1990 894.264 2000 1.002.384

ϭϯ

Kahramanmaraş kent merkezinin ise nüfusu 384.953’tür. Nüfusun % 58’i il ve ilçe merkezlerinde, % 42’si ise belde ve köylerde yaşamaktadır. İl genelinde km²’ye düşen kişi sayısı 72’dir (KMV Brf., 2010: 1). Bu yükselişte şehrin sanayileşmesinin, yatırım alanlarının geliştirilmesinin katkısı büyüktür. 2007 yılından itibaren yapılmaya başlanan Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) verilerine göre 2007-2010 yıllarında, Kahramanmaraş Merkez’deki toplam erkek, kadın ve genel nüfus artışları tabloda gösterilmiştir:

Tablo 2: 2007-2010 Yılları Kahramanmaraş Merkez Erkek-Kadın Genel Nüfus Artışı

Yıllar Erkek Kadın Toplam

2007 252.498 248.452 500.950

2008 258.871 253.016 511.887

2009 264.830 257.945 522.775

2010 268.444 263.772 532.216

Kaynak: TÜİK (17.05.2011).

“1563 tarihli Maraş Tahrir Defteri’nde nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu yerlerin tarım alanlarının genişlediği Elbistan ovası ve çevresi ile Maraş merkez nahiyesi, Maraş ovasının batısında Aksu’nun güneyindeki Camustil, Pazarcık, Ahır ve Engizek dağları ile Gölbaşı çukur alanı arasındaki Göynik ve Pazarcık’ın doğusundaki Aladinek nahiyelerinde toplandığı görülmektedir. Köyler daha ziyade bazı kesimlerde bataklıkların yer aldığı taban araziden uzak, ovaların kenarlarında, platolar üzerinde ve su boylarında yoğun olarak görülmektedir” (bk. Yinanç ve Elibüyük, 1988: XXX-XXXII). Günümüzde de bu durum geçerliliğini korumakta, kırsal yerleşmelerde bu durum göz önüne alınmaktadır.

ϭϰ

Kahramanmaraş Merkez ilçenin kırsal alanlarından şehir merkezine, diğer illere ve dış ülkelere göç olmaktadır. Kırsal alanlardan şehirlere olan göçlerin temelinde fiziki koşullar, arazi yetersizliği, toprak verimliliğinin düşük olması, kırlarda nüfusun hızlı artması ve sosyal faktörler vardır. 1970 yıllarında köy yollarının yapılmasıyla köylerden göç hızlanmıştır (bk. Gürbüz 2001a: 32-34).

Sonuç olarak “ Maraş şehrinin nüfusu, 1525 yılından 1900 yıllarına kadar -1671 yılı dikkate alınmaz ise- devamlı artmıştır. 20. yüzyılın başlarında ülke ve yöredeki karışıklıklar nedeniyle nüfus azalmış, asayişin sağlanmasıyla nüfus tekrar artmaya devam etmiştir” (Gürbüz, 2001b, 192).

Kahramanmaraş ilinde iş gücüne katılma oranı 1980-2000 döneminde azalma eğilimi göstermiştir. Erkek nüfusun iş gücüne katılma oranı, kadın nüfusun işgücüne katılma oranından yüksektir (Bayraktar, 2004: 21). 2009 yılında genel nüfusun işgücüne katılma oranı % 46,6 iken işsizlik oranı 18, 0 olarak belirlenmiştir.

1.4. Eğitim

1302 (M. 1884) senesi Halep Salnâmesinde, Maraş Kazası’nda 33 gayr-ı müslim mektebi, 57 İslâm sıbyan mektebi, 1 rüşdiye mektebi ve 25 İslâm medresesi ve 3 kütüphane kayıtlıdır. kayıtlıdır ( bk. Öztürk, 2006a: 486- 490).

1326 (M. 1909) Senesi Halep Salnâmesi’nde ise Müslümanlara ait 1 idâdî mektebi, 9 ibtidâî mektebi ve 1 inas mektebi bulunmaktadır. Müslüman olmayanlara ait mekteplerin sayısı azımsanamayacak kadar çoktur. 8 Protestan, 8 Ermeni, 2 Katolik, 2 Latin ve 1 de Yahudi mektebinin kayıtlı olduğu görülmektedir (bk. Öztürk, 2006b: 786-787). Bu açıdan Maraş idaresi, daha Cumhuriyet kurulmadan önce de, gayri Müslim tebaaya eğitim haklarını ziyadesiyle vermiştir.

“19. yüzyıl Maraş’ın bugünkü konumunu etkileyen ve kentin tarihinde büyük izler bırakan yüzyıldır. Bu yüzyılda şehre gelen Protestanlar ve Katolikler kendi okullarını açarlar. Ayrıca Amerikan Koleji ve Alman Okulu açılır. Farklı din ve uluslara mensup insanlar Maraş’ta bir arada yaşamaktadır” (Akbıyık, 1999: XVI).

ϭϱ

1927 yılında şehir nüfusunda okuma oranı % 16.3 iken, bu oran 1935 yılında % 14.9’a düşmüştür. 1940 yılında büyük bir artışla %30.5’ e çıkmıştır. 1940 yılından sonra da okur yazar oranı gün geçtikçe artmıştır. (bk. Gürbüz, 2001a: 66-67).

“1990 yılında şehir merkezinde okuma yazma bilenlerin oranı %19.8’dir. Erkekler içerisinde okuma yazma bilenler %89.2 iken, kadınlarda bu oran % 69.7’dir. 1927 yılı 7 ve daha yukarı yaşlardaki şehir nüfusu içerisinde okuma yazma bilenlerin oranı % 16.3 iken, 1990 yılında bu oran %69.7’ye çıkmıştır. Kadınların okuma oranında büyük gelişme sağlanmıştır. Fakat yine de erkeklere göre azdır. Zamanla erkeklerle kadınlar arasındaki fark azalacaktır.” (Gürbüz, 2001a: 67).

2008 yılı ADNKS’ye göre, Kahramanmaraş Merkez’de 6 yaş üstü okuma yazma bilen erkek nüfusu 155.479 iken, okuma yazma bilmeyen erkekler 4.911 kişidir. Yine 136. 345 kadın okuma yazma bilirken 22.884 kadın okuma yazma bilmemektedir. Türkiye’nin bir çok ilinde olduğu gibi Kahramanmaraş’ta da kadınların okuma oranı erkeklere göre daha düşüktür (ADNKS, 17.05.2010). Türkiye’nin birçok şehrinde olduğu gibi Kahramanmaraş’ta da eğitimde çeşitli problemler yaşanmaktadır. 2005 yılında anket yöntemiyle oluşturulmuş bir çalışmada bu problemleri görmek mümkündür (Ayrıca bk. Taştan, 2005).

2010 yılında il valiliğince güncellenen eğitim istatistiklerine göre ise 2009–2010 eğitim öğretim yılında toplam 244.015 öğrenciye 10.755 kadrolu, 1.313 sözleşmeli, 217 ücretli öğretmen olmak üzere toplam 12.285 öğretmen tarafından eğitim verilmektedir. Derslik başına düşen öğrenci sayısı okul öncesinde 25, ilköğretimde 38, lisede 35’tir (bk. KMV Brf., 2010: 13).

Yüksek öğrenimde ise 03.07.1992 tarihinde kurulmuş olan Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi (bk. Ozan, 2003: 255), “9 fakülte, 10 meslek yüksekokulu, 2 yüksekokul, 3 enstitü ve 6 araştırma ve uygulama merkezi ile hizmet vermektedir” (KMV Brf., 2010: 16). Üniversitenin kurulmasıyla Kahramanmaraş’ta hem ekonomik hem de sosyal çapta büyük gelişmeler yaşanmıştır.

“Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi’nde 2009-2010 eğitim-öğretim yılında 17.667 öğrenci, 779 akademik personel (47 profesör, 99 doçent, 183 yardımcı doçent,

ϭϲ

187 öğretim görevlisi, 72 okutman, 176 araştırma görevlisi ve 15 uzman) ile eğitim faaliyetleri sürmektedir” (KMV Brf., 2010:16).

1.5. Sağlık

“2002 yılı verilerine göre, Kahramanmaraş ilinde 10.000 nüfusa düşen yatak sayısı 11,5, yatak işgal oranı ise % 59’dur. 1999-2000 yılları arasındaki dönem dikkate alındığında, ildeki yataklı tedavi kurumlarındaki yatak sayısında pek fazla değişiklik görülmezken, uzman ve pratisyen hekim sayısı ile, poliklinik muayene sayısında önemli bir artış gerçekleştiği dikkati çekmektedir” (Bayraktar, 2004: 31). 2002 yılı ile 2010 yılları arasındaki sağlık verilerine bakarak, önemli ölçüde bir gelişmişliğin yaşandığını görmek mümkündür.

Kahramanmaraş’ta sağlık alanında son yıllarda büyük gelişmeler olmuştur. Kahramanmaraş’ta 2010 yılı itibariyle, 1 tıp fakültesi, 11 devlet hastanesi, 6 özel hastane, 127 sağlık ocağı, 134 köy sağlık evi, 2 verem savaş dispanseri, 3 Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması merkezi, 15 ‘112 Acil’ istasyonu, 2 özel poliklinik, 26 özel muayenehane, 1 özel dal merkezi ve 4 özel tıp merkezi sağlık alanında hizmetlerini sürdürmektedir. Kahramanmaraş ili genelinde çalışan toplam doktor sayısı (Sağlık Bakanlığı+üniversite+özel) 1.039 olup, uzman doktor sayısı 514, pratisyen doktor sayısı 409’dur. Doktor başına düşen kişi sayısı 999’dur. Uzman doktor başına düşen kişi sayısı 2.018, pratisyen doktor başına düşen kişi sayısı ise 2.537’dir. İl genelindeki toplam 18 hastanenin yatak kapasitesi 1.869 olup, yatak başına düşen kişi sayısı 555’tir (bk.

Bayraktar, 2004: 15-16). 1.6. İktisadî Yapı

“2001 yılına kadar, Kahramanmaraş Merkez ilçede tarım ve hayvancılığın iktisadî faaliyetler içerisinde önemli bir yeri vardır. Kırsal nüfusun büyük bir kısmı tarım ve hayvancılıkla geçimini temin ettiği gibi şehir nüfusunun bir bölümü de tarımla uğraşmaktadır” (Gürbüz, 2001a: 134). Yöre hayvancılığına bakıldığında, hayvan potansiyelinin çok düşük olduğu gözlemlenmektedir (Bakır ve Kaygısız, 2004: 1315). “Kahramanmaraş Merkez ilçede ekilen tarım ürünleri içerisinde alan olarak birinci sırada tahıllar, ikinci sırada endüstri bitkileri, ve üçüncü sırada baklagiller gelir. Tahıllardan en fazla buğday, arpa, mısır, çeltik ve mahlut ekilir. Bunu şekerpancarı ve

ϭϳ

kırmızı biber izler. Baklagiller ise nohut, fasulye ve mercimek olarak sıralanır” (Gürbüz, 2001a:160).

Kahramanmaraş ilinin, iç ve dış ticaretinin başlıca konusunu tarım ve sanayi ürünleri oluşturmaktadır. Başlıca tarım ürünleri; buğday, arpa, mısır ve çavdar, elma, kiraz, ceviz, sanayi bitkilerinden; pamuk, şekerpancarı, ayçiçeği, kırmızıbiber ile nohut, fasulye ve mercimek gibi baklagillerdir. Hayvancılık düşük kapasitelidir. Su ürünleri açısından zengin bir potansiyele sahiptir. İldeki sanayi tesisleri tekstil, konfeksiyon, gıda (dondurma, toz ve pul bibercilik) ve metal sanayi ağırlıklıdır.

Kahramanmaraş'ta sanayileşmenin ilk tohumları, bugüne paralel olarak dokumacılık sanayi ile atılmıştır. Dokumacılık, bütün Anadolu'da olduğu gibi, Maraş'ta da o dönemde, el tezgâhları yerini geniş atölyelere terk etmeye başlamıştır. Cumhuriyet'in ilk dönemlerinde o zamanki adıyla Maraş'ta dokumacılığın yanı sıra mobilyacılık, tornacılık, saraççılık, demircilik, dericilik, çeltik, kuyumculuk gibi sektörler de sanayi alanında ilk adımların atıldığı alanlar olmuştur (bk. Öztürk ve Ozan, 2004: 1389). “Kahramanmaraş’ın ekonomisi 1950'li yıllarda tarıma dayalı iken, özellikle 1968 yılında ilin ‘Kalkınmada Öncelikli İller’ kapsamına alınması ile sanayileşmenin yapısında bir değişim görülmüş, mevcut küçük çaplı sanayi kuruluşlarından farklı olarak büyük çaplı iplik ve dokuma, süt ürünleri, dondurma, zeytin ve ay çiçek yağı fabrikaları kurulmuştur” (KMV Brf., 2010: 2).

“Osmanlılar devrinde büyük bir sanat ve kültür şehri olan Kahramanmaraş’ta kuyumculuk, sim sırma işleri, saraçlık, oymacılık gibi sanatların yanı sıra dokumacılık, tabaklık, mazmanlık, demircilik, bıçakçılık, gibi meslekler 1950 yılına kadar özelliklerini nispeten korumuş, 1950-1960 yıllarında bir duraklama geçirmiş ve 1960 yılından sonra da seri imalatın sanayiye girmesi ile bugün için hemen hemen tamamen ortadan kalkmıştır” ( Yedidağ ve diğ., 1973: 291).

“Kahramanmaraş’ın ekonomik yapısı, Cumhuriyet’ten 1980’li yıllara kadar genellikle tarım, hayvancılık ve küçük el sanatlarına dayalı olarak gelişmiştir. Bu süreçte şehrin ekonomisi gerek içe dönük üretim stratejisi gerekse şehrin devletin ekonomi ve altyapı konularındaki hizmetlerinden yeteri kadar pay alamamasından dolayı önemli ölçüde büyüme gösterememiştir” (Ozan, 2003: 11).

ϭϴ

Türkiye’de piyasa ekonomisi kural ve ilkelerinin benimsenmeye başlanmasıyla, 1980’li yılların başından itibaren Kahramanmaraş, bu çerçevede izlenen ekonomik politikalara hızlı uyum göstermiştir. Ekonomik olarak yeni bir döneme, sanayileşme ve çağdaş ticaret sürecine girilmiştir. Böylece yıllarca gerçekleştirilemeyen ekonomik büyüme için gerek sermaye gerekse girişimcilik konusunda altyapı oluşturulmaya başlanmıştır. Devletin üretime ve ihracata yönelik geliştirdiği teşviksel politikalara hızlı cevap veren ve bu çerçevede teşviklerini doğru kullanarak bu fırsatı iyi değerlendiren Kahramanmaraşlı girişimciler şehrin bugün sahip olduğu dinamik ekonomik yapıyı kurmuşlardır. Kahramanmaraş’ın genel ekonomik performansına bakıldığında yükselen bir trendi yakalamak mümkün olmaktadır (bk. Ozan, 2003: 11-12).

“Kahramanmaraş ekonomisinin en gelişmiş sektörü olan tekstilde ise özellikle teknoloji ve kalitede ulaşılan nokta Türkiye standartlarının dışına çıkmış, dünya tekstil pazarlarında rahatça rekabet edebilecek nitelik kazanmıştır. Böylece bir uluslar arası hammadde merkezi hâline gelmiştir. Kentin olduğu gibi ülkenin de iktisadi büyümesinde tartışılmaz bir statüye sahip olan tekstil sektörü yüksek değerde döviz girdisi sağlarken, istihdamı da önemli ölçüde artırmaktadır” (Görücü, 2004: 1150). “Kahramanmaraş sanayisinin gelişiminde/dönüşümünde teşvikler Önemli bir etken olmuştur. Kahramanmaraş'a verilen teşvikler incelendiğinde, teşviklerden fazla imalat sanayi, daha özelde ise tekstil sektör yararlanmıştır. Kahramanmaraşlı girişimciler verilen teşvikleri yüksek oranda (yüzde 96) yatırıma dönüştürerek tekstilde bugünkü konumuna gelmiştir” (Özağır, 2004: 1386).

“Kısacası sanayileşme hareketleriyle birlikte şehrin tarım ağırlıklı ekonomik yapısı hizmet ve sanayi ağırlıklı bir yapıya dönüşmüş, kırdan şehre göç hızlanmış ve şehrin nüfusu hızlı bir şekilde artış göstermiş ve Kahramanmaraş’ın modern bir kente dönüşüm süreci özellikle 1980’lerden itibaren yoğunluk kazanmış ve şehir mekansal olarak hızla ilerlemiştir” (Sandal 2009, 2009: 141).

“Günümüzde, Kahramanmaraş ili tekstil, konfeksiyon, çelik mutfak eşyası, dondurma ve biber üretiminde önemli bir noktadadır. Ayrıca ahşap oyma sanatı, bakırcılık, sim-sırma işlemeciliği, kuyumculuk ve dericilik (köşkerlik) eskiden günümüze gelen belli başlı el sanatlarıdır” (KMV Brf., 2010: 2). Bunlarla beraber 1950’li yıllardan sonra gerileyen, ancak günümüzde turizmin tesiriyle yeniden ilerleme gösteren bakırcılık

ϭϵ

sanatı Kahramanmaraş’ta halen devam etmektedir. Şehrin kalkınmasında önemli bir rol üstlenen bakırcılık, yaygın meslek kollarından biridir. Kahramanmaraş’ta birçok bakırcı atölyesi olduğu gibi İstanbul’a ihracat yapan kuruluşların atölyelerinde de birçok Maraşlı bakırcı ustası çalışmaktadır. (bk. Kayaoğlu, 1991: 31) Kahramanmaraş el sanatlarından ağaç oyma sanatı yörede uzun yıllar öncesine dayanmaktadır. Oymacılık sanatının yörede orman alanlarından sağlanan hammaddeye dayalı olarak başladığı bilinmektedir (Akpınarlı, 1991: 26).

“Kahramanmaraş ili sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında 81 il içinde 48. sırada bulunmaktadır” (Devlet Planlama Teşkilatı, 2003). Kahramanmaraş son yıllarda sanayi alında büyük ilerlemeler kaydetmiştir (Ayrıca bk. KMTSO, 1999).

“Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarına göre 2010 Mart ayı itibariyle ilde (Emekli Sandığı+SSK+Bağ-Kur) toplam çalışan sayısı 155.568, emekli sayısı 66.862 ’dır. TÜİK 2008 verilerine göre ise Kahramanmaraş’ta işsizlik oranı % 12,8 olup, işsizlik oranına göre ülke genelinde 61. sırada yer almaktadır. 2010 yılı Nisan ayı itibariyle İŞKUR verilerine göre iş arayanların sayısı 21.490’dır” ( KMV Brf., 2010: 2).

1.7. Ulaşım

“Kahramanmaraş Çukurova’yı Anadolu’ya bağlayan demiryolu hattının kuzeyinde ve Güneydoğu’yu Anadolu’ya bağlayan karayolu üzerinde yer alır” ( Sandal, 2009: 139). İlde ulaşım karayolu, demiryolu ve havayolu ile sağlanmaktadır.

“Kahramanmaraş ili kuzeyden ve güneyden doğu batı yönünde iki uluslar arası karayoluna bağlıdır. İl sınırları içinde 397 km devlet yolu, 503 km il yolu, 1.240 km orman yolu bulunmaktadır. İl merkezi Gaziantep’e 81 km, Kayseri’ye 301 km, Malatya’ya 223 km, Adıyaman’a 164 km, Sivas’a 418 km, Osmaniye’ye 101 km ve Adana’ya 200 km karayolu ile bağlıdır. İl sınırları içinde 262 km uzunluğunda demiryolu ağı vardır. İlden geçen Adana-Gaziantep-Malatya demiryolu bağlantısı Köprüağzı mevkiinde (25 km) sağlanmaktadır” (KMB., 2005: 154).

“İl Özel İdaresince yaptırılarak, Devlet Hava Meydanları İşletmesi’ne 49 yıllık devredilen havaalanı, 1996 yılında faaliyete geçmiştir. Havaalanı şehir merkezine 8 km. uzaklıkta, Gaziantep-Pazarcık çevre yolu üzerinde olup, havaalanından İstanbul ve Ankara (gidiş-dönüş) seferleri yapılmaktadır” (KMV Brf., 2010: 18).

ϮϬ

Kahramanmaraş’ta şehir içi ulaşıma bakıldığında, ekonomik ve sosyal gelişmelere bağlı olarak Kahramanmaraş’ta motorlu taşıt sayısının artmasının aksine, ulaşım altyapısı ve planlama çalışmalarında geri kalınmıştır. Bunun sonucunda şehir içi ulaşımda problemler yoğun olarak yaşanmaya başlanmıştır. Çevreyolu bağlantılarının tamamlanamaması, toplu ulaşım araçlarının yetersiz sayıda ve kalitesiz olup düzensiz bir şekilde işletilmesi, otopark alanı yetersizliği, mevcut ulaşımın dar ve standart dışı olması, belli noktalarda trafik tıkanıklığı, gürültü ve hava kirliliği başlıca ulaşım sorunlarından sayılabilir (bk. Sandal, 154-155).

Devlet İstatistik Enstitüsü’nün 1998 yılında yayımlamış olduğu ‘Ekonomik ve Sosyal Göstergeler Kahramanmaraş’ adlı istatistiksel çalışmada, Kahramanmaraş’ta arazi ve iklim, nüfus, sağlık, eğitim ve kültür, tarım, madencilik, ulaştırma, turizm ve ticaret gibi daha birçok konuda ayrıntılı bilgiye ulaşmak mümkündür (Ayr. bk. DİE, 1998).

Kahramanmaraş ile alakalı güncel bilgilerin önemli bir kısmına valilik il brifingleri, kaymakamlık ilçe brifingleri ve belediye faaliyet raporları sayesinde ulaşılmaktadır (Ayr. bk. KMB, 2004; KMB., 2005; KMB, 2006; KMB, 2007; KMB., 2008; KMB., 2010, KMV Brf., 2010).